Fringedoj

Fringedoj
Iom el la diverseco de fringedoj
Biologia klasado
Regno: Animaloj Animalia Filumo: Ĥorduloj Chordata Klaso: Birdoj Aves Ordo: Paseroformaj Passeriformes Familio: Fringedoj Fringillidae Vigors, 1825
Genroj
Multaj, vidu tekston
Aliaj Vikimediaj projektoj
Sistematiko en Vikispecioj
Komunejo pri Fringedoj
v • d • r

La veraj fringoj estas paseroformaj birdoj de la familio de Fringedoj aŭ Fringillidae. Ili estas precipe semomanĝantaj kantobirdoj. Plejparto estas indiĝenaj de Suda Hemisfero, sed unu subfamilio estas endemia de la Neotropiso, unu el Havajo, kaj unu subfamilio — monotipa en sia genro — troviĝas nur en la Palearktiso. La scienca nomo Fringillidae devenas el la latina vorto fringilla, nomo de la fringo (Fringilla coelebs) — membro de tiu laste menciita subfamilio komuna en Eŭropo.

Multaj birdoj de aliaj familioj estas ankaŭ komune nomataj "fringoj", inklude kelkajn speciojn de la tre similaspektaj Estrildedoj (familio Paseredoj, subfamilio Estrildenoj) de la malnovmonda tropiko kaj Aŭstralio; kelkaj grupoj de la Emberizedoj kaj de la Amerikaj paseroj familio (Emberizedoj); kaj la Darvinaj fringoj de la Galapagoj, kiuj havigis pruvojn de la natura selektado kaj estas nuntempe agnoskataj kiel pekuliaraj Traŭpedoj (Thraupidae).^[1]

Kelkaj specioj estas nune importataj aŭ kontrabandataj en aliaj landoj kaj vendataj kiel ekzotaj maskotoj.

La "klasikaj" veraj fringoj gamas laŭ grando el la Anda kardelo (Carduelis spinescens) 9.5 cm longa kaj 8.4 g peza al la Koluma dikbekulo (Mycerobas affinis) kiu estas preskaŭ 23 cm longa kaj 80 g peza. Ili tipe havas fortajn, diketajn bekojn, kiuj ĉe kelkaj specioj povas esti tre grandaj; tamen Drepanidenoj famas pro la ampleksa gamo de bekoformoj kaj bekograndoj kaŭzataj de adapta radiado. Ĉiuj veraj fringoj havas 12 flugplumojn kaj 9 unuarangajn vostoplumojn. La baza plumaro estas bruneca, foje verdeca; multaj havas konsiderindajn kvantojn de nigra, dum blanka plumaro ĝenerale forestas escepte kiel flugilstrioj aŭ aliaj signalomarkoj. Brilflavaj kaj ruĝaj karotenoidaj pigmentoj estas komunaj en tiu familio, and tiele blua koloro estas ege rara, ĉar la flavaj pigmentoj turnigas la bluan koloron en verda. Multaj, sed tute ne ĉiuj veraj fringoj, havas fortan seksan dikromatismon, ĉar inoj tipe ne havas la brilajn karotenoidajn markojn de maskloj.^[1]

Fringoj estas tipaj loĝantaj birdoj de tre arbaraj areoj, sed kelkaj povas troviĝi en montoj aŭ eĉ en dezertoj. Ili estas ĉefe grenovoraj, sed Eŭfonjenoj inkludas konsiderindajn kvantojn de artropodoj kaj beroj en ilia dieto, kaj la Havajaj suĉuloj evoluis por uzi ampleksan gamon de manĝoresursoj, inklude nektaron. La dieto de la idoj de Fringedoj inkludas variajn kvantojn de malgrandaj artropodoj. Veraj fringoj havas ondecan saltecan flugmanieron kiel plej parto de malgrandaj paserinoj, alternante saltetojn kun glitaĵoj per fermitaj flugiloj. Plej parto kantas bone kaj kelkaj estas komune vidataj kiel kaĝobirdoj; plej parto el ili estas aldomigitaj kanarioj (Serinus canaria domestica). La natura kanto de Piroloj estas ebena kaj mallonga, sed tiuj birdoj lernas kantojn kiujn oni fajfas a ili. Piroloj kantas la lernitajn kantojn precize sed ĉiam duontone pli alte ol la melodio origine fajfata al ili (Tim Birkhead, aŭtoro de "The Wisdom of Birds") Arkivigite je 2011-03-08 per la retarkivo Wayback Machine. La nestoj estas kestoformaj kaj kutime konstruata en arboj, sed pli rare en arbustoj, inter rokoj aŭ en simila subtavolo.^[1]

