Palau

Palau
Beluu er a Belau Republic of Palau
Standardo di Palau	Blazono di Palau
Nacionala himno:
Belau loba klisiich er a kelulul
Urbi:
Chefurbo:	Ngerulmud
· Habitanti:	271 (2010)[1]
Precipua urbo:	Koror
Lingui:
Oficala lingui:	Palauana, Angla Japoniana (en l'insulo Angaur)
Guvernerio:
Tipo:	Republiko
· Prezidanto:	Surangel Whipps Jr.
Surfaco: (195ma maxim granda)
· Totala:	459 km²
· Aquo:	neglijebla %
Habitanti: (192ma maxim granda)
· Totala:	17 614[2] (192)
· Denseso di habitantaro:	38,4 hab./km²
Plusa informi:
Valuto:	Dolaro di Usa
Veho-latero:	dextre
ISO:	PW
	PLW
	585
Reto-domeno:	.pw

Palau, oficale republiko Palau, olim Belau o Palaos, esas insulala lando che westala Pacifiko, jacanta nord-weste de Oceania. Ol konsistas ek cirkume 340 insuli, havanta entote 466 km². Lua maxim granda urbo esas Koror, jacanta an la samnoma insulo, qua esas la maxim granda dil arkipelago. Ngerulmud, la nuna chef-urbo di la lando, inauguresis en 2006.^[3]

Bazala fakti pri Palau.

L'unesma habitanti originis de Australia, Polinezia ed Azia, e migris al insuli cirkume 5000 aK. Hispana explorero Ruy López de Villalobos posible trovis l'insuli en 1543. Ecepte Yap e Java, Palau havis poka kontakti kun altra insuli de Pacifiko.

Dum la fino di la 19ma yarcento Hispania, Germania ed Unionita Rejio diskutis pri la dominio sur l'insuli. En 1885 l'afero sendesas a la papo Leo la 13ma qua agnoskis Hispana revendiko. Hispania okupis granda parto dil insuli til 1898. En 1885 Germani okupis kelka insuli, ed en 1899 Hispania vendis la teritorio a Germania, qua explotis aluminio e fosfato ed altra naturala resursi.

Pos l'Unesma mondomilito l'insuli apartenis a Japonia, til 1944. Ol devastesis dum la Duesma mondomilito ed okupesis dal Usani. L'insuli divenis teritorio administrita dal Unionita Nacioni en 1947, kun altra insuli qui formacas la nuna Federata Stati di Mikronezia.

Palau nedependanteskis del Unionita Nacioni ye la 25ma di mayo 1994.

Palau esas prezidantala republiko. La prezidanto esas ambe chefo di stato e chefo di guvernerio. Lu elektesas direte dal populo por 4 yari, e povas rielektesar por sequanta periodo unfoye. La viceprezidanto elektesas aparte. Ne existas politikala partisi en la lando.

La legifala povo konsistas ek duchambra kongreso: konsilistaro di chefi, havanta 16 membri, e Senato (9 membri). Lua konstituco adoptesis en 1981 ed emendesis en 1994, kande la lando nedependanteskis.

La judiciala povo konsistas ek la Supera Korto, la Nacionala Korto, la Korto pri ordinal aferi, e l'Agra korto.

Palau konsistas ek arkipelago che Pacifiko. Lua maxim granda e populoza insuli esas Angaur, Babeldaob, Koror e Peleliu. Babeldaob reprezentas 73% de la surfaco di la lando. Cirkume 2/3 de la habitantaro habitas Koror.

La klimato dil arkipelago esas Equatorala, kun mezavalora yarala temperaturo di 28°C. La pluvo-quanto yarala esas granda, mezavalore 3800 milimetri. L'atmosferala humideso esas alta, 82%. Malgre ke pluvas multe dum tota yaro, nome de juli til oktobro, la quanto di sunolumo esas granda.

Palau jacas an la bordo di tale nomizita "ciklono-zono". Omnayare, cikloni formacesas proxim Palau, tamen destruktiva tropikala cikloni esas rara.

Segun la demografiala kontado di 2020, Palau havis 17 614 habitanti^[2]. Segun statistiki pri etnio, 73% esis Palauani (mixo di Mikroneziani kun Malayi e Melaneziani), 2% esis Karoliniani, 21,7% esis Aziani, 1,2% blanki, e 2,1% apartenas ad altra etnii^[4].

La lingui oficala esas Palauana, oficala en la maxim multa insuli e parolata da 65,2% de la habitantaro, e l'Angla, parolata da 19,1% de la habitantaro, segun statistiki de 2015. Altra lingui parolata esas Altra mikroneziana lingui parolesas da 1,9%, Filipinana linguo (tagalog) parolesas da 9,9%, Chiniana da 1,2%, e 2,8% parolas altra lingui. Sonsoralana esas oficala en Sonsoral, Tobiana en Tobi, e Japoniana ed Angaur esas oficala che l'insulo Angaur.^[4]

Segun religio, la maxim multa habitanti essas kristani, di qui katoliki esas 45,3%, e protestanti esas 34,9%, inkluzite Evangeliani (26,4%), Adventisti (6,9%), Asemblo di Deo (0,9%), ed altri. Nativa religio Modekngei praktikesas da 5,7%, Mohamedani esas 3%, Mormoni esas 1,5%, e 9,7% praktikas altra religii.^[4]

La maxim populoza insuli esas Angaur, Babeldaob e Koror.

En la tradicionala kulturo e socio di Palau, l'influo di mulieri qui esas matri esas granda, nome en funeri, en mariaji, en heredo ed en l'uzo di tradicionala ceremoniala tituli. Tradicionala formi di guverno duras influar l'aferi di la lando, e la guvernerio esforcas pri kontrolar lua povo. La nuna guvernala strukturo esas fakte durado di olima formi existanta. La min granda strukturo esas la vilaji; la regioni olim kontrolita da lokala chefi nun nomesas "stati"; e fine la maxim granda esas la federuro di chefi lokala. Ante, diversa federuri existis, ma kande Britaniani introduktis pafili en l'arkipelago dum la 17ma yarcento, la strukturo di povo modifikesis.

Basbalo* esas populara sporto en Palau, ed adportesis al insuli dal Japoniani, dum la yari 1920a.