Πόλεμος στην Αμπχαζία (1992–1993)

Πόλεμος στην Αμπχαζία (1992–1993)
Η σύγκρουση Γεωργιανών-Αμπχαζίων και ο εμφύλιος πόλεμος της Γεωργίας
Χάρτης της περιοχής της σύγκρουσης
Χρονολογία	14 Αυγούστου 1992 – 27 Σεπτεμβρίου 1993 (1 έτος, 1 μήνας και 13 ημέρες)
Τόπος	Αμπχαζία, Δυτική Γεωργία
Έκβαση	Νίκη των Αμπχαζίων του Βορείου Καυκάσου Η Αμπχαζία γίνεται de facto ανεξάρτητη δημοκρατία, αλλά παραμένει διεθνώς αναγνωρισμένη ως μέρος της Γεωργίας Εθνοκάθαρση των Γεωργιανών στην Αμπχαζία Η Γεωργία αναγκάστηκε[εκκρεμεί παραπομπή] να ενταχθεί στην κοινοπολιτεία των Ανεξαρτήτων κρατών
Αντιμαχόμενοι
Αμπχαζία Ένοπλες Δυνάμεις της Αμπχαζίας Τάγμα Μπαγκραμιάν Συνομοσπονδία Ορεινών Λαών του Καυκάσου Γεωργία ! 1990 Ένοπλες Δυνάμεις της Γεωργίας Εσωτερικά στρατεύματα της Γεωργίας Εθνική Φρουρά της Γεωργίας Mkhedrioni Μαχητές υπέρ της Γκαμσαχουρδίας UNA-UNSO[1]
Ηγετικά πρόσωπα
Vladislav Ardzinba Vladimir Arshba Sergei Dbar Vagharshak Kosyan Sergei Matosyan Aslambek Abdulkhadzhiev Sultan Sosnaliyev Shamil Basayev Ruslan Gelayev Turpal-Ali Atgeriyev Gena Kardanov † Eduard Shevardnadze Tengiz Kitovani Jaba Ioseliani Giorgi Karkarashvili Geno Adamia † David Tevzadze Gujar Kurashvili
Απώλειες
2,220 στρατιώτες σκοτώθηκαν ~8,000 τραυματίστηκαν 122 είναι αγνοούμενοι[2] 1,820 άμαχοι σκοτώθηκαν[2] 4,000 στρατιώτες και πολίτες σκοτώθηκαν[2] 10,000 τραυματίστηκαν[2] 1,000 είναι αγνοούμενοι[2] 250,000 εθνικά Γεωργιανοί εκτοπίστηκαν[3][4][5][6]
25,000–30,000 συνολικά σκοτώθηκαν[7]

Ο πόλεμος στην Αμπχαζία διεξήχθη μεταξύ των κυβερνητικών δυνάμεων της Γεωργίας ως επί το πλείστον και των αυτονομιστικών δυνάμεων της Αμπχαζίας, των ένοπλων δυνάμεων της ρωσικής κυβέρνησης και των μαχητών του Βορείου Καυκάσου μεταξύ 1992 και 1993. Οι Γεωργιανοί, που ζούσαν στην Αμπχαζία πολέμησαν σε μεγάλο βαθμό στο πλευρό των γεωργιανών κυβερνητικών δυνάμεων. Οι εθνικοί Αρμένιοι και οι Ρώσοι ^[8] εντός του πληθυσμού της Αμπχαζίας υποστήριξαν σε μεγάλο βαθμό τους Αμπχάζιους ^[9][10] και πολλοί πολέμησαν στο πλευρό τους. Οι αυτονομιστές έλαβαν υποστήριξη από χιλιάδες μαχητές του Βόρειου Καυκάσου και Κοζάκων και από τις δυνάμεις της Ρωσικής Ομοσπονδίας, που σταθμεύουν στην Αμπχαζία και κοντά.^[11][12]

Ο χειρισμός αυτής της σύγκρουσης επιδεινώθηκε από τις εμφύλιες διαμάχες στην ίδια τη Γεωργία (μεταξύ των υποστηρικτών του ανατραπέντος Γεωργιανού προέδρου, Ζβιάντ Γκαμσαχούρντια –στην εξουσία 1991–1992– και της κυβέρνησης μετά το πραξικόπημα με επικεφαλής τον Έντβαρντ Σεβαρντνάτζε) καθώς και από την Γεωργιανό –Οσετική σύγκρουση του 1989 και μετά.

Σημαντικές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και φρικαλεότητες αναφέρθηκαν από όλες τις πλευρές, με κορύφωση τον απόηχο της κατάληψης του Σουχούμι από την Αμπχαζία στις 27 Σεπτεμβρίου 1993, την οποία (σύμφωνα με τον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη ) ακολούθησε εκστρατεία μεγάλης κλίμακας εθνοκάθαρσης κατά του γεωργιανού πληθυσμού.^[13] Μια διερευνητική αποστολή, που εστάλη από τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ τον Οκτώβριο του 1993 ανέφερε πολυάριθμες και σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που διαπράχθηκαν τόσο από Αμπχάζιους όσο και από Γεωργιανούς.^[14] Περίπου 5.000 Γεωργιανοί και 4.000 Αμπχάζοι σκοτώθηκαν ή αγνοήθηκαν και 250.000 Γεωργιανοί εκτοπίστηκαν στο εσωτερικό ή πρόσφυγες .

Ο πόλεμος επηρέασε σε μεγάλο βαθμό τη μετασοβιετική Γεωργία, η οποία υπέστη σημαντική οικονομική, ανθρώπινη και ψυχολογική ζημιά. Οι μάχες και η επακόλουθη συνεχιζόμενη σποραδική σύγκρουση κατέστρεψαν την Αμπχαζία. Στην Αμπχαζία η σύγκρουση ονομάζεται επίσημα Πατριωτικός Πόλεμος του Λαού της Αμπχαζίας.^[15]

Η κατάσταση στην Αυτόνομη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Αμπχαζίας ήταν τεταμένη από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, όταν η αντισοβιετική, γεωργιανή αντιπολίτευση άρχισε να απαιτεί ανεξαρτησία από τη Σοβιετική Ένωση. Τον Μάρτιο του 1989, οι Αμπχάζιοι εθνικιστές ζήτησαν στη Διακήρυξη του Λίκνι την επίσημη ίδρυση μιας ξεχωριστής Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας (με βάση το προηγούμενο της ύπαρξης ξεχωριστής Αμπχαζιανής ΣΣΔ από το 1925 έως το 1931, η οποία συνδέθηκε με τη Γεωργιανή ΣΣΔ από μια συνομοσπονδιακή «Ένωση Συνθήκη"). Η Διακήρυξη υπογράφηκε από τον πρύτανη του Πανεπιστημίου Σουχούμι. Γεωργιανοί φοιτητές του πανεπιστημίου ανακοίνωσαν διαμαρτυρίες, αλλά αυτές απαγορεύτηκαν από τη γεωργιανή κυβέρνηση. Ωστόσο, οι μαθητές συγκεντρώθηκαν και δέχθηκαν επίθεση από Αμπχάζιους.^[16] Το γεωργιανό αντισοβιετικό κίνημα εξοργίστηκε από το γεγονός και συμπεριέλαβε τους ισχυρισμούς των φοιτητών κατά της απόσχισης της Αμπχαζίας στη λίστα με τα συνθήματα πολλών χιλιάδων Γεωργιανών διαδηλωτών στην Τιφλίδα. Σε απάντηση στις διαμαρτυρίες, σοβιετικά στρατεύματα απεστάλησαν στην Τιφλίδα, με αποτέλεσμα την τραγωδία της 9ης Απριλίου .

