Tarsiidae

Tarsiidae
	Lutetiar-gaur egun PreЄ Є O S D C P T J K Pg N ;
	Irudi gehiago
Sailkapen zientifikoa
Filuma	Chordata
Klasea	Mammalia
Ordena	Primates
Familia	Tarsiidae; Gray, 1825

Tarsiidae Tarsiiformes primate haplorhinoen ordenako familia bakarra da^[1]^[2]. Erregistro fosilean munduko leku askotan aurkitu dira kideak, baina gaur egun existitzen diren espezieak Hegoekialdeko Asiako uharteetan baino ezin dira aurkitu, batez ere Brunei, Indonesia, Malaysia eta Filipinetan.

Basoetako habitatetan bizi dira, bereziki lianak dituzten basoetan, zuhaitzetan gora egiteko aukera ematen baitiete^[3].

Historia ebolutiboa

Tarsiiformeen fosilak Asia, Europa eta Ipar Amerikan aurkitu dira, eta baliteke ere Iparraldeko Afrikan, baina gaur egungo fosilak Hegoekialdeko Asiako uharteetan baino ez dira bizi. Erregistro fosilak adierazten du euren hortzeria ez dela gehiegi aldatu, tamainak baion ez, azken 45 milioi urtetan.

Tarsiidae familian bi genero iraungi daude: Xanthorhysis eta Afrotarsius; hala ere, Afrotarsius non kokatu ez da ziurra^[4], eta batzuetan Afrotarsiidae familia propioan sailkatzen dira, Tarsiiformesen barruan, edo baliteke Antrhopoideako familia bat izatea^[5].

Beste lau espezie ezagutzen dira erregistro fosilean:

Tarsius eocaenus, Txinako Eozeno ertainekoa^[6].
Hesperotarsius thailandicus, Miozeno] goiztiarrean, Thailandian bizi zena^[7].
Hesperotarsius sindhensis, Miozenoan Pakistanen bizi zena^[8].
Tarsius sirindhornae, Miozeno ertainean Thailandian bizi zena.

Tarsius generoaren erregistro fosila luzea da, beste edozein primate baino luzeagoa, baina Eozeno eta Miozenoko fosilen esleipena eztabaidagarria da^[9].

Generoak

Carlito generoa
- Carlito syrichta^[2]
Cephalopachus generoa
- Cephalopachus bancanus^[10]
Tarsius generoa
- Tarsius dentatus
- Tarsius fuscus^[2]
- Tarsius lariang^[11]
- Tarsius pelengensis
- Tarsius pumilus
- Tarsius sangirensis
- Tarsius tarsier
- Tarsius tumpara^[2]
- Tarsius wallacei^[12]

