Erango

Erango
Nafarroa Beherea, Euskal Herria
Andre Mariaren Jasokundearen eliza
Bandera Armarria
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Lurraldea	Nafarroa Beherea
Eskualdea	Agaramont
Administrazioa
Estatua	Frantzia
Eskualdea	Akitania Berria
Departamendua	Pirinio Atlantikoak
Elkargoa	Euskal Hirigune Elkargoa
Barrutia	Baiona
Kantonamendua	Bidaxunerria, Amikuze eta Oztibarre
Izen ofiziala	Arancou
Auzapeza (2020-2026)	Alexandre Bordes (independente)
Posta kodea	31070
INSEE kodea	64031
Herritarra	erangoar
Kokapena
Koordenatuak	43°26′37″N 1°03′03″W / 43.4436°N 1.0508°W / 43.4436; -1.0508
Azalera	5,30 km2
Garaiera	12-142 metro
Distantzia	49,4 km (Donibane Garazitik)
Demografia
Biztanleria	168 (2018:  1)
Dentsitatea	26,23 biztanle/km²
Zahartzea[1]	% 13,33
Ugalkortasuna[1]	‰ 91,07
Ekonomia
Jarduera[1]	% 72,46 (2011)
Desberdintasuna[1]	% 3,7 (2011)
Langabezia[1]	% 0 (2013)
Euskara
Euskaldunak	% 11,83 (2010)
Erabilera	% 0,8 (2011)
Datu gehigarriak
Webgunea	www.arancou.fr

Erango^[a] Euskal Herriko udalerri bat da, Nafarroa Beherea lurraldean kokatuta. Agaramont eskualdean dago, Donibane Garazi hiriburutik 49,4 kilometrora. Altuera 12 eta 142 metro artekoa da, eta 5,30 km²-ko azalera hartzen du. 2021eko urtarrilaren 1a egunean 178 biztanle zituen.

Erango Xarnegu Herriko herri tradizional txiki bat da, non gaskoiar eta euskal kulturaren eraginak nahasten diren, historian zehar Gaskoiniako probintziakoa izan baitzen, nahiz eta jatorrian eta gaur egun nafarra izan. Udalerriko lehen giza aztarnak Paleolito garaikoak dira (17 000tik 10 000 urte atzera), Bourrouilla haitzuloan aurkitutakoak. Zohotatik datorren Lauhiraze ibaiak zeharkatzen du. Lurraldearen zatirik handiena laua da, eta jarduera nagusia nekazaritza da.

Bertako biztanleak erangoarrak dira.

Erango beste hizkuntza batzuetan ere ezagutzen da, hala nola:

• frantsesez: Arancou
• nafar erromantzez edo aragoieraz: Arancón
• okzitanieraz: Aranco

Gainera, toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:^[2]

• Aranchoen (1100)
• Aranque (1119)
• Arancoe (1200)
• Aranquein (1246)
• Arancoeyn (1305)
• Aranquoeu (1328)
• Arancoenh (1360)
• Arrancoeynh (1372)
• Arenchu (1400)
• Aranco (1584)
• Errangua (1823)
• Arancou (1863)
• Errango (1961)
• Erango (1978)
• Erango (2003)

Jean-Baptiste Orpustanentzat, Erango "haran" euskaratik dator, baina bi aukera proposatzen ditu: (h)aran + goien > arangoi > arango (goialdeko harana) edo (h)aran + -ko + gain > arankoain > arankoin > aranko (haran txikiko gaina). Gaskoiz /g/ soinua isilarazteak berez oso hurbil dauden /g/ eta /k/ soinuak trukatzen laguntzen du. Hori Euskal Herriko beste leku batzuetan ere gertatzen da (gaztelu / kastillu, gurutze / kurutz...).

Bénédicte Boyrie-Féniék Orpustanen lana osatzen du adieraziz hasierako a- "a' protetiko" batekin nahastu zutela (Arrotxapea edo Arrokiaga kasuen bezala), XVIII. mendeko ohiko fenomenoa, eta horregatik batzuetan -r- eta beste batzuetan -r- agertzen da.

Biduze ibaiaren eta Paueko ibaiaren ibaiadar bana igarotzen dira udalerritik.

• Akamarre ipar-mendebaldean.
• Burgue-Erreiti hego-mendebaldean.

Udalerria mugakidea da Bearnorekin ekialdean.

• Aranbide
• Arnauchaus
• Bachocq
• Le Bayle
• Bergerata
• Camou
• Sabai
• Condéranne
• Duc
• Garaiko Borda
• Lacoste
• Lacrouts
• Lagoubette
• Laraillet
• Larraldote
• Lastaillades
• Lauga
• Lespiauc
• Le Long
• Loustalet
• Mongette
• Mouliot
• San Martin
• Saussa

1973ko urtarrilaren 1ean, Burgue, Erango eta Erreiti herriak batu egin ziren udalerri bakar bat osatzeko. 1977ko azaroaren 15ean, Erango berriz bihurtu zen independente. Dena dela, Burgue eta Erreitik baturik jarraitzen dute gaur egun.

Oharra: 2004ko biztanleria, INSEEk emaniko behin-behineko datua da.

Udalerriko ekonomia laborantzan oinarriturik dagoen arren, kareharriaren ustiapenerako harrobi bat badago.

• XVII eta XVIII. mendeko hainbat etxe eta baserri
• Donejakue Bidean kokaturiko XIII. mendeko Jasokundearen eliza. Portale gotiko ederra du eta elizari itsatsita garbilekua ere badago.

1. ↑ /eʁ̞ánɣ̞ò/ ahoskatua (laguntza)
   Azentua: zorrotza bigarren silaban eta kamutsa azken silaban

• Agaramont
• Nafarroa Beherea

• Erangoko Udalako webgune ofiziala