Trowyns trovannel

Ensampel a	type of cyclone
Klass	trowyns, hager awel
Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia

Trowyns trovannel, treweythyow korwyns, yw ranngylgh a waskedh isel keskelmys gans hager-awel, gwynsow fest krev ha glaw trom.

Yn Sowsnek i a's teves henwyn dyffrans yn ranndiryow dyffrans a'n bys. Hurricanes yns i y'n Mor Karib ha Keynvor Iwerydh, typhoons y'n Keynvor Hebask ha cyclones y'n Keynvor Eynda. An hevelenep yns i dhe dhiwaskedhow yn dorlesow temprek kepar ha Kernow, mes i a furv yn fordhow dyffrans.

I a furv dres rannvorow efan pan wrello dowr an mor tommhe, yn tipek ow trehedhes tempredh a 26°C. An dowr a wra ethenna, ow frynkhe tommder ha'n ayr a dhrehev. An ethen dowr y'n ayr yn y dro a wra gluthya, owth askorra glaw. Drefen bos kemmys a dhowr tomm, yma galladewder a vynsow glaw ha krevderow gwyns fest ughel. An gwynsow a dreyl awos an Effeyth Coriolis (hemm yw, pan wrello gwynsow gwaya tro'ha kres an trowyns, i a dreyl drefen bos an Norvys ow resek a-dro). Dell yw usys, ny wrons furvya a-ji dhe 5° dhe'n Kehysedh drefen nag yw an Effeyth Coriolis krev lowr omma. Lower anedha a furv yn west an Keynvor Hebask hag ynter Afrika hag enysow an Antillys.

Wosa furvya, trowynsow a way tro'ha north-west yn Hanterkylgh an Ogledh, mes wosa drehedhes brastir, i a dreyl tro'ha'n north-est.

• 
  Trowyns Wilma (2005)
• 
  Trowyns Iota yn 2020
• 
  Lerghow pub trowyns ynter 1985-2005
• 
  Gulfport, Mississippi: city distruys gans Trowyns Katrina, 2005.

Herwydh usadow, henwys yw trowynsow, rag gweres dargana ha deriva. Henwys yns i wosa drehedhes gwynsow a 62 km/our po moy. Kowethyans Keweroniethel an Bys a dhewis an henwyn. Y'n kynsa le, dewisys veu henwyn sens, mes yn 1887, keweronydh ostralek Clement Wragge a dhewisas henwyn benenes ragdha, owth usya henwyn dhyworth istori ha mythologieth. Pan usyas ev henwyn tus ragdha, ev a gonsidras politegoryon o kas ganso. Erbynn Nessa Bresel an Bys usys veu henwyn dhyworth an lytherennek fonetek (Alfa, Bravo, Charlie ....). A-dhia 1953 usys veu henwyn benenes arta, ha wosa 1978 benenes ha tus.

Y'n termyn eus passyes, trowynsow a sedhas lies gorhel. Dargana gwell y'n 20ves kansvledhen a weres an brassa niver a worholyon dh'aga avoydya. Pan wrello trowynsow trovannel drehedhes an tir, i a yll kawsya meur a dhamach, ow ladha tus ha distrui citys hag isframweyth. Y'n 200 bledhen dhiwettha, ladhys veu a-dro dhe 1.5 milvil a dus gansa.

Gwyns yw an chif peryl. Skommow dhyworth taklow distruys a dheu ha bos pur peryllus. Glaw trom a yll kawsya livow efan. An gwaskedh isel a dhrehev nivel an mor, ow kawsya livow ynwedh (gelwys hwythfians tewedh), war-barth ha tonnow hujes. Wosa an trowyns, yma peryllow erel. Rag ensampel, yn Orleans Nowydh, Louisiana, yth esa kudynnow meur drefen studhyow yeghes drog wosa Trowyns Katrina yn 2005.

Trowynsow yw klassys herwydh an Skeul Saffir-Simpson.

Diwaskedh trovannel yw bagas restrys a gomol ha tewedhow taran gans gwynsow a le ages 17 m/s (33 not, 38 mildir/our, po 62 km/our). Nyns eus lagas na shap troyllyek.

Tewedh trovannel yw system restrys a dewedhow taran gans gwynsow a ynter 17 ha 32 m/s (34–63 not, 39–73 mildir/our, po 62–117 km/our). Lemmyn an shap troyllyek a dhalleth furvya, mes heb lagas.

