Pakan

Pakan iku panganan/asupan kang diwènèhaké marang kéwan ingon (sato iwèn)^[1]. Istilah iki diadhopsi saka basa Jawa^[1]. Pakan wujud sumber ènergi lan materi kanggo tuwuh lan kauripan mahluk urip ^[1]. Dat kang paling wigati sajeroning pakan ya iku protéin ^[1]. Pakan mawa kualitas iku pakan kang kandhutan protéin, lemak, karbohidrat, mineral lan vitaminé imbang ^[2].

Babagan kang kudu digatèkaké ngenani pakan ya iku pakan ora éntuk disimpen suwéné 2 minggu, papan panyimpenan pakan beciké garing (ora lembab)^[3]. Yèn pakan dituku ing pabrik beciké dipesthèkaké pabrik mau mrodhuksi pakan kanthi kualitas kang becik ^[3]. Kualitas pakan bisa nemtokaké kualitas sato iwèn ^[3]. Yèn pakan disimpen sajeroning wadhah, beciké wadhah mau ditutup rapet lan ora ana udara kang lumebu ^[3]. Pakan kang kena kontaminasi udara lembab bakal njamur ^[3].

Kanggo kabèh makluk urip, pakan duwé peran wigati banget miangka sumber ènèrgi kanggo pangopènan awak, tuwuh lan tangkar-tumangkar ^[4]. Kajaba iku, pakan uga bisa dipigunakaké kanggo tujuan tinentu, contoné kanggo ngasilaké warna lan rasa tinentu. Fungsi liyané ing antarané ya iku minangka pangobatan, reprodhuksi, ngapikaké metabolisme lemak lsp.^[4]. Nanging pamènèhan pakan linuwihan bisa njalari kéwan ingon dadi rentan marang lelara, prodhuktifitasé uga bakal sya mudhun ^[5].

Ing indhustri peternakan saiki, pakan kang diwènèhaké racaké wujud campuran saka bahan alami lan bahan gawéan (komposisi) kang wis ditingkataké kandhutan giziné ^[3]. Salah sijiné ya iku kang asalé saka limbah perkebunan. Sok-sok ing pakan ditambahaké uga hormon lan vitamin tinentu kanggo macu tuwuhé sato iwèn lan mbébasaké saka stress ^[3].

Pakan gawéan iku pakan kang disiapaké déning manungsa kanthi bahan lan komposisi tinentu kang sengaja disiapaké déning manungsa ^[6]. Pakan gawéan asifat basa, kaya déné wangun pasta utawa emulsi (cuwèran pekat), ora perlu disimpen ^[6]. Jinis pakan teles beciké dientèkaké sajeroning sapisan pamènèhan/aplikasi amarga pakan jinis iki gampang rusak jinis kandhutané ^[6]. Nanging yèn pancèn kudu disimpen, beciké disimpen sajeroning ruangan pangadhem (lemari ès), iku uga ora bisa kesuwèn, mung 2 nganti 3 dina^[6]. Yèn kesuwèn disimpen, kualitas pakan mudhun lan ora becik kanggo dikonsumsi ^[6]. Bahan baku kang dipigunakaké kanggo nemtokaké kualitas pakan gawéan kudu nyukupi sapérangan syarat ing antarané, duwé pangaji gizi, gampang dicerna, ora ngandhut racun, gampang diantuki, lan dudu wujud kabutuhan pokok manungsa ^[7].

Pakan gawéan bisa digolongaké dadi rong golongan, ya iku pakan lengkap (complete feed) lan pakan suplemèn (suplemental feed) ^[7]. Pakan lengkap iku pakan kang diformulasi saéngga duwé kabèh vitamin esensial sajeroning gunggung kang diperlokaké déning sato iwèn ^[7]. Pakan iki luwih ditujokaké kanggo mènèhi tetuwuhan normal ing kéwan kang ora olèh asupan vitamin saka pakan alami ^[7]. Pakan suplemèn iku pakan kang diformulasi saéngga ngandhut protèin lan ènèrgi kang nyukupi, nanging mungel kekurangan mikronutrien tinentu ^[7].

Sapérangan kauntungan kang bisa diantuki saka panggunaan pakan gawéan, ing antarané ya iku, bahan baku pakan bisa wujud limbah indhustri tetanèn, perikanan, peternakan, lan panganan kang pangaji ékonominé asor, nanging isih ngandhut pangaji gizi kang cukup dhuwur ^[7]. Pakan gawéan uga bisa disimpen ing sajeroning wektu rélatif suwé, tanpa dumadi owah-owahan kualitas kang drastis. Kanthi mangkono kabutuhan pakan bisa kecukupan kapan waé ^[7]. Kajaba iku pakan gawéan uga bisa ngowahi warna lan rasa, contoné ing iwak ^[7]. Panambahan lemak sajeroning gunggung tinentu ndadèkaké daging iwak tambah gurih ^[7]. Kajaba iku pamènèhan enthung uler sutra bisa ngapikaké aroma daging iwak ^[7]. Panambahan èkstrak kembang marigold sajeroning pakan, kaya déné akèh kang dilakokaké déning wong tani ing Jepang, bisa ngasilaké aroma daging iwak kang luwih becik lan warna kang luwih nengsemaké ^[7].

Selaras karo jenengé, pakan alami iku pakan kang asalé saka alam ^[8]. Nanging sajeroning perkembangané, sumber pakan alami ora mung asal saka alam ^[8]. Sumber pakan iki uga bisa saka budidaya ^[8]. Pakan alami rata-rata nduwé kandhutan protèin cukup dhuwur ^[8]. Pakan alami kang isih urip bisa disimpen sajeroning lemari ès ing pérangan freezer^[9]. Kadhar banyu pakan alami kudu tetep dijaga ^[9]. Yèn ora dibekukaké, pakan alami bisa bosok saéngga ngurangi kualitas pakan ^[9] . Pakan alami urip contoné kanggo iwak koi, kapérang saka cacing getih (blood worm), cacing sutra (tubifex), kutu banyu (Daphnia) lan urang ^[9]

• Afrianto Eddy, Liviawaty E. 2002.Pemeliharaan Kepiting. Jakarta: Kanisius.
• Afrianto Eddy, Liviawaty E. 2002.Pakan Ikan Dan Perkembangannya. Jakarta: Kanisius.
• Azhari. 2003.Jakarta city tour: tragedi, ironi, dan teror. Jakarta: AgroMedia.
• Kartadisastra. 2003.PENGELOLAAN PAKAN AYAM, Kiat Meningkatkan Keuntungan dalam Agribisnis Unggas. Jakarta: Kanisius.
• Khairuman, Amri K. 2003.Pembenihan & Pembesaran Gurami kanthi Intensif (ed. Revisi). Jakarta: AgroMedia.
• Tiana AH dkk. 2002. Memilih & Membuat Pakan Tepat untuk Koi. Hlmn 22. Jakarta:AgroMedia.
• Tiana OA, Murhananto. 2004.Membedah Rahasia Sukses Memelihara Koi. Halaman: 48. Jakarta: AgroMedia.
• Z Akhmad, Rahmadi A. 2002. Memilih & Membuat Pakan Tepat untuk Lou Han. Hlmn 47. Jakarta:AgroMedia.