Jesusen Lagundia

Jesusen Lagundia
	Ad maiorem Dei gloriam
Datuak
Izen laburra	S.J.
Mota	erlijio-ordena katolikoa eta erakundea
Izengoitia	Gesuiti, Jesuítas eta Jesuitas
Jarduera
Kide kopurua	26.799 (2018)
Eskumendekoak	Jesuit Refugee Service (en) eta Jesuit Volunteer Corps (en)
Agintea
Zuzendari exekutiboa	Arturo Sosa Abascal eta Adolfo Nicolás
Egoitza nagusi	piazza del Gesù - Roma; Gesù; 41°53′45″N 12°28′47″E / 41.8958°N 12.4797°E;
Egoitza nagusi	Jesusen Lagundiko aita jeneral;
Osatuta	jesuita
Jabea	Eliza latino
Babeslea	Noël Brûlart de Sillery (mul)
Zeren jabe	Xabierko gaztelua, Zeitschrift für katholische Theologie (en) , La Civiltà Cattolica (en) , Orientierung (en) , America (en) , Christus (en) , Nouvelle Revue théologique (en) , Colegio Mayor Loyola (en) , Colegio Mayor Universitario Loyola (Madrid) (en) , Razón y Fe (en) , Loiola Andaluzia Unibertsitatea, Casa da Torre (en) , Boix House (en) , St. Ignatius College (en) , Camp Ekon (en) , Catholic Standard (en) , Radio Marañón (en) , Pontifical Biblical Institute (en) eta Engenho de Sergipe do Conde (en)
Historia
Sorrera	1540 (egutegi gregorianoa)
Sortzailea	Ignazio Loiolakoa; Frantzisko Xabier; Pierre Favre; Holy Companions (en)
Zaindaria	Our Lady of the Road (en) , Ignazio Loiolakoa eta Josef Nazaretekoa
	webgune ofiziala;

Jesusen Lagundia^[1] edo Jesusen Konpainia^{[oh 1]} Eliza Katolikoaren zuzenbide pontifikaleko kleriko erregularren ordena erlijiosoa dira. Ignazio Loiolakoa eta Frantzisko Xabierkoa euskaldunek beste bost lagunekin sortu zuten 1540an, Paulo III.a aita santuak onartuta. Gizartearen ebanjelizazioan eta ministerio apostolikoan aritzen da 112 naziotan. Jesuitak hezkuntzan, ikerketan eta kultura-jardueretan aritzen dira. Jesuitek ere erretiroak zuzentzen dituzte, beren ministerioa ospitale eta parrokietan erabiltzen dute, zuzeneko ministerio sozial eta humanitarioak babesten dituzte eta elkarrizketa ekumenikoa sustatzen dute.

Jesusen Lagundia Madonna della Stradaren babespean dago, Mariaren tituluetako bat, eta Aita Jeneral batek zuzentzen du^[2]. Konpainiaren egoitza, Kuria Orokorra, Erroman dago^[3]. Ignazioren kuria historikoa Collegio del Gesùren parte da orain, Gesù elizarekin batera, jesuiten ama eliza.

Jesusen Lagundiko kideek "betiereko pobrezia, kastitatea eta obedientzia" botoa egiten dute, "pontifize subiranoari obedientzia berezia agintzen diote misioei dagokienez", eta espero da jesuita bat "perinde ac cadaver" ("bizitzarik gabeko gorputza balitz bezala") Aita Santuak zuzentzea, nahiz eta munduko edozein lekutara joateko aginduak ematea. Hori horrela zen Ignazio, bere sortzaile nagusia, prestakuntza militarra zuen noble bat zelako. Ondorioz, sorrerako agiriaren lehen lerroek ziotenez, "Jainkoaren soldadu izan nahi duenak, fedearen defentsan eta hedapenean ahalegin berezia egiteko, eta arimek bizitzan eta kristauen doktrinan aurrera egiteko" oinarritzen zen gizartea^[4]. Horregatik, batzuetan jesuitei buruz hizkera arruntean: "Jainkoaren soldaduak"^[5], "Jainkoaren itsasgizonak"^[6] edo "Konpainia" esaten da. Konpainiak kontrarreforman parte hartu zuen eta, geroago, Vatikanoko II. Kontzilioaren aplikazioan.

