Venenplanto

Venenplantoj aŭ venenaj plantoj estas plantoj, kiuj estas venenaj por homoj aŭ brutbestoj, ĉu kiel tuta planto, ĉu parte (folioj, fruktoj, radikoj) .

Pluraj plantospecioj estas uzataj en homa nutrado, kvankam ili enhavas venenojn. Multaj nutraĵplantoj posedas venenajn partojn, aŭ estas venenaj krom se ĝuste pretigitaj, aŭ estas venenaj dum certaj stadioj de sia vivo. Jen rimarkindaj ekzemploj:

• Lunfazeolo (aŭ Limofazeolo, Phaseolus lunatus). Krudaj faboj enhavas danĝerajn kvantojn de linamarino, cianidhava glukozido.

• Cepo kaj ajlo. Cepoj kaj ajlo (genro Allium) enhavas tiosulfaton, kiu estas venena por hundoj, katoj kaj kelkaj aliaj brutoj.

• Ĉerizo (Prunus cerasus), same ankaŭ parencaj specioj (Prunus spp), ekzemple persiko (Prunus persica), pruno (Prunus domestica), migdalo (Prunus dulcis), kaj abrikoto (Prunus armeniaca). Folioj kaj semoj enhavas cianid-glikosidojn.

• Ĉokolado. Enhavas teobrominon en kvantoj venenaj por hundoj kaj katoj.

• Fazeolo (Phaseolus vulgaris). Enhavas la fitohemaglutininon (aŭ fazino), kiu estas lektino venena por homoj. Ĝi kaŭzas vomadon, lakson kaj stomak- kaj intesto-perturbojn, sed la veneneco estas forigita per daŭra kuirado. En la ruĝa renfazeolo estas tiom alta koncentriĝo, ke sufiĉas jam 5 ne kuiritaj fazeoloj por kaŭzi simptomojn.

• Latiro (Lathyrus sativus). Kreskita kiel legomo en Azio kaj Orientafriko kiel asekura kultivaĵo por uzo dum malsategoj. Enhavas okzalil-L-α,β-diaminopropionacido (ODAP), kiu estas nervoveneno kaŭzanta kaĥeksion (patologian magriĝon) kaj paralizon se manĝata dum longa periodo.

• Kasavo (Manihot esculenta). Venena se ne prilaborita.

• Pomo (Malus domestica). Semoj enhavas cianid-glikosidojn. La kvanto trovita en ununura frukto ne mortigos personon, sed estas ebla enstomakigi sufiĉe multajn semojn por veneniĝi per mortiga dozo.

• Rabarbo (Rheum rhaponticum). La foliplatoj, tamen ne la folitigoj, enhavas okzalacidajn salojn, kaŭzanta reno-damaĝon, konvulsiojn, en severaj kazoj komaton. Malofte mortiga.

• Terpomo (Solanum tuberosum). Foliaro kaj verdaj tuberoj estas venenaj, enhavanta la glukozidan alkaloidon solanino, kiu evoluigas rezulte de malkovro lumigi. Kaŭzas intensajn digestoperturbojn, nervozajn simptomojn.

• Tomato (Solanum lycopersicum). Foliaro kaj ĉiroj enhavas alkaloidajn venenojn, kiu kaŭzas perturbojn de digestaj organoj kaj nervozecon.

• Akonito (Aconitum napellus). Ĉiuj partoj estas venenaj, sed la veneno estas koncentrita en la nematuraj semoj kaj radiko. Ĝi kaŭzas perturbojn de digestaj organoj, nervozecon. Suko el plantopartoj ofte estas mortiga.

• Anĝeltrumpeto (Brugmansia). Ĉiuj partoj de la planto enhavas la tropan-alkaloidojn skopolamino kaj atropino. Ofte mortiga.

• Akvokonio (Cicuta sp.). La radiko, kiam ĵus eltirita de la tero, estas ekstreme venena kaj enhavas la toksinon cicutoksino. Kiam sekigita, veneno estas reduktita al proksimume 3-5 % de tio kiam freŝa.

• Azaleo. Ĉiuj partoj de la planto estas venenaj kaj kaŭzas naŭzon, vomadon, melankolion, spirmalfacilaĵojn, eĉ komaton. Malofte mortiga.

• Beladono (Atropa belladonna). Ĉiuj partoj de la planto enhavas la alkaloidon atropino. La junaj plantoj kaj semoj estas precipe venenaj, kaŭzantaj naŭzon, muskoltremon, paralizon; ofte mortiga.

