Satarn (pláinéad)

Satarn
Cineál	fathach gáis agus pláinéad lasmuigh
Eapainm	Satarn agus Wu Xing (en)
Réad tuismitheora	an Ghrian
Réad linbh	Tíotán; Pan; Daphnis (en) ; Atlas (saitilít); Prometheus; Pandóra; Epimetheus; Janus; Aegaeon (en) ; Mimas; Methone (en) ; Anthe (en) ; Pallene (en) ; Enceladus; Tethys; Telesto (en) ; Cailíopsó; Kiviuq (en) ; Helene; Dione; Polydeuces (en) ; Rhea; Hyperion; Iapetus; Ijiraq (en) ; Phoebe; Skathi (en) ; Albiorix (en) ; Bebhionn (en) ; Skoll (en) ; Tarqeq (en) ; Greip (en) ; Siarnaq (en) ; Hyrrokkin (en) ; Tarvos (en) ; S/2004 S 13 (en) ; Jarnsaxa (en) ; S/2004 S 17 (en) ; Mundilfari (en) ; Bergelmir (en) ; S/2006 S 1 (en) ; Aegir (en) ; Narvi (en) ; S/2004 S 12 (en) ; Bestla (en) ; Suttungr (en) ; Farbauti (en) ; S/2004 S 7 (en) ; Hati (en) ; Thrymr (en) ; S/2006 S 3 (en) ; Fenrir (en) ; Fornjot (en) ; Surtur (en) ; Kari (en) ; Ymir (en) ; Loge (en) ; rings of Saturn (en) ; S/2009 S 1 (en) ; S/2007 S 2 (en) ; S/2007 S 3 (en) ; Themis (en) ; E Ring (en) ; G ring (en) ; C ring (en) ; F ring (en) ; B ring (en) ; A ring (en) ; D ring (en) ; Phoebe ring (en) ; S/2004 S 6 (en) ; S/2004 S 4 (en) ; S/2004 S 3 (en) ; Paaliaq (en) ; Erriapus (en) ; Earhart (en) ; Blériot (en) ; Santos-Dumont (en) ; Curtiss (en) ; Hinkler (en) ; Kingsford Smith (en) ; Lindbergh (en) ; Post (en) ; Richthofen (en) ; Sikorsky (en) ; Wright (en) ; Peggy (en) ; Gridr (en) ; S/2004 S 21 (en) ; Angrboda (en) ; Skrymir (en) ; S/2004 S 24 (en) ; Gerd (en) ; S/2004 S 26 (en) ; Eggther (en) ; S/2004 S 28 (en) ; S/2004 S 29 (en) ; Beli (en) ; Alvaldi (en)
Aois	J2000.0
Sonraí fithiseacha
Apaipsis	1,503,509,229 km; 10.11596 AU
Pearaipsis	1,349,823,615 km; (arg (ω): 92.59888); 9.04808 AU; (arg (ω): 92.59888)
Ais mhór a	1,429,394,069 km agus 9.53667594 AU
Éalárnacht e	0.05386179
Tréimhse fhithiseach P	10,757.7365 d
Tréimhse shionodúil	378.0944 d
Meán-Aimhrialtacht M	317.02 °
Claonadh i	2.48599187 ° ↔ éiclipteach; 5.51 ° ↔ Solar equator (en) ; 0.93 ° ↔ invariable plane (en)
Fad an nóid éirithigh Ω	113.66242448 °
Saintréithe fisiceacha agus réaltmhéadracha
Fad ón Domhan	1,195,000,000 km (peirigí); 1,660,000,000 km (apaigí)
Ga	meán: 58,232 km; meánchiorcal: 60,268 km; molach: 54,364 km
Trastomhas	120,536 km
Leacú	0.09796
Dearbhmhéid	28
Méid dhealraitheach (V)	1.2 (banda V); −0.24 (banda V)
Trastomhas uilleach	14.5 "–20.1 "
Achar dromchla	42,700,000,000 km²
Mais	568,360 Yg
Toirt	827,130,000,000,000 km³
Meándlús	0.19 kg/m³; 0.867 g/cm³
Imtharraingt dromchla	8.96 m/s²
Dronairde (α)	2h 42m 21.36s
Diallas (δ)	83° 32′ 13.2″
Ailbéideacht	0.47 (ailbéideacht gheoiméadrach); 0.342 (ailbéideacht Bond)
Teocht an dromchla
	meán
	134 K
Cuid de	grianchóras lasmuigh
Le cuid	atmosphere of Saturn (en) ; magnetosphere of Saturn (en)

