Topo

TOPO
Euskotren Trena
lineko metro bat Altzako geltokian
Datu orokorrak
Garraio mota	Metroa
Eskualdeak	Gipuzkoa eta Lapurdi,  Euskal Herria
Lineak
Geltokiak	21
Bidaiariak	11 500 000 (2017)[1]
Jabea	Eusko Jaurlaritza
Egoitza	Easo plaza, 9; 20006 Donostia, Euskal Herria
Webgunea	www.euskotren.eus
Ustiapena
Hasiera	1912ko abenduaren 5a
Eragilea	Eusko Trenbideak S.A.
Ibilgailuak	30
Datu teknikoak
Luzera	29,8 km
Abiadura maximoa	100 km/h
Mapa  Mapa

TOPO
Lasarte-Oria   Errekalde Añorga Lugaritz Amara   Anoeta Loiola Intxaurrondo Herrera  Altza Pasaia Galtzaraborda Errenteria Fanderia Oiartzun Gaintxurizketa Bentak Belaskoenea Kolon Ficoba Hendaia

Topo −TOPO estilizatua− (lehen Metro Donostialdea bezala ezagutzen zen) Gipuzkoako Donostialdea eta Bidasoaldea eta Lapurdiko itsasaldea eskualdeetan dagoen metro edo aldiriko tren sarea da. Sarea bi lineak osatzen dute, E2 eta E5 lineek. Sarea Euskotren Trena enpresa publikoak kudeatzen du.

Sarea 1912ko abenduaren 5ean inauguratu zen, Donostiako Amara eta Irungo Kolon geltokien artean, eta 2017ko martxoaren 5ean Loiolako geltokia inauguratu zen.

Ibilbideko 21 geltokietatik, 5etan bi lineak gelditzen dira eta 4 geltokitan dago Renferen Donostiako Aldiriekin lotura.

Burdinbidearen kontzesioa 1890ean eman zen, eta ordutik, sozietate batzuetatik beste batzuetara pasa zen, eraikitzeko proiektu bideragarri bat bilatzen zen bitartean.

1901ean Donostia eta Irun arteko burdinbidea eraikitzeko Herri Lanak Eraikitzeko eta Industria Sustapenerako Sozietatea sortu zen Bilbon; 1912ko urtarrilean, Espainiako Atzerri Gaietako Ministerioa Frantziako agintariekin jarri zen harremanetan, Donostiatik Hendaia arteko burdinbidea onar zezaten; Midiko Konpainiak onartu egin zuen linea horren terminala izatea Hendaiako eraikinean, lege proiektuan adierazitakoaren arabera.^[2] 1912ko abenduaren 5ean Irunera arteko burdinbidea inauguratu zen. Hendaia arteko tartea ez zen eraiki Bidasoa ibaiaren gaineko biaduktua egin zen arte, 1913an. Burdinbidearen punturik konplexuenak bi izan ziren: Herrerako tunela, bi kilometro baino luzeagoa, eta Molinao ingurua, biaduktu baten bidez soluzionatutakoa.

Burdinbide honek Topo ezizena hartu zuen trazadurak zeharkatzen dituen tunel kopuru altuagatik. Hogei kilometrotan hamalau tunel gurutzatzen zituen, bost kilometro eta erdi baino gehiago batuz.

2001-2012 urteen artean EuskoTren XXI Plan Estrategikoak Topoko trenbidearen bikoizketa eta berriztapena proposatzen zuen. Hasierako trenbide bikoizketak Gaintxurizketa-Bentak eta Lugaritz-Añorga Txiki tarteetan eman ziren, eta lan horien ondoren metro zerbitzua eskaintzeko helburuarekin trenbide berriko saihesbideak eta lurpeko geltokiak eraikitzea proposatu zen.