La taksonomia strukturo de la familio de veraj fringoj, nome Fringedoj, estis ege pridisputata pasinte, kun kelkaj levante la grupon de Havajaj suĉuloj (Drepanidinae aŭ Drepanidenoj) kiel familio Drepanidedoj aŭ unuiginte la fringojn de cardueline kaj fringilline kiel triboj (Carduelini kaj Fringillini) en unu subfamilio; la fringoj de la grupo de Eŭfonjenoj estis konsiderataj Traŭpedoj pro ĝenerala simileco laŭ aspekto kaj vivmaniero ĝis veraj similaĵoj estis trovataj. Ĉefe usonaj aŭtoroj ofte merĝis kun la familio de Emberizedoj la grupon de la Amerikaj paseroj – kaj foje la kernon de la naŭunuaranguloj – kun la disigo de la Fringedoj kiel subfamilio de unusola granda amasfamilio. Sed la nuna kompreno de la filogenio de la Passeroidea pli bone respeguliĝas per pluhavo de la fundamentaj kladoj de la naŭunuaranguloj kiel distingaj familioj. Tamen la Urocinkramo (Urocynchramus pylzowi) estas nune klasita kiel distinga familio, monotipa kiel genro kaj specio, kaj sen proksimaj parencoj inter la Passeroidea.^[2]

Fosilioj de veraj fringoj estas raraj, kaj tiuj nune konataj povas ĉefe almenaŭ esti atribuitaj al nunaj genroj. Kiel ĉe aliaj familioj de Passeroidea, la veraj fringoj ŝajne estas de origino de la Meza Mioceno antaŭ ĉirkaŭ 20-10 milionoj da jaroj (ma). Neidentigebla fringofosilio el epoko Mesiniano, antaŭ ĉirkaŭ 12 al 7.3 milionoj da jaroj (ma) dum subepoko de la fino de la Mioceno, troviĝis en Polgárdi en Hungario.^[3]

La sistematiko de la kardelaj fringoj estas polemika. La suba listo prezentita tie sekvas la studojn pri molekula filogenetiko de lastaj jardekoj, kaj respegulas la tradician disigon de la genro Carduelis. La preciza sinteno de kelkaj genroj en la kardela sekvo estas provizora.^[4]

• Subfamilio Fringenoj Fringillinae
  • Genro Fringilla aŭ Fringoj

Tri specioj, kiuj manĝigas iliajn idojn per insektoj kaj okaze malmultaj semoj

• Subfamilio Kardelenoj Carduelinae

Multe pli granda grupo kiu enhavas kelkajn genrojn kiuj manĝigas iliajn idojn ĉefe per semoj. Tiu subfamilio konsistas el kelkaj bone difinitaj kladoj.

• Tipaj dikbekuloj
  • Genro Eophona aŭ Eofonoj
  • Genro Coccothraustes aŭ Kokotraŭstoj
  • Genro Mycerobas aŭ Miceroboj
• Amerikaj rozfringoj
  • Genro Haemorhous:
    • Purpura karpodako, Haemarhous purpureus aŭ Carpodacus purpureus
    • Meksika karpodako aŭ Ruĝkapa karpodako, Haemarhous purpureus aŭ Carpodacus mexicanus
    • Kasina karpodako aŭ Ruĝverta karpodako, Haemarhous cassinii aŭ Carpodacus cassinii
• Piroloj
  • Genro Pinicola aŭ Pinikoloj
  • Genro Pyrrhula aŭ Piroloj
• Arid-zona klado
  • Genro Leucosticte aŭ Leŭkostiktoj
  • Genro Rhodopechys aŭ Rodopeĥoj
  • Genro Procarduelis, specio Procarduelis nipalensis (eble apartenas inter fringenoj)
• Aziaj rozfringoj
  • Genro Carpodacus aŭ Karpodakoj (eble 2 aŭ 3 genroj; verŝajne inkluzivas Haematospiza kaj eble ankaŭ Uragus)
    • Komuna karpodako, Carpodacus erythrinus (Erythrina erythrina)
    • Roza karpodako, Carpodacus roseus (Erythrina rosea)
  • Genro Haematospiza -
  • Genro Uragus -

