Taiga

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Heëlesj. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

De Taiga (oet 't Greeks: Βορέας, de noardelige) is e bioom dat weëd gekenmerk durch oetgesjtrekde, kaode en vuchtige noaldbussje. 't Woad kunt oet 't Russisch en betekent noaldbusj. Oersjprunkelig is 't evvel e leenwoad oet 't Mongools. Taiga-bussje vurme de groeëtste busjgebede óp g'n eëd: 't umvat groeëte dele va Scandinavië, Canada, Alaska en Rusland (in 't bezónger Siberië) en Mongolië. 't Is geliek óch de naordeligste sjtrieëk, oeë beum überhaupt kinne gruie en deersoarte kinne uëverleëve.

Tachetig procent van de beum in de vuchtige bussje van de boreaal bussje besjteet oet denne, larikse en versjillende soarte sjparre. Hei en doa kómme óch birke, populiere en wilgebeum vuur. In 't noarde va Zjwede gruit óch de woerbel. Rilletief wieënig zoogdiere kinne de sjtreng winktere uëverleëve. Soarte die dat kinne, zint d'r bever, d'r broene beer, d'r bizon, d'r wolf, 't rendeer, lynxe en marterechtige. De mieëtste vuëgel die i g'n taiga vuurkómme migrere in d'r herfs, es de insekte voet zint, noa 't zude. Roafvuëgel en vuëgel die zoade eëte blieve evvel.

D'r boam van de taiga is normalerwies hieël erg zoer. Es de nolde vertere, sjeie ze e zoer aaf dat anger plent es noaldbeum belemmert in hun grui. Dit numt me óch waal ins allelopathie. Zoer böam kinne óch óntsjtoa in anger biome wie gemieësigde loofbussje. Bei de óntwikkeling van 't taigabioom sjpieële de lieëg temperatoere, de lang winktere en de rilletief kótte en hete zoeëmere 'n rol.

Zump kómme in dees sjtrieëk vöal vuur en ze bedekke e groeët deel van de binneleng va Canada en Noard-Rusland. I g'ne grónk ligk vöal koolsjtof ópgesjlage. Bei 't wermer weëde van dees gebede zal methaan vreikómme, wat 't bruikaseffek versjterk. Seër de ieëwwisseling weëde de boreaal bussje geteisterd durch natoerbreng.