• Cianobakterioj aŭ bluaj algoj (ekzemple: Anacystis cynea kaj Anabaena circinalis) povas produkti hepatodamaĝajn venenojn kaj neŭrotoksinon β-metilamino-alaninon (BMAA).

• Dafno (Daphne sp.). La beroj (aŭ ruĝaj aŭ flavaj) estas venenaj, kaŭzanta ardon en buŝo kaj digestaj organoj, sekvita de komato. Ofte mortiga.

• Daturo (Datura). Enhavas la alkaloidojn scopolamino kaj atropino. Datura estis uzita kiel haluciniga drogo de la indiĝenaj loĝantaroj de la Amerikoj kaj aliaj.[3]

• Delfinio. Enhavas la alkaloidon delfinino. Junaj plantoj kaj semoj estas tre venenaj, kaŭzantaj naŭzon, muskolotremon, paralizon, ofte mortiga.

• Delfinio (ambaŭ Delphinium kaj Consolida spp). Junaj plantoj kaj semoj estas venenaj, kaŭzantaj naŭzon, muskolotremon, paralizon. Ofte mortiga.

• Difenbaĥio (Dieffenbachia). Ĉiuj partoj estas venenaj, kaŭzantaj intensajn ardon, iritadon, kaj paralizon de la lango, buŝo kaj gorĝo. Ŝvelado povas esti sufiĉe severa por bloki spiradon, gvidanta al morto.

• Digitalo (Digitalis purpurea). La folioj, semoj, kaj floroj estas venenaj, enhavanta steroidajn glikozidojn. Ĉi tiuj kaŭzas neregulan korbaton, ĝeneralan digestan perturbon kaj konfuzon. Povas esti mortiga.

• Dornpomo (Datura stramonium). Ĉiuj partoj de la planto estas venenaj, kaŭzantaj eksternorman soifon, vidperturbojn, deliron, komaton. Ofte mortiga.

• Dulkamaro aŭ Dolĉamara solano (Solanum dulcamara). Ĉiuj partoj estas venenaj, enhavanta solaninon kaj kaŭzanta lacecon, paralizon, konvulsiojn, kaj lakson. Malofte mortiga.[1]

• Ferkasko aŭ ferkasko (Aconitum ssp). Ĉiuj partoj de la planto estas tre venenaj. Antikvaj batalantoj uzis ĝin por venenigi la akvoprovizon de siaj malamikoj. Uzita en pasinteco por mortigi lupojn. Kaŭsas ardon, piketon, kaj sensentecon en la buŝo, poste en la intestoj, sekvita de vomado; morto pro sufokiĝo.

• Fitolako (Phytolacca sp.). Folioj, beroj kaj radikoj enhavas fitolakotoksinon kaj fitolakotogeninon. La koncentriĝo de la venenaj substancoj estas plej alta en la radiko kaj malkreskas laŭvice en folioj, tigo, malmaturaj kaj maturaj fruktoj. Eblas manĝi junajn foliojn kiel salato, sed necesas plurfoje boli kaj deverŝi.

• Gelsemio aŭ Karolina jasmeno (Gelsemium sempervirens). Ĉiuj partoj estas venenaj, kaŭzantaj naŭzon kaj vomadon. Ofte mortiga. Eblas malsaniĝi nur pro mielo farita de gelsemia nektaro.

• Gunjo (Abrus precatorius). La semoj estas tre venenaj (unu jam sufiĉas por mortigi homon), tamen estas uzataj kiel "perloj" en ornamaĵoj kaj en frapinstrumentoj.

• Hedero (Hedera ssp). La folioj kaj beroj estas venenaj, kaŭzantaj stomakdolorojn, malfacilan spiradon, eĉ komaton.

• Giganta herakleo (Heracleum mantegazzianum). Ĝia suko enhavas fototoksinon (furanokumarino), kiu sensivigas la haŭton kontraŭ sunbrilo aŭ al UV-radioj kaj tiel kondukas al fitofotodermatito (severa haŭtinflamo). Komence la haŭto ruĝiĝas kaj jukas. Poste ĝi vezikiĝas same kiel brulvundoj ene de 48 horoj. Ili formas nigrajn aŭ purpurajn cikatrojn, kiu povas resti plurajn jarojn. Enhospitaligo povas montriĝi necesa. Sufiĉas etaj kvantoj de la suko en la okulo por rezultigi al intertempan aŭ konstantan blindecon.

• Hiacinto (Hyacinthus orientalis). La bulboj estas venenaj, kaŭzantaj naŭzon, vomadon, senspiron, konvulsiojn kaj eble morton.