• Klado kardelo-kanario-krucbekuloj (Carduelis kaj Serinus estas polifiletikaj kaj estas probable pli ĝuste konsiderataj kiel kolekto de sendependaj subgrupoj aŭ genroj.)
  • Genro Serinus sensu lato – kanarioj, afrikaj semomanĝuloj, serinoj kaj afrikaj siskinoj
    • (Sub)Genro Serinus sensu stricto – Eŭropa serino kaj parencoj (eble rilataj al Spinus)
    • (Sub)Genro Crithagra – afrotropikaj kanarioj, afrikaj semomanĝuloj, citronkanarioj (probable nur malproksime rilataj al Serinus)
  • Genro Linurgus – Oriolfringo (eble baza al Crithagra)
  • Genro Rhynchostruthus – orflugilaj dikbekuloj (provizore lokitaj tie)
  • Genro "Serinus" thibetanus – Tibeta serino (eble rilata al Spinus kaj Serinus sensu stricto)
  • Genro Carduelis sensu lato aŭ Kardeloj
    • (Sub)Genro Carduelis sensu stricto – Eŭropa kardelo, Citronkardelo kaj Korsika kardelo (probable nur malproksime rilata al Spinus)
    • (Sub)Genro Spinus – siskinoj kaj la Amerika kardelo
    • (Sub)Genro Linaria – Kanaba kardelo kaj Flavbeka kardelo (rilataj al Spinus)
    • (Sub)Genro Chloris – verdaj kardeloj kaj Dezerta fringo
      • Verda fringo Carduelis chloris
      • Ĉina fringo Carduelis sinica
    • (Sub)Genro Acanthis – flamkardeloj (rilataj al Loxia)
      • Kanaba kardelo Carduelis (Acanthis) cannabina (O:Kanabeno)
      • Flamkardelo Carduelis flammea (flammea)
    • (Sub)Genro Loxia – krucbekuloj
      • Malgranda krucbekulo Loxia curvirostra

• • Karduelenoj incertae sedis
  • Genro Pyrrhoplectes - Ornukulo
  • Genro Chaunoproctus - Bonina dikbekulo
  • Genro Callacanthis - Kalakanto
  • Genro Neospiza - Santomea dikbekulo

• Subfamilio Drepanidenoj – Havajaj suĉuloj. Endemia de Havajo; iam ofte traktata kiel separata familio.
  • Ĉirkaŭ 10-12 vivantaj genroj, ĉirkaŭ 7 ĵus formortintaj

• Subfamilio Eŭfonjenoj - iam metita inter Traŭpedoj. Endemia de Novtropiko.
  • Genro Euphonia aŭ Eŭfonjoj
  • Genro Chlorophonia aŭ Klorofonjoj

• Subfamilio nekonata:
  • Kastanoto Taeniopygia guttata

• 
  Kernorompulo (Coccothraustes coccothraustes)
• 
  Kasina karpodako (Haemorhous cassinii)
• 
  Roza karpodako (Carpodacus roseus)
• 
  Kapuĉa kardelo (Spinus magellanicus)
• 
  ʻIʻiwi (Drepanis coccinea), Drepanidenoj de Havajo
• 
  Male Viola eŭfonjo (Euphonia violacea)
• 
  Kardelo (Carduelis carduelis)
• 
  Verda fringo (Chloris chloris)
• 
  Grandkanaria fringo (Fringilla polatzeki)
• 
  Blua fringo (Fringilla teydea)
• 
  Eleganta eŭfonjo (Euphonia elegantissima)
• 
  Dezerta fringo (Rhodospiza obsoleta)
• 
  Pinikolo (Pinicola enucleator)
• 
  Vespera kokotraŭsto (Hesperiphona vespertina)
• 
  Flavbrusta fringo (Chloris spinoides)
• 
  Flavventra kanario (Crithagra flaviventris)
• 
  Striserino (Crithagra striolata)
• 
  Acora fringo (Fringilla coelebs moreletti)

