ser

Binêre herwiha: sêr, şer, û şêr

Kurmancî

Bilêvkirin

IPA^(kilîd): /sɛɾ/
Deng (Wan)
Kîtekirin: ser

Navdêr

Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	ser	ser
Îzafe	serê	serên
Çemandî	serî	seran
Nîşandera çemandî	wî serî	wan seran
Bangkirin	sero	serino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	serek	serin
Îzafe	serekî	serine
Çemandî	serekî	serinan

Serê mirovekî

ser nêr

Parçeya jorîn ya leşê mirovan û candarên din (yê mejî, çav, guh, gep, dev û difin lê ne).
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
Parçeya herî jorîn ya leşê mirovan û candarên din ya por ango pirç lê şên dibe.
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
Cihê giring, aliyê giring yê tiştekî.
Axa li ser odeyê rûniştî bû.
Aliyê tûj yê tiştekê/î.
Serê qelemê xwe tûj kiribû.
Bilindtirîn cihê tiştekê/î yan derekê.
Serê çiyayî.
lib, heb, dane
100 ser bizin.
destpêk, pêşî
Di serê pirtûka xwe de dibêje ku...
(kolankî/bo dijûn) kîr, xirr
serê di ciyê berê xisto — (tirşik.net, posta 39 → here lînkê [arşîv])
Rexê jorîn yê tiştekî.
Li ser banê xanî.
Cihê destpêkirinê.
Kes nizane ka serê vî çemî li kû derê ye!
Cihê bidawîhatinê.
Em ta serê giravî çûn.
cem, nik, ba, alî
- Apê Qaso, ma tu ji nexweşiya xwe çawa bû? Min bihîst tu çûbû ser doktor — (Firat Cewerî, Girtî, Weşanên Nûdem, 1986)

Ji wêjeya klasîk

Muhbetê hingavt û şeq bû ew qelem
Ma li ser lewhê nivîsî dem bi dem
Serxweş û şukranê Wî navê şêrîn — (Mela Hesenê Bateyî, Mewlûda Kurdî, ~1720)

Jê

Etîmolojî

Ji proto-îranî *ċr̥Hah, ji proto-hindûîranî *ĉr̥Has, ji proto-hindûewropî *ḱr̥h₂os. Hevreha avestayî 𐬯𐬁𐬭𐬀 (sāra / sara), farisiya kevn *𐎰𐎼 (*θara), partî 𐭓𐭉𐭔𐭀 (sar), pehlewî 𐭫𐭥𐭩𐭱𐭤 (sar), farisî سر (sar), osetî сӕр (sær), sanskrîtî शिर (śira). Têkildarî kurmancî serî, strî, strû, şax û sîx, sanskrîtî शिरस् (śíras) (serî) û शृङ्ग (śṛṅgá) (şax), hîtîtî karawar, rusî корова (koróva) (manga, çêlek), ermeniya kevn սար (sar) (gupik), yûnaniya kevn κέρᾰς (kéras) (şax), latînî cornū (şax), îngilîzî horn (şax), almanî Hirn (mejî).