Στη συνέχεια, οι πρώτες ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ των εκπροσώπων του πληθυσμού της Αμπχαζίας και της Γεωργίας έλαβαν χώρα στις 16-17 Ι��υλίου 1989 στο Σουχούμι. Η σύγκρουση πυροδοτήθηκε από την απόφαση της γεωργιανής κυβέρνησης να μετατρέψει τον γεωργιανό τομέα του κρατικού πανεπιστημίου Σουχούμι σε παράρτημα του Κρατικού Πανεπιστημίου της Τιφλίδας. Οι Αμπχάζιοι εναντιώθηκαν σθεναρά στο νέο πανεπιστήμιο, το είδαν ως μέσο για την επέκταση της γεωργιανής κυριαρχίας. Αν και το Ανώτατο Σοβιέτ της ΕΣΣΔ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η γεωργιανή κυβέρνηση δεν είχε νόμιμο δικαίωμα να εξουσιοδοτήσει το νέο πανεπιστήμιο, μια εισαγωγική εξέταση είχε προγραμματιστεί για τις 15 Ιουλίου. Οι εμφύλιες αναταραχές, που προέκυψαν γρήγορα μετατράπηκαν σε στρατιωτικοποιημένες συγκρούσεις, που, σύμφωνα με επίσημες μαρτυρίες, είχαν ως αποτέλεσμα 18 θανάτους και τουλάχιστον 448 τραυματίες, 302 από τους οποίους ήταν Γεωργιανοί. Σε απάντηση, στρατεύματα του υπουργείου Εσωτερικών αναπτύχθηκαν, για να καταστείλουν τις ταραχές.

Μέχρι τον Ιούλιο του 1990, δεδομένου ότι καμία από τις δύο πλευρές δεν είχε αισθανθεί αρκετά ισχυρή, για να επιβάλει στρατιωτικά το ζήτημα, οι ανταγωνισμοί Γεωργίας-Αμπχαζίας υποβιβάστηκαν σε μεγάλο βαθμό στα νομοθετικά σώματα, οριοθετώντας την Αμπχαζία ως νομικό διαγωνισμό, έναν «πόλεμο νόμων», έως ότου ξέσπασαν ένοπλες εχθροπραξίες τον Αύγουστο του 1992. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η κυβέρνηση της Σοβιετικής Ένωσης είχε πολύ λίγες επιλογές, για να αποτρέψει τις διεθνικές συγκρούσεις, καθώς η ίδια ήταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης.

Οι εθνοτικές κατανομές ή ποσοστώσεις εισήχθησαν πριν από τις εκλογές του 1991 για το Ανώτατο Σοβιέτ της Αμπχαζίας, με αποτέλεσμα μια σύνθεση, που δεν αντικατοπτρίζει με ακρίβεια την εθνικότητα του πληθυσμού, που το απαρτίζει. Έτσι, από τις 65 έδρες, οι Αμπχάζιοι (17% του πληθυσμού) κέρδισαν 28, οι Γεωργιανοί (45%), 26, με τα υπόλοιπα 11 να χωρίζονται σε άλλες ομάδες (Αρμένιοι, Ρώσοι· οι τελευταίοι αποτελούν το 33% του πληθυσμού).^[17]

Τον Ιούνιο του 1992 οι εντάσεις για την αυτονομία πλησίασαν σε κρίσιμο στάδιο, όταν οι Αμπχάζι μαχητές επιτέθηκαν στα κυβερνητικά κτίρια στο Σουχούμι. Στις 23 Ιουλίου 1992, η αυτονομιστική κυβέρνηση της Αμπχαζίας κήρυξε την ανεξαρτησία της περιοχής, αν και αυτό δεν αναγνωρίστηκε διεθνώς. Στις 14 Αυγούστου 1992, η γεωργιανή αστυνομία και μονάδες της Εθνικής Φρουράς εστάλησαν, για να αποκαταστήσουν τον κυβερνητικό έλεγχο στην Αμπχαζία. Οι τάξεις των γεωργιανών στρατευμάτων συμπληρώθηκαν μερικώς με το «άδειασμα των φυλακών», καθώς ορισμένοι από τους κρατούμενους αφέθηκαν ελεύθεροι με την προϋπόθεση ότι θα πολεμήσουν στην Αμπχαζία.^[18] Την ίδια μέρα ξέσπασαν μάχες. Στις 18 Αυγούστου 1992, η αυτονομιστική κυβέρνηση κατέφυγε από το Σουχούμι στη Γκουντάουτα. Οι γεωργιανές κυβερνητικές δυνάμεις κατέλαβαν στη συνέχεια μεγάλα τμήματα της Αμπχαζίας.

Στις 22 Αυγούστου 1992, η Συνομοσπονδία Ορεινών Λαών του Καυκάσου δημοσίευσε ένα διάταγμα του προέδρου της Μούσα Σανίμποφ και του προέδρου του κοινοβουλίου Ιωσήφ Σοσλανμπέκοφ:

«Καθώς δεν υπάρχει άλλος τρόπος να αποσυρθεί ο γεωργιανός στρατός κατοχής από το έδαφος της κυρίαρχης Αμπχαζίας και προκειμένου να εφαρμοστεί το ψήφισμα της 10ης Συνόδου της CMPC, διατάζουμε:

1. Όλα τα κεντρικά γραφεία της Συνομοσπονδίας πρέπει να στείλουν εθελοντές στο έδαφος της Αμπχαζίας, για να συντρίψουν στρατιωτικά τον επιτιθέμενο.
2. Όλοι οι στρατιωτικοί σχηματισμοί της Συνομοσπονδίας πρέπει να διεξάγουν στρατιωτικές ενέργειες εναντίον οποιωνδήποτε δυνάμεων που τους αντιτίθενται και προσπαθούν να φτάσουν στο έδαφος της Αμπχαζίας με οποιαδήποτε μέθοδο.
3. Να ανακηρύξει την Τιφλίδα ως ζώνη καταστροφής. Χρησιμοποιήστε λοιπόν όλες τις μεθόδους, συμπεριλαμβανομένων των τρομοκρατικών ενεργειών.
4. Να κηρυχθούν όμηροι όλοι οι άνθρωποι γεωργιανής εθνότητας στο έδαφος της Συνομοσπονδίας.
5. Όλα τα φορτία που κατευθύνονται στη Γεωργία θα δεσμεύονται."