Trowyns yw system diwaskedhek bras gans gwynsow sostenys a 33 m/s (64 not, 74 mildir/our, po 118 km/hour) dhe'n lyha. Dell yw usys, trowyns a'n krevder ma a dhispleg lagas, hemm yw, ranndir a studhyow kosel yn kres an troyll. Y hyllir gwles an lagas dhyworth lorellow y'n efanvos avel kylgh byghan heb komol. A-derdro'n lagas yma fos an lagas, ranndir a'n tewedhow taran kreffa ha gwynsow uskissa. An gwynsow kreffa possybyl kevys yn trowynsow trovannel yw a-dro dhe 85 m/s (165 not, 190 mildir/our, 305 km/our).

Klass 1
Gwynsow sostenys	Ensampel
33–42 m/s 64–82 not 119–153 km/our 74–95 mildir/our	Trowyns Nana yn 2020 ow nesha Belize

Gwynsow peryllus a yll kawsya damach

Tewedhow klass 1 a yll gul damach dhe dohow. Skorennow meur a yll kodha dhyworth gwydh, ha gwydh gans gwreydh bas a yll kodha. Yma damach meur dhe linennow tredan.

Ensamplow a drowynsow Klass 1 yn aga ughboynt a gomprehend Agnes 1972, Juan 1985, Ismael 1995, Earl 2016 ha Nana 2020.

Klass 2
Gwynsow sostenys	Ensampel
43–49 m/s 83–95 not 154–177 km/our 96–110 mildir/our	Trowyns Zeta yn 2020 ow nesha Louisiana

Gwynsow pur beryllus a wra kawsya damach meur

Tewedhow klass 2 a yll askorra gwynsow pur beryllus ow kawsya damach efan. Chiow drehevys yn ta a yll kavos damach meur dhe dohow. Lies gwedhen gans gwreydh bas a vydh terrys gans lies fordh lettys. Ogas dhe bubonan a wra godhevel fowt a dredan rag seythennow.

Ensamplow a drowynsow Klass 2 yn aga ughboynt yw Able 1952, Diana 1990, Erin 1995, Tomas 2010 ha Zeta 2020.

Klass 3
Gwynsow sostenys	Ensampel
50–58& m/s 96–112 not 178–208 km/our 111–129 mildir/our	Trowyns Otto yn 2016 ogas dhe Nikaragwa

Damach arnewus a hwer

Trowynsow trovannel Klass 3 yw tewedhow fest bras ha damach arnewus a hwer. Chiow drehevys yn ta a yll kelli aga thohow. Lies gwedhen a vydh terrys, ow lettya fordhow. Ni vydh tredan ha dowr kavadow rag niver a dhedhyow dhe seythennow wosa an tewedh.

Ensamplow a drowynsow Klass 3 a gomprehend Audrey 1957, Elena 1985, Fran 1996, Isodore 2002 hag Otto 2016.

Klass 4
Gwynsow sostenys	Ensampel
58–70 m/s 113–136 not 209–251 km/our 130–156 mildir/our	Trowyns Eta yn 2020 ogas dhe Nikaragwa.

Damach godhroglammek a hwer

Tewedhow Klass 4 a yll kawsya damach gordhroglammek. Lies chi drehevys yn ta a yll kelli aga thohow po fosow. Y fydh fowt a dredan rag seythennow po misyow.

An trowyns a nasyas Galveston yn 1900, an terros moyha marwel dhe hwarvos y'n Statys Unys bys dhe'n termyn na o Klass 4. Ensamplow erel a gomprehend Donna 1960, Carmen 1974, Charley 2004, Gustav 2008, hag Eta 2020.

Klass 5
Gwynsow sostenys	Ensampel
≥ 70 m/s ≥ 137 not ≥ 252 km/our ≥ 157 mildir/our	Trowyns Dorian yn 2019 ogas dhe'n Enesow Bahama.

Damach kowal a hwer

Klass 5 yw an klass ughella war an Skeul Saffir–Simpson. Tewedhow kepar ha'n re ma a wra kawsya tohow dhe derri war lies drehevyans. Nebes drehevyansow a yll terri yn kowal. Pur gemmyn yw diskar tohow ha fosow. Boghes yw an eghennow a dhrehevyans a yll treusvewa, kepar ha sodhvaow, ha rannjiow gwrys a gestevyn po dur, mars yns i nebes mildiryow a'n mor.