Werger

Abauyî: makwe
Abxazî: ахы (āxə)
Adîgeyî: шъхьэ (ŝḥă)
Adnyamatanhayî: vapardla, ngundi
Afarî: amo
Afrîkansî: kop → af
Aguarunayî: buuk
Ahomî: 𑜑𑜥 (hū), 𑜍𑜥 (rū), 𑜍𑜤𑜈𑜫 (ruw)
Akadî: 𒊕 (rēšu)
Akanî: ti
Akawaîo: puꞌpɨ
Aklanon: ueo
Alabamayî: isbakko
Alawayî: guɽuguɽu
Albanî: kokë → sq m, krye → sq nt, kaptinë → sq m
Almaniya bilind a kevn: houbit
Almaniya Pennsylvania: Kopp n
Almanî: Kopf → de n, Haupt → de nt
Elmanîşî: Chopf n
Altayiya başûrî: баш (baš)
Amamî-oşimayiya bakurî: 頭 (つぃぶる, tsiburu)
Amamî-oşîmayiya başûrî: 頭 (つぃぶる, tsiburu)
Amharî: ራስ (ras)
Angaatahayî: mɨtɨho
Apalayî: upuhpo
Aragonî: capeza → an
Arçî: картӏи
Aromanî: cap
Asamî: মূৰ (mur), মাথা (matha)
Astûrî: cabeza → ast m, tiesta → ast m
Avarî: бекӏер (beḳer), бетӏер (beṭer)
Aynuyî: サパ (sapa), パケ (pake)
Azerî: baş → az
Bajwayiya kendava rojava: tekook
Balantak: takala'
Balînî: endas
Bambarayî: kun, kunkolo
Barngarla: gaga
Baskî: buru → eu, kasko, gazta → eu
Başkîrî: баш (baš)
Bauwakiyî: awara
Belarusî: галава́ → be m (halavá)
Belûçî: سر‎ (sar), سرگ‎ (sarag)
Bengalî: মাথা → bn (matha)
Berberî:
Taşelhitî: agayyu n, ixf
Bextiyarî: سر‎ (sar)
Boleyî: ko, koyi
Bororoyî: aora
Bretonî: penn → br n, pennoù → br pj
Buduxî: кьыл (qʼıl)
Bugî: mene
Bulgarî: глава́ → bg m (glavá)
Burmayî: ခေါင်း → my (hkaung:)
Buryatî: толгай (tolgaj)
Buyî: jauc, ndagtjauc
Çamicuroyî: kashki
Çeçenî: корта (korta)
Çekiya kevn: hlava m
Çekî: hlava → cs m
Çepangî: तालाङ्‌
Çerokî: ᎠᏍᎪᎵ (asgoli)
Çîçewayî: mutu
Çîkasawî: ishkobo
Çînî:
Kantonî: 頭 (tau⁴)

Dunganî: ту (tu)

Ganî: 頭 (teu²)

Hakkayî: 頭那 (thèu-nà)

Mandarînî: 腦袋 (nǎodài), 頭 → zh (tóu), 頭腦 → zh (tóunǎo)

Min dongî: 頭 (tàu)

Minnanî: 頭 → zh-min-nan (thâu)

Wuyî: 頭

Xiangî: 腦殼 (lau³ ko⁶)
Çuaboyî: murru
Çuvaşî: пуҫ (puś)
Dalmatî: cup n
Danmarkî: hoved → da nt
Darkinjungî: kamburung
Darûkî: gabara
Dolganî: бас (bas)
Doromu-kokiyî: ada
Drungî: u, vng'u
Elfdalî: ovuð nt, skolle n
Emberayiya bakurî: boro
Endonezyayî: kepala → id, hulu → id
Engayî: ayomba
Erebî: رَأْس‎ → ar n (raʾs)
Erebiya misrî: راس‎ m (rās), دماغ‎ m (demāḡ)

Erebiya kendavî: راس‎ n (rās)

Erebiya hîcazî: راس‎ n (rās)

Erebiya iraqî: راس‎ n (rās)

Erebiya bakûrê şamê: راس‎ n (rās)