Στις 25 Αυγούστου, ο Γκιόργκι Καρκαρασβίλι, ο γεωργιανός στρατιωτικός διοικητής, ανακοίνωσε μέσω τηλεόρασης ότι οι γεωργιανές δυνάμεις δεν θα πάρουν κανέναν αιχμάλωτο. Υποσχέθηκε ότι δεν θα γίνει κακό σε ειρηνικούς κατοίκους της Αμπχαζίας και ότι θα διεξαχθούν ειρηνευτικές συνομιλίες. Προειδοποίησε τους αυτονομιστές ότι εάν οι ειρηνευτικές συνομιλίες δεν πετύχουν και εάν σκοτωθούν 100.000 Γεωργιανοί, ότι οι υπόλοιποι 97.000 Αμπχάζιοι, που υποστήριζαν τον Αρτζίνμπα, θα χαθούν.^[19] Ο Καρκαρασβίλι αργότερα φέρεται να απείλησε τον Αμπχαζό πολιτικό Βλάντισλαβ Αρτζίνμπα να μην προβεί σε ενέργειες, που θα άφηναν το έθνος της Αμπχαζίας χωρίς απογόνους και έτσι έφερε την ευθύνη για μελλοντικούς θανάτους στον Αρτζίνμπα προσωπικά.^[19] Αργότερα, η ομιλία του χρησιμοποιήθηκε από τους αυτονομιστές ως προπαγάνδα και για να δικαιολογήσουν τις πράξεις τους.^[20]

Σημαντική εθνοκάθαρση συνοδευόμενη από θηριωδίες σημειώθηκε και στις δύο πλευρές ^[21] με τους Αμπχάζιους να εκτοπίστηκαν από τα γεωργιανά εδάφη και το αντίστροφο. Πολλές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, κυρίως λεηλασίες και άλλες παράνομες πράξεις, μαζί με ομηρίες και άλλες παραβιάσεις του ανθρωπιστικού δικαίου, διαπράχθηκαν από όλες τις πλευρές σε ολόκληρη την Αμπχαζία.^[18]

Αφού κατέλαβαν το Σουχούμι, οι γεωργιανές δυνάμεις (συμπεριλαμβανομένων των παραστρατιωτικών του Μχεδριώνη) συμμετείχαν σε «βάναυσες λεηλασίες, επιθέσεις και δολοφονίες με βάση εθνοτικές ομάδες».^[18] Εκτός από τη λεηλασία, τα πολιτιστικά μνημεία της Αμπχαζίας καταστράφηκαν με τρόπο που, σύμφωνα με ορισμένες αναφορές, υποδηλώνει σκόπιμη στόχευση. Τα πανεπιστημιακά κτήρια λεηλατήθηκαν και μουσεία και άλλες πολιτιστικές συλλογές διαλύθηκαν. Τα αναντικατάστατα εθνικά αρχεία της Αμπχαζίας κάηκαν από τα γεωργιανά στρατεύματα. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι τοπικοί πυροσβέστες δεν προσπάθησαν να σβήσουν τη φωτιά.^[18][22] Μια οικογένεια Αμπχάζιων προσφύγων από το Σουχούμι ισχυρίστηκε ότι μεθυσμένοι γεωργιανοί στρατιώτες εισέβαλαν στο διαμέρισμά τους πυροβολώντας με αυτόματα όπλα και λέγοντάς τους «να εγκαταλείψουν το Σουχούμι για πάντα, γιατί το Σουχούμι είναι Γεωργιανό». Σύμφωνα με την οικογένεια, οι Γεωργιανοί στρατιώτες έκλεψαν κοσμήματα, επιτέθηκαν στον σύζυγο και στη συνέχεια τα πέταξαν όλα στο δρόμο. Οι ίδιοι μάρτυρες ανέφεραν ότι είδαν νεκρούς πολίτες της Αμπχαζίας, συμπεριλαμβανομένων γυναικών και ηλικιωμένων, διασκορπισμένους στους δρόμους, παρόλο που οι μάχες είχαν τελειώσει μέρες πριν.^[18]

Στο τέλος αυτού του σταδίου της σύγκρουσης, ο γεωργιανός στρατός είχε καταλάβει το μεγαλύτερο μέρος της Αμπχαζίας. Θύλακες των δυνάμεων της Αμπχαζίας πολιορκήθηκαν σε τμήματα της περιφέρειας Οτσαμτσίρα και του Τκβαρτσέλι, ενώ στην Γκουντάουτα επλήγησαν μεταξύ των γεωργιανών στρατευμάτων στη Γκάγκρα και στο Σουχούμι.

Στις 3 Σεπτεμβρίου 1992, έγινε διαπραγμάτευση κατάπαυσης του πυρός στη Μόσχα. Σύμφωνα με τη συμφωνία, οι γεωργιανές δυνάμεις ήταν υποχρεωμένες να αποσυρθούν από την περιοχή Γκάγκρα. Η γεωργιανή πλευρά πραγματοποίησε την εφαρμογή της συμφωνίας και άφησε τις θέσεις της. Ως αποτέλεσμα, ο τοπικός γεωργιανός πληθυσμός της Γκάγκρα παρέμεινε ανυπεράσπιστος. Η κατάπαυση του πυρός σύντομα παραβιάστηκε από την Αμπχαζική πλευρά. Χιλιάδες εθελοντές παραστρατιωτικοί, κυρίως Τσετσένοι και Κοζάκοι από τη στρατιωτικοποιημένη Συνομοσπονδία Ορεινών Λαών του Καυκάσου (CMPC) και τον στρατό της Αμπχαζίας, ήταν εξοπλισμένοι με άρματα μάχης T-72, εκτοξευτές πυραύλων BM-21 Grad, επιθετικά αεροπλάνα Sukhoi Su-25 και ελικόπτερα.  Η Γεωργία κατηγόρησε τη Ρωσία ότι προμήθευε αυτόν τον εξοπλισμό, καθώς δεν είχε χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν από τους Αμπχαζούς. Οι δυνάμεις της Αμπχαζίας και της CMPC επιτέθηκαν στην πόλη Γκάγκρα την 1η Οκτωβρίου. Η μικρή γεωργιανή δύναμη, που παρέμεινε στην πόλη υπερασπίστηκε για λίγο τη Γκάγκρα πριν υποχωρήσει, στη συνέχεια ανασυγκροτήθηκε και ανακατέλαβε την πόλη. Οι δυνάμεις της Αμπχαζίας και της CMPC συγκεντρώθηκαν και εξαπέλυσαν νέα επίθεση, καταλαμβάνοντας τη Γκάγκρα στις 2 Οκτωβρίου. Το ρωσικό ναυτικό άρχισε να αποκλείει το λιμάνι κοντά στη Γκάγρα. Τα πλοία του πολεμικού ναυτικού: "SKP-Bezukoriznenniy", "KIL-25", "BTH-38", "BM-66", "Golovin", "Landing 345", "Aviation 529" ("SU-25", "SU -27"), "MI- and Anti-Aircraft 643". Τα συντάγματα διοικούνταν από τον πρώτο αναπληρωτή υπουργό Άμυνας της Ρωσικής Ομοσπονδίας Γ. Κολέσνικοφ, ο οποίος συμμετείχε στην κατάληψη της Γκάγκρας. Το ρωσικό δεξαμενόπλοιο «Don» παρέδωσε 420 τόνους καυσίμων στην Γκουντάουτα, που ελέγχεται από τους αυτονομιστές.