Gauzak horrela, 2004ko ekainean Euskotrenek Donostia eta Irun arteko zerbitzua metro bihurtzeko nahia adierazi zuen, Donostia-Oiartzun tartean 7,5 mintuko maiztasunak eskainiz, eta Oiartzun-Irun tartean 15 minutukoak. Bigarren fase batean Herrera eta Pasaia arteko trenbidea lurperatuko litzateke, eta 5 minutuko maiztasunak eskaini ahal izango litezke. 2009ko maiatzean, Iñigo Palomino Euskotrenen zuzendariak adierazi zuen Lasarte eta Pasaia artean eraikiko ziren saihesbide eta geltoki berriekin batera Topoa metrizatu (metro bihurtu) egingo zela, aipatutako 7,5 minutuko maiztasunak eskaintzeko.^[3]

Saihesbidea 2012ko urriaren 4an inauguratu zen, Donostiako Intxaurrondo auzoa tren zerbitzuz hornituta, Intxaurrondoko geltokiaren bidez. Horrez gain, Herrerako geltokia berritu zen, eta maiztasunak handitu ziren. Loiola-Herrera tarteko trenbide bikoizketa ere egin zen, Loiolan tarte txiki bat salbu, non Loiolako geltokia berritu zen. Saihesbide honi esker Topo linearen 2. zenbakidun tunela ordeztu zen.^[4]

Altza auzoa zeharkatzen duen trenbide bikoitzeko tunela eraiki zen, trenbide bakarreko jatorriko tunela ordezkatzeko. 2016ko irailaren 12an adarra martxan jartzearekin batera geltoki berria ere ireki zen auzoan, Altzako geltokia, auzoko iparraldeko parteari zerbitzu ematen diona. Lan hau Altza-Pasaia-Galtzaraborda tartearen barruan dago, zeinaren bitartez trenak saihesbide berritik pasako diren, lurpean. Tarte hori oraindik martxan ez dagoenez, Altzako geltokia terminala da, behin-behinean.^[5]

Loiolako auzokoek urteetan eskatu zuten Loiolako geltokia eta horren ingurua berriztea, hormigoizko horma batek auzoa bitan banatzen baitzuen.^[6] 2014ko abenduan behin-behineko biaduktu baten lanak hasi ziren, geltoki berria eraikitzeko lanek irauten zuten bitartean tren zerbitzua mantendu ahal izateko. 2015eko amaiera aldera zerbitzua desbideratu zen, eraikitako behin-behineko trenbide tartera, behin-behineko geltoki batekin, eta azpiegitura zaharra eraisteari ekin zitzaion, behin-betiko geltoki berria eraikitzen zen bitartean. Geltoki berria 2017ko martxoaren 5ean inauguratu zen, errepide nagusiaren gaineko biaduktu batean kokatuta.^[7]

Errenterian kokatutako kotxetegiak txiki gelditzeagatik, tren unitate batzuk geltokietan pasatzen zuten gaua. Irun udalerrian kotxetegi handiagoak eraiki dira, aurrekoak ordezkatzeko. Kotxetegi hauetan EMU-900 serieko trenak gelditzen dira.

Linearen izendapenaren inguruko eztabaida dago, Patxi Lopezen gobernuak (2009-2012) bultzatutako Metro Donostialdea marka ezarri zenetik. Eusko Jaurlaritza PSE-EEren esku gelditu ondoren, Topo lineak «metro» izena jasotzen hasi zuen, gobernuak proiektuari bultzada eman ziola Metro Donostialdea marka sortuz eta publizitate kanpainak argitaratuz. Geltokietan marka berria ezartzen hasi zen, eta Euskotrenen planoetan ere ezberdindutako zerbitzu gisa agertzen hasi zen.

2012ko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeen ondorengo gobernu aldaketarekin, ordea, aurreko egoerara bueltatu zen eta irekitako geltoki berrietan (hala nola Altza edo Loiola) Euskotrenen marka ezarri zen berriro ere.^[8] Gainera, Metro Donostialdea marka ezarri zen geltokietan marka hori atzera bota zen. Eragileak, bere aldetik,  linea izendatzen du Lasarte-Oria eta Hendaiako geltokien arteko tarteari, hots, linea orokorra; eta  lineatzat du Altzako adarra, Amara eta Altzako geltokien arteko ibilbideari, alegia.^[9]

2017an, Donostiako saihesbideko lanak hasiko direla iragarri ondoren, TOPO marka berria sortu zen. Dena den, geltokietan ez da izendapen hauei buruzko aipamenik 2018an.