Erebiya fasî: راس‎ n (rās)
Ermenî: գլուխ → hy (glux)
Esperantoyî: kapo → eo
Estonî: pea → et
Etiyopiya klasîk: ርእስ (rəʾs)
Evenî: дыл (dil)
Evenkî: дыл (dil)
Eweyî: ta
Farisî: سَر‎ → fa (sar), کله‎ → fa (kalla, kalle) (abusive)
Fatalukuyî: cau
Fenîkî: 𐤓𐤀𐤔‎ (rʾš /ra'š/)
Ferî: høvd → fo nt, høvur → fo nt
Finonganî: kaligubang
Fînî: lanttu → fi, pää → fi
Fransiya kevn: teste, chief
Fransî: tête → fr m
Friyolî: cjâf n, čhâv n
Frîsiya bakur: hood nt, Haur
Frîsî: holle g, kop g
Fulahî: hoore
Gaelîka skotî: ceann n, cinn m pj, sgrog n, sgrogan m pj
Gagawzî: baş
Galîsî: cabeza → gl m, testa → gl m, cachola → gl m, crisma n
Geser-goromî: iloe
Gotî: 𐌷𐌰𐌿𐌱𐌹𐌸 nt (haubiþ)
Gurcî: თავი → ka (tavi)
Guugu yimidhirrî: ngaabaay, gambuugu, gudyiir
Guwaranî: akã → gn
Haîtî: tèt
Hangayî: zu
Harsusiyî: ḥerih
Hawayî: poʻo
Hawsayî: kai → ha
Higaononî: ulo
Hindî: सिर → hi n (sir)
Hîlîgaynonî: ulo
Hmongî: taub haub
Holendî: hoofd → nl nt, kop → nl n
Hunsrikî: Kopp n
Îbranî: רֹאשׁ‎ → he n (rosh)
Îdoyî: kapo → io
Îlokanoyî: ulo
Îngilîziya kevn: hēafod nt, hafela n
Îngilîziya navîn: heed
Îngriyî: pää
Îngûşî: корта (korta)
Înterlîngua: capite
Înuîtî: ᓂᐊᖁᖅ
Îranunî: ulu
Îrlendî: ceann n
Îrlendiya kevn: cenn nt
Îstriyotî: capo n, tiesta m
Îtalî: testa → it m, capo → it n
Îu mienî: m'nqorngv
Îzlendî: höfuð → is nt, haus → is n
Japonî: 頭 → ja (あたま, atama), 頭 → ja (かしら, kashira), 頭部 → ja (とうぶ, tōbu), 頭 → ja (こうべ, kōbe)
Jarayî: akŏ
Javayî: endhas → jv, sirah → jv, mustaka → jv
Jejuyî: 머리
Kakî aeyî: aro
Kalalîsûtî: niaqoq
Kalmîkî: толһа (tolha)
Kamasauyî: ngawu
Kannadayî: ತಲೆ → kn (tale)
Kanuriyî: kǝlâ
Kapverdî: kabesa
Karaçay-balkarî: баш
Kaşûbî: głowa m
Katalanî: cap → ca n, testa → ca m, closca → ca m
Kaurnayî: mukarta
Kayingangî: krĩ
Keçwayî: uma → qu
Ketî: kajga
Khinalugî: микӏир (miḳir)
Kirgizî: баш → ky (baş)
Kîkûyûyî: kĩongo, mũtwe
Kîngalî: ඔළුව → si (oḷuwa)
Kînyarwandayî: umutwe 3 an 4, imitwe pj
Komî-permyakî: юр (jur)
Komî-zîriyî: юр (jur)
Konkanî: मात्ते (mātte)
Koreyî: 머리 → ko (meori)
Kornî: penn n
Korsîkayî: capu → co
Koryakî: лэвʼыт
Kumikî: баш (baş)
Kunigamî: ちぶる (chiburu)
Latgalî: golva m
Latînî: caput → la nt
Latviyayî: galva → lv m
Lawsî: ຫົວ (hūa)
Lazî: თი (ti)
Lezgînî: кьил (q̇il)
Lingalayî: motó 3 an 4
Lîgûrî: tésta m
Lîmbûrgî: kop → li n
Lîtwanî: galvà → lt m
Lombardî: testa m
Lomweyî: muru
Lueyî: ᦷᦠ (ḣo)
Luhyayî: kumurwe
Luoyî: wich
Luşûtsîdî: sx̌əy̓us
Maguindanaoyî: ulu
Mailuyî: moru
Makasaeyî: da'e
Makasarî: ulu
Makedonî: глава → mk m (glava)
Makhuwayî: muru
Malagasî: loha → mg
Malayalamî: തല → ml (tala)
Malezî: kepala → ms, hulu → ms
Maltayî: ras → mt
Mançûyî: ᡠᠵᡠ (uju)
Mandinkayî: kuŋo
Manksî: kione n
Mansakayî: oro
Maorî: māhunga, māhuna, mātenga, pane → mi, upoko, uru
Mapuçî: logko
Maranaoyî: kapala, olo
Maratî: डोके nt (ḍoke)
Mariayî: ada
Masayî: elukunya
Maselayiya navendî: oke
Mayayiya yukatekî: ho'ol
Mbya guaraniyî: akã
Mecarî: fej → hu
Megrelî: დუდი (dudi)
Melanauyiya navendî: ulew
Misrî:

(tp n),

(ḏꜣḏꜣ n)
Miyakoyî: カナマい (kanamay)
Mînangkabawî: kapalo
Mongolî:
Kirîlî: толгой → mn (tolgoj)

Mongolî: ᠲᠣᠯᠤᠭᠠᠢ (toluɣai)
Moreyî: zúgù
Muinanî: nígaɨ
Mwanî: kiswa
Nafaanrayî: ndra
Nahwatliya klasîk: cuāitl, tzontecomatl
Namayî: danas
Nanayî: дили
Nanticokeyî: neelahammon
Napolîtanî: capa m, capuzzèlla, capucchióne, càpa
Navajoyî: bitsiiʼ, atsiiʼ, atsiitsʼiin
Nedersaksî: Höövd nt, Kopp → nds n
Saksoniya jêrîn ya holendî: kop

Almaniya jêrîn a almanî: Kopp n, Kupp n
Nepalî: टाउको (ṭāuko), शिर → ne (śir)
Ngadcurî: akadi
Ngarrindjerî: kuli
Nîvxî: тёӈр̌ (țoŋř)
Nkonyayî: nwun
Nogayî: бас (bas)
Normandî: tête m
Norsiya kevn: hǫfuð nt
Norwecî:
Norweciya bokmålî: hode → no nt

Norweciya nînorskî: hovud nt
Nottoway-meherrînî: setarake
Nukunuyî: kakarti
Ojibweyî: nishtigwaan
Oki-no-erabu: 頭 (ちぶる, chiburu)
Okînawanî: 頭 (ちぶる, chiburu)
Oksîtanî: cap → oc n, tèsta → oc m
Oriyayî: ଶିର → or (śirô)
Oromoyî: mataa → om
Osetî: сӕр (sær)
Osmanî: باش‎ (baş), رأس‎ (re’s), سر‎ (ser), كله‎ (kelle), قفا‎ (kafâ)
Oygurî: باش‎ → ug (bash)
Ozbekî: bosh → uz, kalla → uz
Pacohî: plô
Papyamentoyî: kabes
Pijînî: hed
Pîttcantcatcarayî: kata
Plodîşî: Kopp n, Haupt nt
Polabî: glåvă m
Polonî: głowa → pl m
Portugalî: cabeça → pt m
Powhatanî: mendabuccah
Prusiya kevn: gallū m, galwo m
Purepeçayî: éjpu
Qazaxî: бас → kk (bas), кәллә (källä)
Qiptî:
Bohaîrîk: ⲁⲫⲉ m (aphe), ⲁⲫⲏⲟⲩⲓ m pj (aphēoui), ϫⲁϫ n (jaj), ϫⲱ n (jō), ⲕⲁⲣⲁ m (kara), ⲕⲉⲫⲁⲗⲏ m (kephalē)

Sahîdîk: ⲁⲡⲉ m (ape)
Rejang kayanî: kuhung
Rohingyayî: matá
Romanî: śero n
Romanyayî: cap → ro nt
Rusî: башка́ → ru m (bašká), голова́ → ru m (golová), глава́ → ru m (glavá)
Rusînî: голова́ m (holová)
Saanîçî: S₭OṈI¸, S₭ELOṈI¸
Sahoyî: amo
Samî:
Samiya înarî: uáivi

Samiya bakurî: oaivi

Samiya skoltî: vuei´vv

Samiya başûr: åejjie
Samog��tî: galva m
Sangoyî: li → sg
Sanskrîtî: शिरस् → sa nt (śíras), शिर → sa n (śira)
Santalî: ᱵᱚᱦᱚᱜ (bôhôk’)
Sardînî: conca m
Sebwanoyî: ulo
Sicîlî: testa → scn m, capa → scn m
Sidamoyî: umo
Sindhî: سر‎ (siru)
Sirananî: ede
Sirboxirwatî:
Kirîlî: гла́ва m