Χιλιάδες Γεωργιανοί στρατιώτες και πολίτες κατέφυγαν βόρεια, εισήλθαν στη Ρωσία προτού μεταφερθούν στη Γεωργία. Με την κατάκτηση της Γκάγκρα από την Αμπχαζία, όσοι απέμειναν εκδιώχθηκαν βίαια, και συνολικά 429 σκοτώθηκαν.^[18][21] Μια Γεωργιανή γυναίκα θυμήθηκε ότι έβλεπε τον σύζυγό της να βασανίζεται και να θάβεται ζωντανή: «Τον άντρα μου τον Σέργκο τον έσυραν και τον έδεσαν σε ένα δέντρο. Μια γυναίκα από την Αμπχαζία, ονόματι Ζόγια Τσβίζμπα, έφερε ένα δίσκο με πολύ αλάτι. Πήρε ένα μαχαίρι και άρχισε να προκαλεί τραύματα στον άντρα μου. Έριξε τότε αλάτι στις πληγές των συζύγων μου. Τον βασάνισαν έτσι για δέκα λεπτά. Στη συνέχεια ανάγκασαν ένα νεαρό Γεωργιανό αγόρι (τον σκότωσαν μετά από αυτό) να σκάψει μια τρύπα με ένα τρακτέρ. Τοποθέτησαν τον άντρα μου σε αυτή την τρύπα και τον έθαψαν ζωντανό. Το μόνο πράγμα, που τον θυμάμαι να λέει, πριν καλυφθεί με χαλίκια και άμμο, ήταν: "Νταλί, πρόσεχε τα παιδιά!"» Τσετσένοι και άλλοι Βόρειοι Καυκάσιοι συγκέντρωσαν αιχμάλωτους στρατιώτες και πολίτες στο τοπικό στάδιο και τους εκτέλεσαν. Κάποιοι αποκεφαλίστηκαν και το κεφάλι τους χρησιμοποιήθηκε, για να παίξουν ποδόσφαιρο.  Το 2001 ο Βλαντιμίρ Πούτιν το ανέφερε όταν μιλούσε για την έλλειψη συνεργασίας της Γεωργίας στην καταπολέμηση των Τσετσένων μαχητών, «Οι γεωργιανές αρχές φαίνεται να έχουν ξεχάσει πώς οι Τσετσένοι τρομοκράτες χρησιμοποιούσαν τα κεφάλια των Γεωργιανών ως ποδοσφαιράκια κατά τη διάρκεια της κρίσης στην Αμπχαζία. Ναι, δυστυχώς, αυτό είναι γεγονός» ^[23]

Οι δυνάμεις της Αμπχαζίας, υποστηριζόμενες σε μεγάλο βαθμό από τη ρωσική στρατιωτική παρουσία στην περιοχή, είχαν τώρα τον έλεγχο της Γκάγκρα, της Γκουντάουτα (όπου παραμένει μια πρώην ρωσική στρατιωτική βάση) και του Τκβαρτσέλι και πλησίαζαν γρήγορα το Σουχούμι.

Οι εκδιωχθέντες Γεωργιανοί κατέφυγαν στη Ρωσία μέσω των χερσαίων συνόρων ή εκκενώθηκαν από το ρωσικό ναυτικό.^[18]

Τον Δεκέμβριο του 1992, τα στρατεύματα της Αμπχαζίας ξεκίνησαν τον βομβαρδισμό του Σουχούμι, που κατείχε η Γεωργία. Στις 4 Μαρτίου 1993, ο Έντβαρντ Σεβαρντνάτζε, επικεφαλής του Κρατικού Συμβουλίου της Γεωργίας, έφτασε στην πρωτεύουσα της περιοχής, για να αναλάβει τον έλεγχο των αμυντικών επιχειρήσεων στην πόλη. Ο υπουργός Οικονομίας Μπεσλάν Κομπάχια έφτασε στο Σουχούμι κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων με την Γκόγκα Χαϊντράβα. Σύμφωνα με τον Κομπάχια, ο ηγέτης των αυτονομιστών Αρντζίνμπα θα υπέβαλε την παραίτησή του, εάν ο Σεβαρντνάτζε έκανε το ίδιο. Δεν ενέκρινε τους βανδαλισμούς στη Γκάγκρα και σημείωσε ότι η Αμπχαζία δεν δήλωσε επίσημα ποτέ την πρόθεσή της να αποσχιστεί από τη Γεωργία.  Ως αρχιστράτηγος των γεωργιανών στρατιωτικών δυνάμεων, ο Έντβαρντ Σεβαρντνάτζε εξέδωσε τη διαταγή "μέτρα για την άμυνα της Οτσαμτσίρε και των περιοχών Σουχούμι" που ανέφερε: "Στρατιωτικοί σχηματισμοί διαφορετικών χωρών συγκεντρώνονται στην περιοχή Γκουντάουτα και Γκούμιστα. Έχουμε πληροφορίες ότι αυτές οι δυνάμεις έχουν τον σοβαρό στόχο να καταλάβουν το Σουχούμι και να φέρουν χάος και αναταραχή σε όλη τη Γεωργία». Στις 10 Φεβρουαρίου, ο Σεβαρντνάτζε διόρισε τον Γκουράν Γκαμπισκίρια ως δήμαρχο του Σουχούμι. Εν τω μεταξύ, το γεωργιανό κοινοβούλιο προέβη σε επίσημη δήλωση κατηγορώντας τη Ρωσία για επιθετικότητα κατά της Γεωργίας και απαιτώντας την απόσυρση όλων των ρωσικών στρατιωτικών δυνάμεων από το έδαφος της Αμπχαζίας.

Στις 16 Μαρτίου 1993, στις 6 και 9 π.μ. οι δυνάμεις της Αμπχαζίας και της Συνομοσπονδίας εξαπέλυσαν επίθεση πλήρους κλίμακας στο Σουχούμι με αποτέλεσμα μαζικές καταστροφές και μεγάλες απώλειες μεταξύ των αμάχων.^[24] Στις 2 π.μ. η Αμπχαζική πλευρά ξεκίνησε βομβαρδισμούς με πυροβολικό κατά γεωργιανών θέσεων στον ποταμό Γκούμιστα και στο Σουχούμι. Αργότερα μέσα στην ημέρα πολλά ρωσικά αεροσκάφη Su-25 επιτέθηκαν στο Σουχούμι μέχρι το πρωί της επόμενης μέρας. Ένα ρωσικό ειδικό απόσπασμα ηγήθηκε της επιχείρησης, που ακολούθησαν Αμπχαζοί μαχητές και εθελοντές της CMPC. Πέρασαν τον ποταμό Γκούμιστα και πήραν μέρος της Ατσαντάρα, αλλά οι γεωργιανές δυνάμεις σταμάτησαν με επιτυχία την προέλασή τους.

Στις 14 Μαΐου, υπογράφηκε βραχύβια κατάπαυση του πυρός. Σύμφωνα με γεωργιανές πηγές, στις 2 Ιουλίου πλοίο του ρωσικού πολεμικού ναυτικού προσγειώθηκε έως και 600 ρωσικά αερομεταφερόμενα στρατεύματα κοντά στο χωριό Ταμίσι και συμμετείχαν σε σκληρή μάχη με τα γεωργιανά στρατεύματα.^[25][26] Η μάχη ήταν από τις πιο αιματηρές του πολέμου, με αρκετές εκατοντάδες νεκρούς και τραυματίες και από τις δύο πλευρές. Παρά τις αρχικές αποτυχίες, οι γεωργιανές δυνάμεις κατάφεραν να ανακτήσουν τις θέσεις τους. Τον Ιούλιο, ρωσικά αποσπάσματα, στρατιωτικοί της Αμπχαζίας και εθελοντές της CMPC κατέλαβαν τα χωριά Αχαλσένι, Γκούμα και Σρόμα της περιοχής Σουχούμι.