• Hipokastano aŭ ĉevalkastaneo (Aesculus hippocastanum). Ĉiuj partoj de la planto estas venenaj, kaŭzantaj naŭzon, muskoltremon, kaj foje paralizon.

• Nigra hiskiamo aŭ Odoraĉa hiskiamo (Hyoscyamus niger). Semoj kaj foliaro venenaj.

• Ilekso aŭ akvifolio, plej ofte ordinara ilekso (Ilex aquifolium). La ruĝaj beroj estas venenaj kaj kaŭzas naŭzon, vomadon, kormalritmigon. Por plenkreskulo ĉ. 20 ĝis 30 beroj estas mortigaj.

• Kaladio aŭ elefanta orelo (Caladium ssp). Ĉiuj partoj de la planto estas venena. Simptomoj estas ĝenerala malkvietiĝo, doloro, kaj ŝveliĝo de histoj. Se buŝo aŭ lango ŝveliĝas, tio povas fatale bloki la spiradon.

• Kalanchoe tubiflora ĉi tiuj plantoj estas mortigaj por brutoj, kaj venenaj por homoj.

• Kolĥiko (Colchicum autumnale). La ampoloj estas venenaj kaj kaŭzas naŭzon, vomadon, lakson. Povas esti mortiga.

• Makula konio (Conium maculatum). Ĉiuj partoj de la planto enhavas la relative simplan alkaloidon koniino, kiu kaŭzas stomakdolorojn, vomadon, kaj paralizon de la centra nervosistemo komenciĝante en la piedoj kaj progresante al koro kaj cerbo. Povas esti mortiga. Per ĉi-veneno Sokrato estis ekzekutita ("konia kaliko").

• Koralarbusto (Solanum pseudocapsicum). Ĉiuj partoj, precipe la beroj, estas venena, kaŭzantaj naŭzon kaj vomadon. Ĝi estas foje mortiga, precipe al infanoj.

• Korfloro aŭ sanganta koro (Lamprocapnos spectabilis, ĝis 1997: Dicentra spektabilis). Folioj kaj radikoj estas venena (bulbokapnino kaj aliaj alkaloidoj) kaj kaŭzas konvulsiojn kaj aliaj nervozaj simptomoj.

• Kverko (Quercus ssp). La foliaro kaj la glanoj de plejparto de specioj estas iom venenaj, kaŭzantaj digestan perturbon, korproblemojn, kontaktdermatiton. Malofte mortiga.

• Ligustro (Ligustrum sp.). Beroj kaj folioj estas venenaj. Beroj enhavas ligustrin kaj syringin, kiu kaŭzas digestajn perturbojn, nervozajn simptomojn. Povas esti mortiga.

• Lilioj (Liliaceae). Plejparto de la specioj estas venenaj, precipe por katoj.

• Venena lolo (Lolium temulentum). La semoj kaj semaj kapoj de ĉi tiu ofta ĝardeno trudherbo povi enhavi la alkaloids temuline kaj loliine. Kelkaj fakuloj ankaŭ indiki al la fungo ergot aŭ fungi de la genus endoconidium, ambaŭ de kiu kreskas sur la semaj kapoj de sekalaj herboj, kiel suplementa fonto de tokseco.
  En antaŭaj tempoj venena lolo kreskis inter cerealoj, aparte ofte sur aven- kaj hordeokampoj, kaj poluciis la farunon veninta de tiuj kampoj. Hodiaŭ tio ne plu okazas pro uzado de pesticidoj kaj pro efika purigado de la rikoltaĵo (selekto de la dezirataj grenoj).^[1]

• Lunsemoj (familio Menispermaceae). La fruktoj kaj semoj estas venena, kaŭzantaj naŭzon kaj vomadon. Ofte mortiga.

• Mancinelo aŭ mortpometo (Hippomane mancinella). Ĉiuj partoj de ĉi tiu arbo, inkluzive de la frukto, enhavas la venenegan substancon forbolestero, tipa por la Eŭforbiacoj. Dum pluvo la arbo sekrecias blankan milkecan substancon, kiu kaŭzas haŭtvezikojn post nura tuŝo. Fumo de bruligata arbo povas kaŭzi blindecon.

• Montara laŭro (Kalmia latifolia). Ĉiuj partoj de la plantoj estas venena.

• Narciso (Narcissus ssp). La bulboj estas venenaj kaj kaŭzas naŭzon, vomadon, kaj lakson. Povas esti mortiga. Tigoj ankaŭ kaŭzas kapdolorojn, vomadon, kaj nebuligita vizio.