Is é Satarn (arb ionann é mar fhocal agus Satharn nó Saturnus, dia na talmhaíochta ag na Rómhánaigh) an séú pláinéad ón ngrian sa ghrianchóras, agus é ar an dara ceann is mó. Tá sé 119,300 ciliméadar ar trastomhas, agus ní mhaireann an lá ach deich n-uair a chloig go leith, rud a dhéanann cothromú ar na poil. Hidrigin is mó atá san atmaisféar agus bíonn stoirmeacha fíochmhara le feiceáil ón domhan. Cuireadh suntas ó thús i gcóras fáinní Satarn agus san iliomad gealach atá ag an bpláinéad. Tá 31 cheann acu ainmnithe agus is é Tíotán an ceann is mó acu. Tá Tíotán chomh mór céanna le Gealacha Galileo, an ceathrar gealach mhóra atá ag timpeallú Iúpatair. Is é Tíotán an dara gealach is mó sa Ghrianchóras, agus é beagáinín níos lú ná Ganymede atá ar an gceann is mó de Ghealacha Galileo.

Thug na spástaiscéalaithe úd Pioneer 11 (1979) agus Voyager 1 agus 2 cuairt ar Shatarn agus thimpeallaigh an taiscéalaí úd Cassini an phláinéid ón 1 Iúil 2004 go deireadh an mhisin sa mhí Mheáin Fómhair 2017.

Cosúil le hIúpatar, Úránas, agus Neiptiún, is gásfhathach é Satarn. Is é sin, tá an chuid is mó den phláinéad féin comhdhéanta as na gáis chéanna atá ina atmaisféar - hidrigin thar aon dúil eile. Mar sin, níl sé furasta a shainmhíniú go sásúil, cá dtagann deireadh leis an atmaisféar agus tús leis an bpláinéad féin. Is léir go bhfuil croíleacán cloiche taobh istigh, ach tá sé i bhfad níos lú ná an pláinéad ina iomlán.

Gealacha

Tá 145 gealach ag Satarn.^[11]

Gealacha Móra

Eolas ar líne

Tagairtí

↑ ^1.0 ^1.1 URL tagartha: https://www.le-systeme-solaire.net/modules.php?name=syssol&page=saturne. Dáta rochtana: 5 Samhain 2017.
↑ URL tagartha: https://www.imcce.fr/langues/fr/grandpublic/systeme/promenade/pages1/123.html. Údar: Institut de mécanique céleste et de calcul des éphémérides. Dáta rochtana: 5 Samhain 2017.
↑ ^3.0 ^3.1 ^3.2 ^3.3 Ráite i: Keplerian elements for approximate positions of the major planets. Dáta rochtana: 5 Samhain 2017. Teanga an tsaothair nó an ainm: Béarla. Dáta foilsithe: 15 Feabhra 2015. Earráid leis an lua: Invalid <ref> tag; name "Q21128615" defined multiple times with different content
↑ URL tagartha: https://www.le-systeme-solaire.net/modules.php?name=syssol&page=saturne. Dáta rochtana: 12 Deireadh Fómhair 2017.
↑ ^5.0 ^5.1 ^5.2 ^5.3 ^5.4 ^5.5 ^5.6 ^5.7 ^5.8 URL tagartha: https://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/saturnfact.html.
↑ Ráite i: Kepler orbit.
↑ ^7.0 ^7.1 ^7.2 Jürgen Oberst (4 Nollaig 2010). "Report of the IAU Working Group on Cartographic Coordinates and Rotational Elements: 2009" (as Béarla) (2): 101-135. doi:10.1007/S10569-010-9320-4.
↑ URL tagartha: https://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/saturnfact.html. Object named as: Equatorial radius (1 bar level) (km): 60,268.
↑ “NASA FACTS” (Béarla). NASA.
↑ “Saturn Fact Sheet” (Béarla). Cartlannaíodh an bunleathanach ar 9 Aibreán 2014.
↑ Daisy DobrijevicContributions from Nola Taylor Tillman last updated (2022-10-19). "Saturn's Moons: Facts About the Ringed Planet's Satellites" (en). Space.com. Dáta rochtana: 2023-07-06.

