Acre (Brazilia)
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Acre [pronuncez: 'Akre'] esas Braziliana stato jacanta en la Norda Regiono. Lu havas kom vicini Amazonas norde, e Rondonia este, Bolivia sude, e Peru weste. Segun la demografiala kontado di 2022, ol havis 830 026 habitanti[1].
Bazala fakti pri Acre.
Historio
[redaktar | redaktar fonto]Pos 1977, deskovresis geoglifi (granda desegnuri facita en la sulo) en Acre qui kreesis cirkume 2.100 yari ante nun. La geoglifi esas simila ad altra trovita en Peru, e segun la programo Unnatural Histories de la televiziono BBC, posible homi ja vivis en la regiono 11.000 yari ante nun.
Segun la kontrato di Ayacucho en 1867 Acre esis parto di Boliviana teritorio, ma Braziliani de la Nord-estala regiono komencis penetrar la foresto e koloniigar la regiono pos la duesma duimo dil 19ma yarcento. Balde l'extraktado di kauchuko divenis la precipua ekonomial agado di la regiono.
Boliviani probis riokupar la regiono, ma ye la 14ma di julio 1899 Braziliani proklamis nedependanta republiko en la teritorio, duris til marto 1900. La habitanti itere proklamis la republiko en novembro 1900, ed ol duris til la 24ma di decembro. Tamen, Bolivia riprenis kontrolo pri la teritorio til la 17ma di novembro 1903, kande ol divenis Braziliana teritorio tra la kontrato di Petrópolis. Bolivia indemnizesis da Brazilia po 2 milion Angla pundi. Brazilia anke signatis kompromiso pri la konstrukto di tale nomizita ferovoyo Madeira-Mamoré. La ferovoyo komencis konstruktesar en 1907, e pos la morto di mili di laboristi pro malario, ol inauguresis en 1912, por helpar Bolivian exportaci.
Acre transformesis en federala teritorio Braziliana en 1921, ed ye la 15ma di junio 1962, ol divenis stato. Ye la 5ma di februaro 1966 la militala rejimo Braziliana kreis lego nomizita "Institucal Agado #3" (Ato Institucional nº 3, abreviuro AI-3) qua establisis nedireta elekto por guberniestri di stato.[2] Pro to, la habitantaro dil stato ne povis elektar lua guberniestro til la yaro 1982, pos ke eventis la revoko dil AI-3 en 1978. L'unesma guberniestro demokratiale elektita pos 1982 esis Nabor Júnior. En 1986, pos la renunco di Nabor Júnior por disputar la Senato, profesorino Iolanda Fleming divenis l'unesma guvernistino di stato en Brazilia.
Geografio
[redaktar | redaktar fonto]
Granda parto de la teritorio dil stato konsistas ek planajo kun mezvalora altitudo di 200 metri. Ta planajo konsistas ek sedimenti qui akumulesis dum l'epoko Quaternaro. La maxim alta monto dil stato, kun 609 metri di altitudo, jacas an montareto Divisor.
Granda parto di lua teritorio kovresas da Equatorala foresto. La klimato esas equatorala, kun intensa pluvi e kurta sika sezono, de junio til agosto. La mezvalora monatala temperaturi varias poke, de 24°C til 27°C dum la yaro.
La precipua riveri di Acre - omni apartenanta a la baseno di Amazon - esas Juruá, Purus, Acre, Tarauacá, Muru, Embirá e Xapuri.
Ekonomio
[redaktar | redaktar fonto].jpg)
En 2008, la procentala partopreno dil ekonomiala sektori en l'ekonomio dil stato esis: 68,1% komerco e servadi (terciara sektoro), 14,7% industrio (sekundara sektoro), e 17,2% agrokultivo (primara sektoro).[3] La precipua ekonomial agadi dil terciara sektoro esas komerco engrose ed endetale, turismo, transporto, eduko (publika e privata), saneso, financal agadi e publik administrado. La maxim multa ek ca servadi koncentresas en la chef-urbo, Rio Branco.
Historiale, la bazo ekonomial di Acre esas l'extraktado di produkti forestala, nome kauchuko, qua atraktis l'unesma koloniigisti di la regiono. Nun, ligno esas la precipua produkturo exportacata. Kastano e la produktado di palm-oleo ank esas importanta.[3] La precipua agrokultivala produkturi esas manioko, maizo, rizo, fazeolo, frukti e sukrokano[3].
L'industrii dil stato produktas nutrivi, ligno transformita, ceramiko, moblaro e texaro.[3]
Referi
[redaktar | redaktar fonto]- ↑ 1,0 1,1 Censo 2022: Brasil tem 203 milhões de habitantes, 4,7 milhões a menos que estimativa do IBGE - Publikigita da G1. Dato di publikigo: 28ma di junio 2023. Idiomo: Portugalana.
- ↑ AI-3 - Brasil Escola -
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Economia do Acre - Publikigita da UOL. Nomo di la publikigo: Brasil Escola. URL vidita ye 1ma di julio 2023.