Τα χωριά κατά μήκος του ποταμού Γκούμιστα (βόρεια και ανατολικά του Σουχούμι), όπως το Ατσαντάρα, το Καμάνι και το Σρόμα, που κατοικούνταν σε μεγάλο βαθμό από γεωργιανούς κατέστησαν μια στρατηγικής σημασίας περιοχή, η οποία επέτρεψε σε μηχανοκίνητες μονάδες να φτάσουν στο Σουχούμι, την πρωτεύουσα της Αμπχαζίας. Μετά από μια αποτυχημένη προσπάθεια εισβολής στο Σουχούμι από τα δυτικά, οι σχηματισμοί της Αμπχαζίας και οι σύμμαχοί τους απέτρεψαν την επίθεσή τους στις βόρειες και ανατολικές πλευρές του Σουχούμι. Στις 2 Ιουλίου 1993, υπό τις ρωσικές στρατιωτικές οδηγίες και τη ναυτική υποστήριξη, οι Αμπχάζιοι και οι σύμμαχοί τους (Συνομοσπονδία Ορεινών Λαών του Καυκάσου) επιτέθηκαν στα χωριά στον ποταμό Γκούμιστα. Η γεωργιανή πλευρά δεν περίμενε καμία επίθεση από τη βόρεια ή την ανατολική πλευρά της περιοχής Σουχούμι . Οι γεωργιανές δυνάμεις υπέστησαν μεγάλες απώλειες (έως και 500 νεκροί μέσα σε μια ώρα από την επίθεση) ^[27] και η αμυντική γραμμή γύρω από το Σουχούμι παραβιάστηκε από την επίθεση της Αμπχαζίας. Στις 5 Ιουλίου 1993, το τάγμα της Αμπχαζίας, των Αρμενίων Μπαγκραμιάν, των ρωσικών και των βορειοκαυκάσιων αποσπασμάτων εισέβαλαν στα χωριά Αχαλσένι, Γκούμα και Σρόμα της περιοχής Σουχούμι. Η τελευταία επίθεση έγινε στις 9 Ιουλίου στο χωριό Καμάνι. Το ��αμάνι ήταν ένα χωριό των Σβανών (υποεθνική ομάδα του γεωργιανού λαού), το οποίο περιλάμβανε επίσης μια Ορθόδοξη Εκκλησία (που πήρε το όνομα του Αγίου Γεωργίου) και μοναστήρι. Μετά την πτώση του χωριού, οι περισσότεροι από τους κατοίκους του (συμπεριλαμβανομένων μοναχών και ιερέων) σκοτώθηκαν από τους Αμπχαζικούς σχηματισμούς και τους συμμάχους τους (βλ. σφαγή στο Καμάνι).^{[21][χρειάζεται καλύτερη πηγή]}

Μέχρι εκείνη τη στιγμή, οι Αμπχάζιοι αυτονομιστές κατέλαβαν σχεδόν όλα τα στρατηγικά ύψη και άρχισαν να πολιορκούν το Σουχούμι. Αμέσως μετά, ο Πρόεδρος του Γεωργιανού Συμβουλίου Άμυνας της Αμπχαζίας Ταμάζ Νανταρεϊσβίλι παραιτήθηκε λόγω κακής υγείας και τον διαδέχθηκε ο βουλευτής του Γεωργιανού κοινοβουλίου Ζιούλι Σαρτάβα.

Στις 15 Αυγούστου 1993, η Ελλάδα πραγματοποίησε μια ανθρωπιστική επιχείρηση, την Επιχείρηση Χρυσόμαλλο Δέρας, εκκενώνοντας 1.015 Έλληνες που είχαν αποφασίσει να φύγουν από την εμπόλεμη Αμπχαζία.^[28]

Ομοίως, 170 Εσθονοί της Αμπχαζίας εκκενώθηκαν με τρεις πτήσεις από τη Δημοκρατία της Εσθονίας το 1992 ^[29] (σύμφωνα με άλλη πηγή, περίπου 400 Εσθονοί κατέφυγαν συνολικά στην Εσθονία κατά τη διάρκεια του πολέμου ).

Μια άλλη κατάπαυση του πυρός με τη διαμεσολάβηση της Ρωσίας συμφωνήθηκε στο Σότσι στις 27 Ιουλίου και διήρκεσε μέχρι τις 16 Σεπτεμβρίου, όταν οι Αμπχάζιοι αυτονομιστές παραβίασαν τη συμφωνία (επικαλούμενοι τη μη συμμόρφωση της Γεωργίας με τους όρους της συμφωνίας) και εξαπέλυσαν μεγάλης κλίμακας επίθεση κατά του Σουχούμι. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας, τα ρωσικά αεροσκάφη έριξαν θερμοβαρικές βόμβες σε γεωργιανές κατοικημένες περιοχές στο Σουχούμι και γεωργιανά χωριά κατά μήκος του ποταμού Γκούμιστα.^[30] Ο Ρώσος δημοσιογράφος Ντμίτρι Χολόντοφ έμεινε στο Σουχούμι πριν πέσει και ανέφερε ότι η πόλη βομβαρδίστηκε επανειλημμένα από τις ρωσικές δυνάμεις, προκαλώντας σοβαρές απώλειες αμάχων.

Μετά από μια σκληρή μάχη, το Σουχούμι έπεσε στις 27 Σεπτεμβρίου. Ο Σεβαρντνάτζε απηύθυνε έκκληση στον πληθυσμό του Σουχούμι μέσω ραδιοφώνου:

«Αγαπητοί φίλοι, Πολίτες του Σουχούμι και της Γεωργίας! Η Γεωργία αντιμετωπίζει τις πιο δύσκολες μέρες, ειδικά το Σουχούμι. Αυτονομιστές και ξένοι εισβολείς μπήκαν στην πόλη. Είμαι περήφανος για το θάρρος σου. . . Οι αυτονομιστές και οι οπορτουνιστές θα κριθούν από την ιστορία. . . Δεν θέλουν οι Γεωργιανοί να ζουν σε αυτή τη γεωργιανή πόλη. Πολλοί από αυτούς ονειρεύονται να επαναλάβουν την τραγωδία της Γκάγκρα εδώ. . . Ξέρω ότι καταλαβαίνετε την πρόκληση που αντιμετωπίζουμε. Ξέρω πόσο δύσκολη είναι η κατάσταση. Πολλοί άνθρωποι έφυγαν από την πόλη, αλλά εσείς παραμένετε εδώ για το Σουχούμι και τη Γεωργία. . . . Σας καλώ, πολίτες του Σουχούμι, μαχητές, αξιωματικούς και στρατηγούς: Καταλαβαίνω τις δυσκολίες να βρίσκομαι στη θέση σας τώρα, αλλά δεν έχουμε δικαίωμα να κάνουμε πίσω, πρέπει όλοι να κρατήσουμε τη θέση μας. Πρέπει να οχυρώσουμε την πόλη και να σώσουμε το Σουχούμι. Θα ήθελα να σας πω ότι όλοι εμείς – η κυβέρνηση της Αμπχαζίας, το Υπουργικό Συμβούλιο, ο κ. Ζιούλι Σαρτάβα, οι συνάδελφοί του, η πόλη και η περιφερειακή κυβέρνηση του Σουχούμι, είμαστε προετοιμασμένοι για δράση. Ο εχθρός έχει επίγνωση της ετοιμότητάς μας, γι' αυτό πολεμά με τον πιο βάναυσο τρόπο για να καταστρέψει το αγαπημένο μας Σουχούμι. Σας καλώ να διατηρήσετε την ειρήνη, την επιμονή και τον αυτοέλεγχο. Πρέπει να συναντήσουμε τον εχθρό στους δρόμους μας, όπως του αξίζει.»