Erreferentziak

↑ «Mammal Species of the World - Browse» www.departments.bucknell.edu (Noiz kontsultatua: 2024-10-07).
↑ ^a ^b ^c ^d (Ingelesez) Groves, Colin; Shekelle, Myron. (2010-12-01). «The Genera and Species of Tarsiidae» International Journal of Primatology 31 (6): 1071–1082. doi:10.1007/s10764-010-9443-1. ISSN 1573-8604. (Noiz kontsultatua: 2024-10-07).
↑ (Ingelesez) Bejar, Simeon Gabriel F.; Duya, Mariano Roy M.; Duya, Melizar V.; Galindon, John Michael M.; Pasion, Bonifacio O.; Ong, Perry S.. (2020-05-01). «Living in small spaces: Forest fragment characterization and its use by Philippine tarsiers (Tarsius syrichta Linnaeus, 1758) in Mindanao Island, Philippines» Primates 61 (3): 529–542. doi:10.1007/s10329-020-00798-2. ISSN 1610-7365. (Noiz kontsultatua: 2024-10-07).
↑ Hartwig, Walter Carl, ed. (2002). The primate fossil record. (1. publ. argitaraldia) Cambridge University Press ISBN 978-0-521-66315-1. (Noiz kontsultatua: 2024-10-07).
↑ (Ingelesez) Chaimanee, Yaowalak; Lebrun, Renaud; Yamee, Chotima; Jaeger, Jean-Jacques. (2011-07-07). «A new Middle Miocene tarsier from Thailand and the reconstruction of its orbital morphology using a geometric–morphometric method» Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences 278 (1714): 1956–1963. doi:10.1098/rspb.2010.2062. ISSN 0962-8452. PMID 21123264. PMC PMC3107645. (Noiz kontsultatua: 2024-10-07).
↑ (Ingelesez) Rossie, James B.; Ni, Xijun; Beard, K. Christopher. (2006-03-21). «Cranial remains of an Eocene tarsier» Proceedings of the National Academy of Sciences 103 (12): 4381–4385. doi:10.1073/pnas.0509424103. ISSN 0027-8424. PMID 16537385. PMC PMC1450180. (Noiz kontsultatua: 2024-10-07).
↑ Nowak, Ronald M.; Walker, Ernest P.. (1999). Walker's mammals of the world. 2: Pinnipedia, Cetacea, Sirenia, Proboscidea, Perissodactyla, Hydracoidea, Tubulidentata, Bibymalagasia, Artiodactyla, Pholidota, Rodentia, Lagomorpha, Macroscelidae. Johns Hopkins Univ. Press ISBN 978-0-8018-5789-8. (Noiz kontsultatua: 2024-10-07).
↑ Zijlstra, Jelle S.; Flynn, Lawrence J.; Wessels, Wilma. (2013-11-01). «The westernmost tarsier: A new genus and species from the Miocene of Pakistan» Journal of Human Evolution 65 (5): 544–550. doi:10.1016/j.jhevol.2013.06.015. ISSN 0047-2484. (Noiz kontsultatua: 2024-10-07).
↑ Wright, Patricia C., ed. (2003). Tarsiers: past, present, and future. Rutgers University Press ISBN 978-0-8135-3236-3. (Noiz kontsultatua: 2024-10-07).
↑ (Ingelesez) Brandon-Jones, D.; Eudey, A. A.; Geissmann, T.; Groves, C. P.; Melnick, D. J.; Morales, J. C.; Shekelle, M.; Stewart, C.-B.. (2004-02-01). «Asian Primate Classification» International Journal of Primatology 25 (1): 97–164. doi:10.1023/B:IJOP.0000014647.18720.32. ISSN 1573-8604. (Noiz kontsultatua: 2024-10-07).
↑ (Ingelesez) Merker, Stefan; Groves, Colin P.. (2006-06-12). «Tarsius lariang: A New Primate Species from Western Central Sulawesi» International Journal of Primatology 27 (2): 465–485. doi:10.1007/s10764-006-9038-z. ISSN 0164-0291. (Noiz kontsultatua: 2024-10-07).
↑ (Ingelesez) Merker, Stefan; Driller, Christine; Dahruddin, Hadi; Wirdateti; Sinaga, Walberto; Perwitasari-Farajallah, Dyah; Shekelle, Myron. (2010-12). «Tarsius wallacei: A New Tarsier Species from Central Sulawesi Occupies a Discontinuous Range» International Journal of Primatology 31 (6): 1107–1122. doi:10.1007/s10764-010-9452-0. ISSN 0164-0291. (Noiz kontsultatua: 2024-10-07).

Kanpo estekak

Datuak: Q1114471
Multimedia: Tarsiidae / Q1114471
Espezieak: Tarsiidae

[1] «Mammal Species of the World - Browse» www.departments.bucknell.edu (Noiz kontsultatua: 2024-10-07).

[2010_Groves_Shekelle-2] (Ingelesez) Groves, Colin; Shekelle, Myron. (2010-12-01). «The Genera and Species of Tarsiidae» International Journal of Primatology 31 (6): 1071–1082. doi:10.1007/s10764-010-9443-1. ISSN 1573-8604. (Noiz kontsultatua: 2024-10-07).