Roman: gláva → sh m
Sîlhetî: ꠝꠣꠕꠣ (matá)
Skotî: heid, pow
Slaviya kevn:
Kirîlî: глава m (glava)

Glagolîtîk: ⰳⰾⰰⰲⰰ m (glava)
Slaviya rojavayî ya kevn: голова m (golova)
Slovakî: hlava → sk m
Slovenî: glava → sl m, buča → sl
Somalî: madax
Sorbî:
Sorbiya jêrîn: głowa m

Sorbiya jorîn: hłowa m
Sotoyiya başûr: hlooho
Spanî: cabeza → es m, chola → es m, coco → es n, maceta → es m, marote n, melón → es n, sabiola m, sesera m, tarro → es n, testa → es m
Stoneyî: pa
Sundanî: mastaka → su
Sûmerî: 𒊕 (SAG)
Svanî: თხვიმ (txvim)
Swahîlî: kichwa → sw 7 an 8
Swêdî: huvud → sv nt, skalle → sv g
Şanî: ႁူဝ် (hǒ)
Şerpayî: མགོའ (goo)
Şorî: паш (paş)
Tacikî: сар → tg (sar), калла (kalla)
Tagalogî: ulo → tl
Tai dónî: ꪬꪺ (ho)
Tajioyî: vaꞌi
Talişî: سر‎ (sar)
Tamîlî: தலை → ta (talai)
Taosî: p’ínemą
Tarantinoyî: capa
Tarifitî: ixf n, azeǧǧif n, azellif n
Tausugî: ū
Tay dam: ꪬꪺ (hua)
Tayiya bakurî: ᩉ᩠ᩅᩫ (hua)
Tayî: หัว → th (hǔua), ศีรษะ → th
Tedim çinî: lu
Telûgûyî: తల → te (tala)
Ternateyî: dopolo
Teteriya krîmî: baş
Teterî: баш → tt (baş)
Tetûmî: ulun
Tigrînî: ርእሲ (rəʾsi)
Tirkî: baş → tr, kafa → tr
Tirkmenî: kelle baş → tk
Tîbetî: མགོ (mgo), དབུ (dbu)
Tofalarî: баъш (bàş)
Tokpisinî: het
Toxarî B: āśce
Tsakonî: τζουφά
Tuaregî: eɣăf n
Tupînambayî: akanga
Tuteloyî: pasui
Tuvanî: баш (baş)
Tûpiya kevn: akanga
Tzotzîlî: jolol
Udî: бул (bul)
Udmurtî: йыр (jyr)
Ugarîtî: 𐎗𐎛𐎌 (rỉš /raʾšu/)
Unamî: wil
Urdûyî: سر‎ → ur n (sir)
Ûkraynî: голова́ → uk m (holová)
Venîsî: testa → vec m, cao n, cavo n
Viyetnamî: đầu → vi (頭 → vi)
Volapûkî: kap → vo
Walonî: tiesse → wa
Warlpirî: walu
Weylsî: pen → cy n
Wînnebagoyî: nąąsu
Wolofî: boopa
Wutunhuayî: dolo
Xakasî: пас (pas)
Xantî: өк (ôk)
Ximêrî: ក្បាល → km (kbaal)
Xosayî: intloko
Yaeyamayî: 頭 (つぶり, tsuburi, つぃぶる, tsiburu, つぃぶるぃ, tsiburi)
Yagnobî: сар
Yakutî: бас (bas), тебе (tebe)
Yidîşî: קאָפּ‎ n (kop)
Yiyiya siçuwayî: ꀂꏾ
Yonagunî: みんぶる (minburu)
Yoronî: 頭 (ちぶる, chiburu), ふらじ (furazi)
Yorubayî: orí
Yûnaniya kapadokyayî: κιφάλ (kiphál)
Yûnaniya pontî: τσουφάλι (tsoupháli)
Yûnanî: κεφάλι → el nt (kefáli)
Yûnaniya kevn: κεφαλή m (kephalḗ), κάρα m (kára)
Zêlandî: 'oôd nt
Zhuangî: gyaeuj, gyəuз
Zouyî: lu
Zuluyî: ikhanda → zu 5 an 6, inhloko 9 an 10
ǃXóõ: nàn