Μετά την κατάληψη της πόλης από την Αμπχαζία διαπράχθηκε μία από τις μεγαλύτερες σφαγές του πολέμου εναντίον των εναπομεινάντων και παγιδευμένων Γεωργιανών αμάχων στην πόλη.^[18] Σχεδόν όλα τα μέλη της υποστηριζόμενης από τη Γεωργία κυβέρνησης της Αμπχαζίας, που αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν την πόλη, συμπεριλαμβανομένων των Γκουράμ Γκαμπισκίρια

, Ραούλ Εσμπά και Ζιούλι Σαρτάβα, δολοφονήθηκαν.^[21]

Οι Εκθέσεις του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ του 1994 περιγράφουν επίσης σκηνές μαζικής παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων:

«Οι αυτονομιστικές δυνάμεις της Αμπχαζίας διέπραξαν εκτεταμένες φρικαλεότητες κατά του γεωργιανού άμαχου πληθυσμού, σκοτώνοντας πολλές γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένους, αιχμαλωτίζοντας κάποιες ως ομήρους και βασανίζοντας άλλους. . . . Σκότωσαν επίσης μεγάλο αριθμό γεωργιανών αμάχων, οι οποίοι παρέμειναν πίσω στα κατεχόμενα από την Αμπχαζία εδάφη. . . .» ^[31]

«Οι αυτονομιστές εξαπέλυσαν μια βασιλεία τρόμου εναντίον του πλειοψηφικού γεωργιανού πληθυσμού, αν και υπέφεραν και άλλες εθνικότητες. Τσετσένοι και άλλοι Βόρειοι Καυκάσιοι από τη Ρωσική Ομοσπονδία φέρεται να ενώθηκαν με τα τοπικά στρατεύματα της Αμπχαζίας στη διάπραξη θηριωδιών. . . . Όσοι διέφυγαν από την Αμπχαζία έκαναν αξιόπιστους ισχυρισμούς για φρικαλεότητες, συμπεριλαμβανομένης της δολοφονίας αμάχων χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η ηλικία ή το φύλο. Τα πτώματα, που ανασύρθηκαν από την περιοχή, που κατείχε η Αμπχαζία έδειξαν σημάδια εκτεταμένων βασανιστηρίων (τα στοιχεία που διαθέτει η Human Rights Watch υποστηρίζουν τα ευρήματα του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ).» ^[31]

Ο Έντβαρντ Σεβαρντνάτζε έφυγε από την πόλη για να γλιτώσει οριακά τον θάνατο. Σύντομα οι δυνάμεις της Αμπχαζίας και οι Συνομοσπονδίες κατέλαβαν ολόκληρη την επικράτεια της Αμπχαζίας, αλλά η άνω κοιλάδα Κοντόρι παρέμεινε στα χέρια της Γεωργίας. Η ολοκληρωτική ήττα των γεωργιανών δυνάμεων συνοδεύτηκε από εθνοκάθαρση του γεωργιανού πληθυσμού.^[31]

Στην τελική φάση της μάχης του Σουχούμι, οι δυνάμεις της Αμπχαζίας κατέρριψαν τρία γεωργιανά πολιτικά αεροσκάφη, που ανήκαν στην Transair Georgia, σκοτώνοντας 136 άτομα (μερικά από τα οποία ήταν Γεωργιανοί στρατιώτες).^[30]

Μεγάλος αριθμός (περίπου 5.000) Γεωργιανών πολιτών και στρατιωτικών εκκενώθηκαν από ρωσικά πλοία τις τελευταίες ώρες της μάχης.^[32]

Μετά την πτώση του Σουχούμι χιλιάδες πρόσφυγες άρχισαν να εγκαταλείπουν το Γκάλι, την Οτσαμτσίρα και τις περιοχές Σουχούμι. Η δεινή θέση των προσφύγων έγινε θανατηφόρα λόγω του χιονιού και του κρύου στο μονοπάτι στο φαράγγι του Κοντόρι. Οι γεωργιανές αρχές δεν μπόρεσαν να απομακρύνουν όλους τους εναπομείναντες αμάχους (προηγουμένως πολλοί άνθρωποι είχαν εκκενωθεί από το Σουχούμι από το ρωσικό ναυτικό ^[18] και από τις ουκρανικές αεροπορικές δυνάμεις.^[33] ) Οι πρόσφυγες άρχισαν να κινούνται μέσα από το φαράγγι του Κοντόρι με τα πόδια, παρακάμπτοντας την περιοχή Γκάλι, η οποία αποκλείστηκε από τις προωθούμενες αυτονομιστικές δυνάμεις της Αμπχαζίας. Η διάβαση του φαραγγιού του Κοντόρι με τα πόδια έγινε άλλη μια παγίδα θανάτου για τους εκτοπισμένους, που δραπέτευσαν.^[21] Οι περισσότεροι από τους ανθρώπους, που δεν επέζησαν από τη διάβαση, πέθαναν από το παγωμένο κρύο και την πείνα. Οι επιζώντες, που έφτασαν στα βουνά Σβαν δέχθηκαν επίθεση και τους λήστεψαν τοπικές εγκληματικές ομάδες.

Σύμφωνα με την Επιτροπή Εξωτερικών Σχέσεων και Διεθνών Σχέσεων του Υπουργείου Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών, 104th Cong., 1st Sess., Country Reports on Human Rights Practices for 1994, στο 815 (Joint Comm. Εκτύπωση 1995), οι νικητές Αμπχάζοι αυτονομιστές «κινήθηκαν μέσα από κατεχόμενες πόλεις με προετοιμασμένες λίστες και διευθύνσεις εθνοτικών Γεωργιανών, λεηλάτησαν και έκαψαν σπίτια και εκτέλεσαν ορισμένους πολίτες». Οι Γεωργιανοί στοχοποιήθηκαν συγκεκριμένα, αλλά όλοι οι μη Αμπχάζιοι υπέφεραν.^[34]

Ως αποτέλεσμα του πολέμου, περίπου 250.000 άνθρωποι (κυρίως Γεωργιανοί) διέφυγαν ή αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Αμπχαζία. Τον Σεπτέμβριο του 1994, αρκετές αναφορές ανέφεραν εθνοτικές συγκρούσεις μεταξύ Αμπχαζίων και Αρμενίων, σημαντικό μέρος των οποίων υποστήριξε τους πρώτους κατά τη διάρκεια του πολέμου. Οι Τσετσένοι μαχητές της CMPC αργότερα έφυγαν από την Αμπχαζία, για να λάβουν μέρος στον Πρώτο πόλεμο της Τσετσενίας με τη Ρωσία.