• Oleandro (Nerium oleander). Ĉiuj partoj estas venenaj, enhavantaj neriozidon, oleandrozidon, saponinojn, kaj korglikozidojn, sed precipe la folioj kaj la ligniĝintaj tigoj. Ili kaŭzas severan digestigan maltrankviliĝon, koran problemon, kontakto dermatitis. Tre venena.

• Ongaongo (Urtica ferox). Eĉ la plej leĝera tuŝo povas rezulti en dolora piko, kiu daŭras pluraj tagoj.

• Orpluvo (Laburnum anagyroides, Laburnum alpinum). Ĉiuj partoj, precipe la semoj, estas venenaj, kaŭzantaj eksciton, ŝanceliĝon, konvulsiojn, komaton; foje mortiga.

• Pikarbo aŭ gimpio (Dendrocnide excelsa, Pikanta arbo) kaj similaj specioj. La planto incitas per dolora piko kiam tuŝita. La pikdoloro povas daŭri por pluraj tagoj kaj estas pliseverigita per tuŝado, frotado, kaj malvarmo. Povas esti mortiga.

• Podofilo aŭ ombrelplanto (Podophyllum peltatum). Verdaj partoj de la planto, malmaturaj fruktoj, kaj precipe la radikaro enhavas podofilotoksinon, kiu kaŭzas lakson, severan digestigan perturbon.

• Pupokuloj (Actaea pachypoda). Beroj estas tre venenaj, same ĉiuj aliaj plantopartoj.

• Robinio aŭ ŝajnakacio (Robinia). Ŝeloj estas venenaj.

• Ricino (Ricinus communis). La fitotoksino estas riceno, ekstreme venena akvo-solvebla proteino (malkombiniĝanta per varmo), kiu koncentriĝas en la semo. Krome enhavas venenegan alkaloidon ricinino, kaj agacan oleon. Kaŭzas ardon en buŝo kaj gorĝo, konvulsiojn, kaj estas ofte mortiga.

• Sambuko (Sambucus). La radiko estas venena kaj kaŭzas naŭzon kaj digestan perturbon.

• Serpentradiko (Ageratina altissima = Eupatorium rugosum). Ĉiuj partoj estas venenaj, kaŭzantaj naŭzon kaj vomadon. Ofte mortiga.

• Solano nigra (Solanum nigrum). Ĉiuj partoj de la planto krom la matura frukto enhavas la toksan alkaloidon solanino.

• Strikno (striĥno) aŭ vomnukso (Strychnos nux-vomica). La semoj de la striĥno kutime enhavas 1,5% striknino, ekstreme amara kaj mortiga alkaloido. Ĉi tiu substanco ĵetas homon en intensajn muskolkonvulsiojn kaj kutime estas mortiga ene de tri horoj. La ŝelo de la arbo ankaŭ enhavas brucinon, alian alkaloidon simile al striknino, sed malpli forte venena.

• Taksuso (Taxus baccata). La grado de veneneco de ĉi tiu arbo estas disputita. La beroj estas certe sendanĝeraj. Kelkaj aŭtoritatoj diras ke la semoj estas venenaj, aliaj diras ne.[5]

• Toksikodendroj (Genro Toxicodendron kun la specioj Venenhedero (T. radicans), Venenkverko (T. diversilobum), kaj Venensumako (T. Vernix)). Ĉiuj partoj de tiuj plantoj enhavas oleon forte haŭtincitan per uruŝiolo (kiu efektive ne estas veneno, sed alergeno). Haŭtreagoj povas inkluzivi vezikiĝon kaj ekzantemon. Ĝi estas tre persistema substanco kaj facile absorbita de ŝtofoj. Gratado povas rezultigi seriozajn infektojn. Ĉar temas pri alergeno, kelkaj personoj ne estas susceptivaj. La fumo de brulanta venena hedero povas kaŭzi reagojn en la pulmoj, kaj povas esti mortiga.

• Venenfolio (Dichapetalum cymosum). Konata kiel bruto-veneno en Suda Afriko; ĉi tiu planto enhavas la metabole efikan venenon fluoroacetato.

• Zantedeschia aethiopica aŭ lilio de la Nilo. Tre venena, manĝado povas gvidi al morto.

• Venenaj kreskaĵoj en Nederlando esperante, nederlande

Frihne, D. kaj H.J. Pfänder (1997)Giftplanzen - Handbuch für Apotheker, Ärzte, Toxikologen nd Biologen. Wissenschaftliche Verlagsgesellschaft Stuttgar. 4a eldono