Misiolari jesuitek misioak ezarri zituzten mundu osoan XVI. mendetik XVIII. mendera arte, eta arrakasta eta porrotak izan zituzten bertako herrien kristautzean. Jesuitak beti polemikoak izan dira Eliza Katolikoaren barruan, eta sarritan gatazka izan dute gobernu eta erakunde sekularrekin. 1759tik aurrera, Eliza Katolikoak Europako herrialde gehienetatik eta Europako kolonietatik bota zituen jesuitak. 1814an, Elizak euren aurkako zigorra kendu zuen.

Historia

1491eko abenduaren 24an Ignazio Loiolakoa jaio zen Azpeitian.
1534ko abuztuaren 15ean Ignazio Loiolakoak ordena fundatu zuen sei ikasleekin batera (Frantzisko Xabierkoa, Alfonso Salmerón, Diego Laínez, Nicolás Bobadilla, Peter Faber eta Simon Rodrigues).
1540ko irailaren 27an Paulo III.a Aita Santuak ordena baimendu zuen Regimini Militantis buldaren bidez.
1541ean Xabierko San Frantzisko Asiara iritsi zen lehenengo aldiz, Goara (India) zehazki.
1554an San Ignaziok Lagundiaren "Konstituzioak" idatzi zuen, hierarkia zehaztuz.
1609an Latinoamerikako lehen "erredukzioa" ezarri zuten.
1759ko abenduaren 17an Pombalgo Markesak josulagunak egotzi zituen Portugaldik eta euren menpeko lurraldeetatik (Brasildik batik bat).
1767an Frantzia, Espainia eta orduko Sizilia eta Parmatik ere egotzi zituzten.
1773ko uztailean Klemente XIV.a Aita Santuak ordenaren indargabetzea sinatu zuen berebiziko presiopean.
1814an lehengoratu zuten ordena.
1932ko urtarrilaren 23an Espainiako Bigarren Errepublikan Lagundia desegin behar izan zuten behin-behinekoz.
1961ean abiatu zuten "Herri Irratia" Donostia eta Azpeitian.
1965ean Pedro Arrupe jesuita bilbotarrak Lagundiaren gidaritza hartu zuen.
1981ean Cristianisme i Justícia izeneko ikasketa-zentroa sortu zuten Katalunian, Vatikanoko II. kontzilioaren ildoarekin bat eginez. Pedro Arruperen gaixotasuna zela eta, Joan Paulo II.ak ordezko bat aukeratu zuen.
1983an Peter Hans Kolvenbach izendatu zuten Lagundiko buru. Historian lehen aldiz, Kongregazio honetako buru batek kargua utzi zuen bizirik zela.
1989ko azaroaren 16an San Salvadoren 6 jesuita hil zituzten (Ignacio Ellakuria, Ignacio Martin-Baro, Segundo Montes, Joaquin Lopez y Lopez, Juan Ramon Moreno eta Amado Lopez). Askapenaren teologia defendatzen zuten eta hilketak zio politikoak zituela ematen du.
2006an Frantzisko Xabierkoaren jaiotzaren 500. mendeurrena ospatu zuten.
2007an Adolfo Nicolas espainiarra izendatu zuten Jesusen Lagundiko buru.
2013an Jorge Mario Bergoglio jesuita izendatu zuten Aita santu, Frantzisko izenarekin.
2016an Arturo Sosa venezuelarra izendatu zuten Lagundiko buru.

Banaketa geografikoa

Artikulu nagusia: Jesusen Lagundiaren banaketa geografikoa.

Jesulagunak munduan zehar probintzietan banatuta daude, 10 eskualde handitan (AEB, Afrika, Ekialdeko Asia, Ekialdeko Europa, Erdialdeko Europa, Hego Asia, Hego Europa, Hego Latinoamerika, Ipar Latinoamerika eta Mendebaldeko Europa) eta 127 estatutan.

Eskualdeek ez dute beti bat egiten gaur egungo herrialde geografikoekin. Hego Euskal Herrikoa Loiolako probintzia da.