Η εθνοκάθαρση και οι σφαγές των Γεωργιανών αναγνωρίστηκαν επίσημα από τις συμβάσεις του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) το 1994, το 1996 και ξανά το 1997 κατά τη διάρκεια των συνόδων κορυφής της Βουδαπέστης, της Κωνσταντινούπολης και της Λισαβόνας και καταδικάστηκαν οι «δράστες εγκλημάτων πολέμου διαπράχθηκε κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης».^[35] Στις 15 Μαΐου 2008, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ενέκρινε (με 14 ψήφους υπέρ, 11 κατά και 105 αποχές) ψήφισμα A/RES/62/249 στο οποίο «τονίζει τη σημασία της διατήρησης των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας των προσφύγων και των εσωτερικά εκτοπισμένων από την Αμπχαζία, Γεωργία, συμπεριλαμβανομένων των θυμάτων της αναφερόμενης «εθνοκάθαρσης», και καλεί όλα τα κράτη μέλη να αποτρέψουν τα άτομα που βρίσκονται υπό τη δικαιοδοσία τους από το να αποκτήσουν περιουσία στην επικράτεια της Αμπχαζίας, στη Γεωργία, παραβιάζοντας τα δικαιώματα των παλιννοστούντων».^[36]

Αν και η Ρωσία ισχυρίστηκε επίσημα ουδετερότητα κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Αμπχαζία, Ρώσοι στρατιωτικοί αξιωματούχοι και πολιτικοί συμμετείχαν στη σύγκρουση με διάφορους τρόπους. Η Ρωσία ήταν η κύρια πηγή όπλων και για τις δύο αντιμαχόμενες πλευρές. Υποστήριξε έτσι ανεπίσημα την πλευρά της Αμπχαζίας και της Γεωργίας.^[37] Τέλος, η Ρωσία πραγματοποίησε ορισμένες ανθρωπιστικές επιχειρήσεις στην Αμπχαζία.^[18] Τα ρωσικά όπλα που χρησιμοποιούσε η Γεωργία μεταφέρθηκαν σε αυτήν στο πλαίσιο των διμερών συμφωνιών με τη Ρωσία και περιλάμβαναν κύρια άρματα μάχης, τεθωρακισμένα οχήματα μεταφοράς προσωπικού, βαρύ πυροβολικό και βαρείς όλμους. Ολόκληρο το τμήμα μηχανοκίνητων τυφεκίων Akhaltsikhe παραδόθηκε στη Γεωργία στις 22 Σεπτεμβρίου 1992.^[38] Ορισμένα όπλα αποκτήθηκαν από τοπικές επιδρομές στις βάσεις του ρωσικού στρατού στο Αχαλκαλάκι, το Μπατούμι, το Πότι και το Βαζιάνι από παράτυπες γεωργιανές παραστρατιωτικές δυνάμεις.^[39]

Μετά από πολλές επιθέσεις, οι Σοβιετικοί δήλωσαν ότι θα υπερασπίζονταν τις βάσεις τους με δύναμη. Πριν από το ξέσπασμα του πολέμου, η ηγεσία της Αμπχαζίας κανόνισε την αναδιάταξη ενός ρωσικού αερομεταφερόμενου τάγματος από τα κράτη της Βαλτικής στο Σουχούμι.^[40] Σύμφωνα με τη Ρωσίδα ιστορικό Σβετλάνα Μιχαήλοβνα Τσερβόναγια, αρκετοί Ρώσοι στρατιώτες ασφαλείας έφθασαν επίσης στην Αμπχαζία ως «τουρίστες» κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού: «Το κύριο βάρος στην προετοιμασία των γεγονότων της Αμπχαζίας δόθηκε στο προσωπικό της πρώην KGB. Σχεδόν όλοι τους πήραν ραντεβού στην Αμπχαζία υπό την κάλυψη ουδέτερων ιδρυμάτων, που δεν είχαν καμία σχέση με τις πραγματικές τους δραστηριότητες. Για να αποσπάσουν την προσοχή, καταφεύγουν σε διάφορα τεχνάσματα, όπως η ιδιωτική ανταλλαγή διαμερισμάτων ή η αναγκαιότητα μετακίνησης του τόπου εργασίας του στην Αμπχαζία λόγω ξαφνικής επιδείνωσης της υγείας.» ^[41]

Σύμφωνα με έναν άλλο Ρώσο εμπειρογνώμονα, τον Εβγκένι Κοζόκιν, διευθυντή του Ρωσικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών, πριν από το ξέσπασμα των εχθροπραξιών, οι φρουροί της Αμπχαζίας είχαν εφοδιαστεί με όπλα από το 643ο ρωσικό σύνταγμα αντιαεροπορικών πυραύλων και μια στρατιωτική μονάδα που σταθμεύει στη Γκουντάουτα. Ο Αρντζίνμπα είχε σημαντικούς υποστηρικτές και στη Μόσχα, συμπεριλαμβανομένου του Αντιπροέδρου Αλεξάντερ Ρουτσκόι και του Τσετσένου ομιλητή του Ανώτατου Σοβιέτ της Ρωσίας, Ρουσλάν Χασμπουλάτοφ.^[40][41] Μετά την έκρηξη της ένοπλης σύγκρουσης, οι αυτονομιστικές παραστρατιωτικές μονάδες της Αμπχαζίας, μαζί με τους πολιτικούς υποστηρικτές τους, κατέφυγαν στην Γκουντάουτα από όπου έλαβαν σημαντικό ποσό στρατιωτικής και οικονομικής βοήθειας.^[21] Στη Γκουντάουτα, η βάση του ρωσικού στρατού στέγασε και εκπαίδευσε παραστρατιωτικές μονάδες της Αμπχαζίας και παρείχε προστασία στον ηγέτη των αυτονομιστών της Αμπχαζίας, Βλάντισλαβ Αρτζίνμπα.^[21] Το υψηλό επίπεδο διαφθοράς στον ρωσικό στρατό συνέβαλε επίσης στη διαρροή ρωσικών όπλων και στις δύο πλευρές. Από την αρχή των εχθροπραξιών, οι Σοβιετικοί κάλεσαν και τις δύο πλευρές να διαπραγματευτούν και μεσολάβησαν αρκετές εκεχειρίες, οι οποίες ως επί το πλείστον αποδείχθηκαν αναποτελεσματικές (η επίθεση στο Σουχούμι αναλήφθηκε από την Αμπχαζική πλευρά κατά παράβαση της προηγούμενης συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός). Από την άλλη πλευρά, ο ρωσικός στρατός προσέφερε προστασία στα αποσπάσματα της Αμπχαζίας, που υποχωρούσαν κατά τη διάρκεια της γεωργιανής επίθεσης το καλοκαίρι του 1992. Τον Νοέμβριο του 1992, η Ρωσική Πολεμική Αεροπορία πραγματοποίησε σφοδρές αεροπορικές επιδρομές εναντίον χωριών και πόλεων στην Αμπχαζία, που κατοικούνται κυρίως από Γεωργιανούς. Σε απάντηση, το γεωργιανό υπουργείο Άμυνας κατηγόρησε για πρώτη φορά δημόσια τη Ρωσία ότι προετοιμάζει πόλεμο κατά της Γεωργίας στην Αμπχαζία. Αυτό οδήγησε στις γεωργιανές επιθέσεις σε στόχους υπό ρωσικό και αμπχαζικό έλεγχο και στα αντίποινα από τις ρωσικές δυνάμεις.^[42]