athraigh An Grianchóras

An Ghrian · Mearcair · Véineas - an Domhan - Mars · Ceiréas · Iúpatar · Satarn · Úránas · Neiptiún · Plútón · Haumea · Makemake · Eris
Pláinéid · Abhacphlainéid · Gealacha (Domhanda · Marsacha · Ióbhacha · Satarnacha · Úránasacha · Neiptiúnacha · Plútónacha · Haomaeacha · Eiriosacha)
Reanna bheaga: Astaróidigh (An príomhchrios · Crios Kuiper · Diosca scaipthe) · Coiméid (Scamall Hills · Scamall Oort) · Dreigeoidigh

[fc7499a7cef69df41c1f7a3a1f61ca95e4d59560-1] 1.0 ^1.1 URL tagartha: https://www.le-systeme-solaire.net/modules.php?name=syssol&page=saturne. Dáta rochtana: 5 Samhain 2017.

[2] URL tagartha: https://www.imcce.fr/langues/fr/grandpublic/systeme/promenade/pages1/123.html. Údar: Institut de mécanique céleste et de calcul des éphémérides. Dáta rochtana: 5 Samhain 2017.

[Q21128615-3] 3.0 ^3.1 ^3.2 ^3.3 Ráite i: Keplerian elements for approximate positions of the major planets. Dáta rochtana: 5 Samhain 2017. Teanga an tsaothair nó an ainm: Béarla. Dáta foilsithe: 15 Feabhra 2015. Earráid leis an lua: Invalid <ref> tag; name "Q21128615" defined multiple times with different content

[4] URL tagartha: https://www.le-systeme-solaire.net/modules.php?name=syssol&page=saturne. Dáta rochtana: 12 Deireadh Fómhair 2017.

[f51ae96e0d448488322a8e509bba14794c8cb8eb-5] 5.0 ^5.1 ^5.2 ^5.3 ^5.4 ^5.5 ^5.6 ^5.7 ^5.8 URL tagartha: https://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/saturnfact.html.

[Q2946193-6] Ráite i: Kepler orbit.

[5ee26f72272886ba01203dc5e9f291ca05516f9e-7] 7.0 ^7.1 ^7.2 Jürgen Oberst (4 Nollaig 2010). "Report of the IAU Working Group on Cartographic Coordinates and Rotational Elements: 2009" (as Béarla) (2): 101-135. doi:10.1007/S10569-010-9320-4.

[1286a6b74b0caa8dc587e0025a2d5d7a4553aa3f-8] URL tagartha: https://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/saturnfact.html. Object named as: Equatorial radius (1 bar level) (km): 60,268.

[Q6952408-9] “NASA FACTS” (Béarla). NASA.

[70b96907c9c5d46e674e8f475efcc924d4ec5011-10] “Saturn Fact Sheet” (Béarla). Cartlannaíodh an bunleathanach ar 9 Aibreán 2014.

[11] Daisy DobrijevicContributions from Nola Taylor Tillman last updated (2022-10-19). "Saturn's Moons: Facts About the Ringed Planet's Satellites" (en). Space.com. Dáta rochtana: 2023-07-06.

[1]