• Arnaiz-Villena, A.; Álvarez-Tejado, M.; Ruiz-del-Valle, V.; García-de-la-Torre, C.; Varela, P.; Recio, M.J.; Ferre. S. & Martínez-Laso, J. (1998): Phylogeny and rapid Northern and Southern Hemisphere speciation of goldfinches during the Miocene and Pliocene Epochs. Cellular and Molecular Life Sciences 54(9): 1031–1041. COI:10.1007/s000180050230 PDF plena teksto Arkivigite je 2020-05-26 per la retarkivo Wayback Machine. Erratum: Cellular and Molecular Life Sciences 55(1): 148. COI:10.1007/s000180050280 PDF fulltext Arkivigite je 2008-11-19 per la retarkivo Wayback Machine
• Arnaiz-Villena, A.; Guillén, J.; Ruiz-del-Valle, V.; Lowy, E.; Zamora, J.; Varela, P.; Stefani, D. & Allende, L.M. (2001): Phylogeography of crossbills, bullfinches, grosbeaks, and rosefinches. Cellular and Molecular Life Sciences 58(8): 1159–1166. COI:10.1007/PL00000930 PDF fulltext Arkivigite je 2011-07-21 per la retarkivo Wayback Machine
• Arnaiz-Villena, A.; Moscoso, J.; Ruiz-del-Valle, V.; Gonzalez, J.; Reguera, R.; Wink, M. & Serrano-Vela, J.I. (2007): Bayesian phylogeny of Fringillinae birds: status of the singular African oriole finch Linurgus olivaceus and evolution and heterogeneity of the genus Carpodacus. Acta Zoologica Sinica 53(5): 826-834. PDF plena teksto
• Arnaiz-Villena, A.; Moscoso, J.; Ruiz-del-Valle, V.; Gonzalez, J.; Reguera, R.; Ferri, A.; Wink, M. & Serrano-Vela, J.I. (2008): Mitochondrial DNA Phylogenetic Definition of a Group of 'Arid-Zone' Carduelini Finches. Open Ornithology Journal 1: 1–7. COI: 10.2174/1874453200801010001 PDF plena teksto
• Clement, Peter; Harris, Alan & Davis, John (1993): Finches and Sparrows: an identification guide. Helm Identification Guides, London. ISBN 0-7136-8017-2
• Groth, J. (2000): Molecular evidence for the systematic position of Urocynchramus pylzowi. Auk 117(3): 787-792. DOI:10.1642/0004-8038(2000)117[0787:MEFTSP]2.0.CO;2 HTML abstract
• Hír, János; Kókay, József; Venczel, Márton; Gál, Erika & Kessler, Eugén (2001): Elõzetes beszámoló a felsõtárkányi "Güdör-kert" n. õslénytani lelõhelykomplex újravizsgálatáról [A preliminary report on the revised investigation of the paleontological locality-complex "Güdör-kert" at Felsõtárkány, Northern Hungary)] Folia Historico Naturalia Musei Matraensis 25: 41-64 [Hungara kun angla resumo]. PDF plena teksto
• Jønsson, Knud A. & Fjeldså, Jon (2006): A phylogenetic supertree of oscine passerine birds (Aves: Passeri). Zoologica Scripta 35(2): 149–186. COI:10.1111/j.1463-6409.2006.00221.x (HTML resumo)
• Marten, Jill A. & Johnson, Ned K. (1986): Genetic relationships of North American cardueline finches. Condor 88(4): 409-420. DjVu fulltext Arkivigite je 2012-07-28 per la retarkivo Wayback Machine PDF plena teksto Arkivigite je 2012-02-11 per la retarkivo Wayback Machine
• Mlíkovský, Jirí (2002): Cenozoic Birds of the World (Part 1: Europe). Ninox Press, Prague. ISBN 80-901105-3-3 PDF fulltextArkivigite je 2011-05-20 per la retarkivo Wayback Machine Arkivigite je 2011-05-20 per la retarkivo Wayback Machine
• Newton, Ian (1973): Finches (New Naturalist series). Taplinger Publishing. ISBN 0-8008-2720-1

• Groth, J. G. 1994. A mitochondrial cytochrome b phylogeny of cardueline finches. Journal für Ornithologie, 135: 31.
• Groth, J. G. 1998. Molecular phylogeny of the cardueline finches and Hawaiian honeycreepers. Ostrich, 69: 401.
• Klicka, J., K.P. Johnson, and S.M. Lanyon. 2000. New World nine-primaried oscine relationships: Constructing a mitochondrial DNA framework. Auk 117:321-336.
• Ryan, P.G., Wright, D., Oatley, G., Wakeling, J., Cohen, C., Nowell, T.L., Bowie, R.C.K., Ward, V. & Crowe, T.M. 2004. Systematics of Serinus canaries and the status of Cape and Yellow-crowned Canaries inferred from mtDNA and morphology. Ostrich 75:288-294.
• Treplin, S. 2006. Inference of phylogenetic relationships in passerine birds (Aves: Passeriformes) using new molecular markers. (Dissertation - available online) http://opus.kobv.de/ubp/volltexte/2006/1123/pdf/treplin_diss.pdf.
• Yuri, T., and D. P. Mindell. 2002. Molecular phylogenetic analysis of Fringillidae, "New World nine-primaried oscines" (Aves: Passeriformes). Mol. Phylogen. Evol. 23:229-243.

Portalo pri Birdoj

• Filmetoj, fotoj kaj sonoj de fringoj Arkivigite je 2014-12-21 per la retarkivo Wayback Machine ĉe Internet Bird Collection
• National Finch and Softbill Society Organizaĵo kiu helpas bredadon