Artieda (Aragoi)

Artieda
Espainiako udalerria
Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Espainia
Autonomia	Aragoi
Probintzia	Zaragozako probintzia
Alkatea	Javier Jiménez Puente
Izen ofiziala	Artieda
Posta kodea	50683
INEk ezarritako kodea	50035
Herriburua	Artieda (en)
Geografia
Koordenatuak	42°35′12″N 0°59′01″W / 42.5866°N 0.9837°W / 42.5866; -0.9837
Azalera	13,573514 km²
Altuera	652 m
Mugakideak	Mianos, Pintano eta Zigoze
Demografia
Biztanleria	80 (2023) −2 (2022)
33 (%41,3)   (%58,8) 47
Dentsitatea	6 bizt/km²
Informazio gehigarria
Ordu eremua	UTC+01:00
Matrikula	Z
Hizkuntza ofiziala	gaztelania
artieda.es

Artieda edo Artieda de Aragón Zaragozako probintziako udalerria da, Aragoin, Espainia. 2008an 102 biztanle zituen 14 kilometro koadroko azaleran. Jacetania eskualdean dago.

Koldo Mitxelenak azaltzen du, Nafarroako Artieda herriaz ari delarik, Artieda toponimoa, aurreko Arteeta baten aldaera litzatekeela eta Arteeta, Arteak dauden lekua bide da (Art(h)e + -eta atzizki multzokaria). Mikel Belaskok Mitxelenaren azterketa bera aplikatzen dio Argoiko Artiedari, Nafarroan bertan dauden bi Artetari eta Burgosen, Mena Haranean dagoen Artietari.

Beste teoria batek dio, Artieda, "arto"-ak dauden lekua izango litzatekeela esanahia. "Arto" gaztelaniaz elorri beltza eta bestelako landare batzuentzat eskualde hauetan erabiltzen zen izena da. Aragonen bertan, beste toponimo batzuk landare horren izenarekin lotuta leudeke: Artos, Artosa, Artal...^[1]

Casa de los Diezmos (hamarrenen etxea), Antso I.a Gartzeitz Iruñeako erregeak eta Toda Azearitz erreginak dohaintza(n) eman zuten 918ko martxoaren 128an.

Sant Martín parrokia-eliza, XII. mendeko eliza erromanikoa da, eta XVI et XVII. mendeetan berritua.

Aspaldidanik jakina zen herrian erromatar aztarnak zeudela hainbat puntutan, hala nola San Pedro ermitan, El Forau de la Tutan, Campo de la Virgenen eta Campo del Royon. Horiek ondo ikertzean, ordea, ikerlariak konturatu ziren bizigune bakarra osatzen zutela, eta 2022an ikerketaren emaitzak argitaratzean, hiri monumental baten berri eman zuten, erromatar garaian eta Goi Erdi Aroan iraun zuena. Aztarnategi osoari, El Forau de la Tuta izena eman diote arkeologoek.

Besteren artean, izen eusko-akitanierazko izenak dituzten inskripzioak aurkitu dira.

• Municipio Autonomo Zapatista Emiliano Zapata

2022an, arkeologoek jakitera eman zuten nekropolia topatu zutela eta bertan eusko-akitanierazko izen berriak aurkitu dituztela, oraindik argitaratu ez direnak.