2005 - 2009	2009 - 2012	2012 - 2017	2017 - Orain

Topo sarearen lineak 2016ko irailaren 2an^[10]

Linea	Ibilbidea	Hasiera	Azken luzapena	Luzera (km)	Geltokiak	Trenak
	Lasarte-Oria ↔ Hendaia	1912	2017	28,37	20	Euskotren 900
	Amara ↔ Altza	2016	2017	6,50	6	Euskotren 900

Geltokiak					Konexioak
	■			Hendaia	TGV    3   31 35
	■			Ficoba	31
	■			Kolon	E24 E25 E26 E27 E28 E77   L1 L2 G1 G2
	■			Belaskoenea	L2 G2
	■			Bentak	E22 E24 E26 E27 E28 E77   L2
	■			Gaintxurizketa
	■			Oiartzun	E02 E04 E72 U22
	■			Fanderia	U7 U22
	■			Errenteria
	■			Galtzaraborda	U5 U7 U22
	■			Pasaia	E01 E02 E05 E06 E07 E20 E26 E27
		■		Altza	13 24 27 31 38
	■	■		Herrera	E01 E02 E05 E07 E20 E26 E27 E71 E72 E75   13 24 27 38 B6 B10
	■	■		Intxaurrondo	09 13 24 27 29 33 B3
	■	■		Loiola	A1   24 26 31 41 B4
	■	■		Anoeta	A1 E03 E06 E07 E08   17 21 24 26 28 31 37 43 B4 B9
	■	■		Amara	21 23 26 28 32 36 37 B4
	■			Lugaritz	24 27 43 45 B8
	■			Añorga
	■			Errekalde	T1 T2 T3 T5 T6
	■			Lasarte-Oria	Muittu T1 T2 T3 T5 T6

Linearen erdiko zatian, batez besteko maiztasuna 7 erdi minutukoa da, eta, lerroaren muturretara joanda, maiztasuna 30 minutura jaisten da gehienez.

Lehenengo trena 5: 50ean ateratzen da Altzako geltokitik, Amararako noranzkoan, eta azkena Hendaiako geltokira iristen da Lasarteko geltokitik 23: 22an.

Hemen, linearen tarte desberdinen batez besteko maiztasunak jasotzen dituen taula bat dago:^[11][12]

E2 lineko maiztasunak Egunak  Lasarte   Amara   Herrera   Kolon   Hendaia  Lanegunak  15' 15' 15' 30'  Larunbatak (07:00 > 15:00)  30' 30' 30' 30'  Larunbatak (15:00 > 23:00)  30' 15' 30' 30' Jaiegunak  30' 30' 30' 30'
E5 lineko maiztasunak Egunak  Amara   Altza  Lanegunak  15'  Larunbatak (07:00 > 15:00)  30'  Larunbatak (15:00 > 23:00)  15' Jaiegunak  15'	E2 eta E5 lineko konbinatutako maiztasunak  Egunak  Amara   Herrera  Lanegunak  7½'  Larunbatak (07:00 > 15:00)  7' - 23' [a]  Larunbatak (15:00 > 23:00)  7½' Jaiegunak  7' - 23' [a]

Tren guztiek megafonia bidezko argibideak dituzte, baita argi-panelak edo trena igarotzen den geltokietako pantailak ere. Panel argitsu edo pantaila horiek kanpoko tenperaturaren eta orduaren berri ere ematen dute. Ateak ixteko abisu akustikoak eta argi-abisuak ere badituzte.

Geltoki guztietan geldialdia egiten duten trenei buruzko pantailak eta informazio-panelak aurki daitezke; gainera, megafoniaz abisuak ematen dira trenak iristen direnean.

2011ko uztailaren 22tik Euskotrenen 900 seriea Topo zerbitzuan ibiltzen da, 200 seriea ordezkatzeko eskatutako seriea, alegia.^[13] Construcciones y Auxiliar de Ferrocarriles (CAF) enpresak ekoitzia, serie honetako trenak lau kotxez osatuta daude, Mc-R-R-Mc osaerarekin, eta 90 km/h abiadura maximoa har dezakete. Serie honen adierazgarria mugikortasun urriko pertsonentzako irisgarritasunaren aldeko hainbat neurri ezartzea da, hala nola ateen identifikazio kromatikoa, arrapala automatikoak ateetan, ikus-entzunezko seinaleak, "T" erako megafonia eta interfono sistemak edota barruko espazio jarraiak.