2004an 20.170 jesuita zeuden munduan, 300 Loiolako probintzian.

Jesuita ospetsuak

Sakontzeko, irakurri: «Jesuita ospetsuen zerrenda»

Ignazio Loiolakoa eta Frantzisko Xabierkoa fundatzaileekin batera, aipatzekoak dira Matteo Ricci, Pedro Claver, Erramun Olabide, Pierre Teilhard de Chardin, Pedro Arrupe, Ignacio Ellacuria, Anthony de Mello, Gotzon Garate, Jon Sobrino, Xabier Gorostiaga eta Frantzisko (aita santua) beste hainbaten artean.

Lotutako erakundeak

Euskal Herrian

Deustuko Unibertsitatea, Bilbo.
ANESVAD (GKE), Bilbo.

Munduan

Universidad Centroamericana (UCA), San Salvador.
St. Xavier's College Mumbai eta Kalkutan (India).
Chiquitaniako misioak, Bolivia.

Oharrak

↑ Beste izen batzuk ere erabili dira euskaraz, hala nola Josuren Lagundia, Josulagunak edo Jesuitak. Ohikoa da ere Konpania izena soilik erabiltzea. Latinez Societas Iesu edo Iesuitae erabiltzen da.

Erreferentziak

↑ EIMA: Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak.; Euskalterm; Loiolako Jesuiten webguneko orria.
↑ A. Arturo Sosa SJ, Jesusen Lagundiaren aita jeneral berria. Deustuko Unibertsitatea.
↑ (Ingelesez) «Officials | The Society of Jesus» www.jesuits.global (Noiz kontsultatua: 2024-03-12).
↑ O'Malley, John W., ed. (2006). The Jesuits II: cultures, sciences, and the arts, 1540-1773. University of Toronto Press ISBN 978-0-8020-3861-6. PMC ocm58544930. (Noiz kontsultatua: 2024-03-12).
↑ (Gaztelaniaz) Wright, Jonathan. (2005). Los jesuitas: una historia de los "soldados de Dios". Fondo de Cultura Económica ISBN 978-84-8306-605-8. (Noiz kontsultatua: 2024-03-12).
↑ (Ingelesez) updated, The Week Staff last. (2013-03-23). «The Jesuits: 'God's marines'» theweek (Noiz kontsultatua: 2024-03-12).

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Jesusen Lagundiaren webgunea (Ingelesez)(Gaztelaniaz)
Loiolako probintziaren webgunea (Gaztelaniaz)
Frantziako probintziaren webgunea (Frantsesez)
Cristianisme i Justícia fundazioa (Katalanez)(Gaztelaniaz)(Ingelesez)

Datuak: Q36380
Multimedia: Society of Jesus / Q36380

[2] Beste izen batzuk ere erabili dira euskaraz, hala nola Josuren Lagundia, Josulagunak edo Jesuitak. Ohikoa da ere Konpania izena soilik erabiltzea. Latinez Societas Iesu edo Iesuitae erabiltzen da.

[1] EIMA: Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak.; Euskalterm; Loiolako Jesuiten webguneko orria.

[3] A. Arturo Sosa SJ, Jesusen Lagundiaren aita jeneral berria. Deustuko Unibertsitatea.

[4] (Ingelesez) «Officials | The Society of Jesus» www.jesuits.global (Noiz kontsultatua: 2024-03-12).

[5] O'Malley, John W., ed. (2006). The Jesuits II: cultures, sciences, and the arts, 1540-1773. University of Toronto Press ISBN 978-0-8020-3861-6. PMC ocm58544930. (Noiz kontsultatua: 2024-03-12).

[6] (Gaztelaniaz) Wright, Jonathan. (2005). Los jesuitas: una historia de los "soldados de Dios". Fondo de Cultura Económica ISBN 978-84-8306-605-8. (Noiz kontsultatua: 2024-03-12).

[7] (Ingelesez) updated, The Week Staff last. (2013-03-23). «The Jesuits: 'God's marines'» theweek (Noiz kontsultatua: 2024-03-12).

[1]