[3] (Ingelesez) Bejar, Simeon Gabriel F.; Duya, Mariano Roy M.; Duya, Melizar V.; Galindon, John Michael M.; Pasion, Bonifacio O.; Ong, Perry S.. (2020-05-01). «Living in small spaces: Forest fragment characterization and its use by Philippine tarsiers (Tarsius syrichta Linnaeus, 1758) in Mindanao Island, Philippines» Primates 61 (3): 529–542. doi:10.1007/s10329-020-00798-2. ISSN 1610-7365. (Noiz kontsultatua: 2024-10-07).

[4] Hartwig, Walter Carl, ed. (2002). The primate fossil record. (1. publ. argitaraldia) Cambridge University Press ISBN 978-0-521-66315-1. (Noiz kontsultatua: 2024-10-07).

[5] (Ingelesez) Chaimanee, Yaowalak; Lebrun, Renaud; Yamee, Chotima; Jaeger, Jean-Jacques. (2011-07-07). «A new Middle Miocene tarsier from Thailand and the reconstruction of its orbital morphology using a geometric–morphometric method» Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences 278 (1714): 1956–1963. doi:10.1098/rspb.2010.2062. ISSN 0962-8452. PMID 21123264. PMC PMC3107645. (Noiz kontsultatua: 2024-10-07).

[6] (Ingelesez) Rossie, James B.; Ni, Xijun; Beard, K. Christopher. (2006-03-21). «Cranial remains of an Eocene tarsier» Proceedings of the National Academy of Sciences 103 (12): 4381–4385. doi:10.1073/pnas.0509424103. ISSN 0027-8424. PMID 16537385. PMC PMC1450180. (Noiz kontsultatua: 2024-10-07).

[7] Nowak, Ronald M.; Walker, Ernest P.. (1999). Walker's mammals of the world. 2: Pinnipedia, Cetacea, Sirenia, Proboscidea, Perissodactyla, Hydracoidea, Tubulidentata, Bibymalagasia, Artiodactyla, Pholidota, Rodentia, Lagomorpha, Macroscelidae. Johns Hopkins Univ. Press ISBN 978-0-8018-5789-8. (Noiz kontsultatua: 2024-10-07).

[8] Zijlstra, Jelle S.; Flynn, Lawrence J.; Wessels, Wilma. (2013-11-01). «The westernmost tarsier: A new genus and species from the Miocene of Pakistan» Journal of Human Evolution 65 (5): 544–550. doi:10.1016/j.jhevol.2013.06.015. ISSN 0047-2484. (Noiz kontsultatua: 2024-10-07).

[9] Wright, Patricia C., ed. (2003). Tarsiers: past, present, and future. Rutgers University Press ISBN 978-0-8135-3236-3. (Noiz kontsultatua: 2024-10-07).

[10] (Ingelesez) Brandon-Jones, D.; Eudey, A. A.; Geissmann, T.; Groves, C. P.; Melnick, D. J.; Morales, J. C.; Shekelle, M.; Stewart, C.-B.. (2004-02-01). «Asian Primate Classification» International Journal of Primatology 25 (1): 97–164. doi:10.1023/B:IJOP.0000014647.18720.32. ISSN 1573-8604. (Noiz kontsultatua: 2024-10-07).

[M&G2006-11] (Ingelesez) Merker, Stefan; Groves, Colin P.. (2006-06-12). «Tarsius lariang: A New Primate Species from Western Central Sulawesi» International Journal of Primatology 27 (2): 465–485. doi:10.1007/s10764-006-9038-z. ISSN 0164-0291. (Noiz kontsultatua: 2024-10-07).

[12] (Ingelesez) Merker, Stefan; Driller, Christine; Dahruddin, Hadi; Wirdateti; Sinaga, Walberto; Perwitasari-Farajallah, Dyah; Shekelle, Myron. (2010-12). «Tarsius wallacei: A New Tarsier Species from Central Sulawesi Occupies a Discontinuous Range» International Journal of Primatology 31 (6): 1107–1122. doi:10.1007/s10764-010-9452-0. ISSN 0164-0291. (Noiz kontsultatua: 2024-10-07).

[1]