Txartela	Deskribapena	Prezioa
Joan	Pertsona bakarreko aldian behingo bidaia	1,80€ / 2,65€
B2R	2 bidaia noizbehinka (erretiratuak/desgaituak)	4,35€
Passbask	Txartel mugagabea: 24 h (Lasarte-Baiona, SNCFen barrena)	8€ / 12€
Euskopass	2 bidaia noizbehinka (Lasarte-Baiona, Txik Txaken barrena)	5,50€
Mugi	Egoiliarrentzako abonua (Gipuzkoa osorako)	1,22€ / 1,80€

Metro Donostialdea
Lasarte-Oria Errekalde Añorga Lugaritz Bentaberri Kontxa Easo Anoeta Loiolako Erriberak Loiola Intxaurrondo Herrera Altza Pasaia Galtzaraborda Errenteria Fanderia Oiartzun Gaintxurizketa Bentak Belaskoenea Anaka Kolon Aireportua Ficoba Hondarribia Hendaia

Gaur egungo Amara-Donostia geltokia geltoki terminala izatetik geltoki pasantea izatera pasako da, Donostian eraikitzen hasi den trenbide saihesbideari esker. Saihesbide berria Lugarizko geltokian hasiko da eta Antigua auzotik igaroko da, bertan Bentaberriko geltokia eraikiko delarik. Ondoren Mirakontxa gurutzatu eta Erdialdera helduko da, Kontxako geltokia gaineratuz. Handik Amarara helduko da, Easoko lurpeko geltoki berriak gaur egungo Amara-Donostia geltokia ordeztuko duelarik. Lurpeko geltoki berri hau eta gero trenbide zaharrari lotuko zaio, Anoetako geltokirantz. Lanak 2017ko udazkenean hasi ziren eta 2022ko hasierarako amaituta egongo dira.^[14]

Altzako geltokitik Pasai Antxorantz jarraituko du saihesbideak, eta bertan lurpeko geltoki bat eraikiko da, bi nasarekin, atari batekin eta irteera bakar batekin. Ondoren, Galtzarabordarantz jarraituko du, eta ziurrenik haren geltokia lurperatuko dute. Bide bikoitzeko zati horrek egungo zubibidea, 7. tunela, Galtzarabordako geltokia eta Pasaiako geltokia ordezkatuko ditu, eta behin betiko kenduko du Pasaiako bidezubi erraldoiak dakarren oztopo arkitektonikoa, gaur egun herria bitan banatzen baitu.^[15]

Obra honekin, Belaskoenea eta Kolon geltokiak berrituko dira, eta Hondarribiko adarra eraikiko da, Anakan, Donostiako aireportuan eta Hondarribian geltokiekin. Tarte osoa bide bikoitzekoa izango da. Proiektu osoa lurpean jarriko da, Donostiako aireportuaren ondoko zatia izan ezik, biaduktua izango baita.

Geltoki horrek, batez ere, Donostiako Renfe Aldirietako zerbitzuaren eta metroaren arteko aldaketa egiteko balioko du. Geltoki hau batez ere Donostialdeko hegoaldeko eta Tolosaldeko bizilagunentzat izango da erabilgarria. Loiolako Erriberak auzoari ere zerbitzua emango dio eta Amara Berri auzoari eskaintzen zaion zerbitzua indartuko du. Hala, Eneko Goia Donostiako alkateak 2019ko amaieran iragarri zuen 2020an geltoki proiektua idatziko zutela, hurrengo urtean eraikitzen hasi ahal izateko.^[16]

1. ↑ ^{a b} 7'- 23', lehen trenaren ondoren, itxaroteko denbora 7' dela esan nahi du, bigarrenaren ondoren, 23', hirugarrenaren ondoren, 7' berriz, eta horrela hurrenez hurren

• Euskotren Trena
• E1 linea (Euskotren)
• E3 linea (Euskotren)
• E4 linea (Euskotren)
• 1D linea (Euskotren)
• 1K linea (Euskotren)
• 1T linea (Euskotren)

• Euskotrenen web gune ofiziala