Шах (титула)

Титулата шаханшах („شاهنشاه“) потекнува од староперсискиот збор xšāyaθiya xšāyaθiyānām, што исто така значи „крал на кралевите“. Оваа титула била симбол на величината и моќта на древните персиски империи, првенствено користена од владетелите на Ахеменидската, Партската и Сасанидската династија, а подоцна и во современиот период, пред Исламската револуција во Иран.

Историја на титулата

Ахеменидска империја (550-330 п.н.е.): Првиот владетел што ја користел титулата бил Кир Велики, кој ја основал Ахеменидската империја. Со освојувањето на огромни територии, тој ги обединил под своја власт разни кралства и народи. Оттука, титулата „крал на кралевите“ била одраз на неговата власт над многу други владетели.

Сасанидска империја (224-651 н.е.): Сасанидите ја оживеале и прошириле титулата шаханшах како централен симбол на нивното царство и култура. Владетелите се сметале за „Божји заменици на Земјата“ и беа величани за нивната „божествена“ моќ и авторитет. Оваа титула станала толку важна што се врежувала на монетите, ѕидовите на дворците и разни споменици.

Современ период: Последниот шаханшах бил Мохамед Реза Пахлави, кој владеел како шах на Иран до Исламската револуција во 1979 година. Неговата титула носела тежина како симбол на античка традиција, но и на политичка контрола и авторитет во 20-тиот век.

Симболика и значење

Титулата шаханшах е повеќе од обична монархистичка титула; таа претставува симбол на висока позиција во персиската култура и историја. За Персијците, шаханшах бил симбол на боженствената моќ, ред и мир што го донесува царот во неговото царство, а исто така и чувар на персиското наследство и култура.

Употреба надвор од Персија

Поради моќниот културен и историски импакт на персиската империја, титулата „крал на кралевите“ била инспирација и за други култури. Слични титули постоеле во други империјални системи, како на пример во Рим и Византија (со титулата император), како и во средновековна Русија (со титулата цар).

Така, шаханшах останува една од најпрепознатливите титули на античкиот свет и сведоштво за величината и влијанието на Персија низ историјата.

Шаханпах