Η στάση των Σοβιετικών άρχισε να γέρνει περαιτέρω προς την πλευρά της Αμπχαζίας, μετά την κατάρριψη ενός ρωσικού ελικοπτέρου MI-8 (που φέρεται να μετέφερε ανθρωπιστική βοήθεια) από τις γεωργιανές δυνάμεις στις 27 Οκτωβρίου, γεγονός που προκάλεσε αντίποινα από τις ρωσικές δυνάμεις. Στις 14 Δεκεμβρίου 1992, ο ρωσικός στρατός υπέστη την απώλεια ενός άλλου στρατιωτικού ελικοπτέρου, που μετέφερε εκτοπισμένους από το Τκβαρτσέλι, με αποτέλεσμα 52 έως 64 θανάτους (συμπεριλαμβανομένων 25 παιδιών). Αν και οι γεωργιανές αρχές αρνήθηκαν οποιαδήποτε ευθύνη, πολλοί πίστευαν ότι το ελικόπτερο καταρρίφθηκε από τις γεωργιανές δυνάμεις. Στις 16 Δεκεμβρίου, η κυβέρνηση της Γεωργίας ζήτησε από τους Ρώσους να απομακρύνουν τους υπηκόους τους από την Αμπχαζία μέσω άλλων οδών, κυρίως στη Μαύρη Θάλασσα, αλλά και να περιορίσουν τον αριθμό των αποστολών, που πραγματοποιούνται από την Γκουντάουτα, την κύρια ρωσική αεροπορική βάση στην περιοχή.^[42] Ωστόσο, αυτό το περιστατικό «ανέβασε το επίπεδο του γενικού μίσους στον πόλεμο και επηρέασε καταλυτικά την πιο συντονισμένη ρωσική στρατιωτική επέμβαση στην πλευρά της Αμπχαζίας».^[18][43][44] Η πόλη Τκβαρτσέλι είχε πολιορκηθεί από τις γεωργιανές δυνάμεις και ο πληθυσμός της (κυρίως Αμπχαζοί, Γεωργιανοί και Ρώσοι) υπέστη σοβαρή ανθρωπιστική κρίση. Ρωσικά στρατιωτικά ελικόπτερα προμήθευσαν την πόλη με τρόφιμα και φάρμακα και κινητοποίησαν μαχητές, που είχαν εκπαιδευτεί στη Ρωσία για να υπερασπιστούν την πόλη.^[18]

Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αναφέρει: «Αν και η ρωσική κυβέρνηση συνέχισε να δηλώνει επισήμως ουδέτερη στον πόλεμο, τμήματα της ρωσικής κοινής γνώμης και μια σημαντική ομάδα στο κοινοβούλιο, κυρίως Ρώσοι εθνικιστές, που δεν είχαν ποτέ ευνοϊκή διάθεση προς τους Γεωργιανούς, άρχισαν να κλίσουν προς την Αμπχαζία τουλάχιστον μέχρι τον Δεκέμβριο».^[18] Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Αμπχαζική πλευρά απέκτησε μεγάλο αριθμό τεθωρακισμένων, αρμάτων μάχης (Τ-72 και Τ-80) και βαρύ πυροβολικό. Το ερώτημα παραμένει εάν υπήρξαν συγκεκριμένες εντολές σχετικά με τη μεταφορά όπλων στην Αμπχαζική πλευρά και εάν ναι, από ποιον εκδόθηκαν. Οι Ρώσοι συνοριοφύλακες επέτρεψαν στους Τσετσένους μαχητές με επικεφαλής τον αμίλ Μπασάγιεφ να περάσουν στην Αμπχαζία ή τουλάχιστον δεν έκαναν τίποτα, για να τους εμποδίσουν να φτάσουν στη ζώνη της σύγκρουσης.^[45] Ο υπουργός Άμυνας στην αποσχιστική κυβέρνηση και ένας από τους κύριους οργανωτές των ενόπλων μονάδων της Αμπχαζίας ήταν ο επαγγελματίας Ρώσος στρατιωτικός Σουλτάν Σοσναλίεφ από τη Δημοκρατία της Καμπαρντίνο-Μπαλκαρίας.

Το πιο προφανές παράδειγμα ρωσικής υποστήριξης προς την Αμπχαζική πλευρά το 1993 ήταν ο βομβαρδισμός του Σουχούμι που κατείχε η Γεωργία από ρωσικά μαχητικά-βομβαρδιστικά. Ο Ρώσος υπουργός Άμυνας Πάβελ Γκράτσεφ το αρνήθηκε σταθερά, αλλά αφού οι Γεωργιανοί κατάφεραν να καταρρίψουν ένα μαχητικό βομβαρδιστικό SU-27 ^[46] και οι ειδικοί του ΟΗΕ αναγνώρισαν τον νεκρό πιλότο ως Ρώσο, έγινε αδιαμφισβήτητο. Ωστόσο, μέρος του εξοπλισμού παραδόθηκε στη Γεωργία σύμφωνα με τις προηγούμενες συμφωνίες του 1993. Ο Ρώσος στρατηγός Γκράτσεφ ισχυρίστηκε ότι η γεωργιανή πλευρά έβαψε το αεροσκάφος να μοιάζει με αεροσκάφος της Ρωσικής Πολεμικής Αεροπορίας και βομβάρδισε τις δικές της θέσεις, σκοτώνοντας εκατοντάδες δικούς της ανθρώπους στην Εσέρα και στο Σουχούμι. Αυτή η δήλωση προκάλεσε οργή και απόλυτη περιφρόνηση μεταξύ των Γεωργιανών προς τη ρωσική πλευρά.

Ο Ρώσος δημοσιογράφος Ντμίτρι Χολόντοφ, ο οποίος έχει δει τους ρωσικούς βομβαρδισμούς του Σουχούμι, έγραψε μερικές εκθέσεις με λεπτομερή περιγραφή της ανθρωπιστικής καταστροφής:

«Ο βομβαρδισμός του Σουχούμι από Ρώσους είναι το πιο αηδιαστικό πράγμα σε αυτόν τον πόλεμο. Όλοι οι κάτοικοι του Σουχούμι θυμούνται τον πρώτο βομβαρδισμό. Έγινε στις 2 Δεκεμβρίου 1992. Ο πρώτος πύραυλος έπεσε στην οδό Ειρήνης. Χτύπησαν σε μέρη με πολύ κόσμο. Ο επόμενος στρατηγικός στόχος ήταν η αγορά της πόλης, η οποία χτυπήθηκε με μεγάλη ακρίβεια. Δεκαοκτώ άνθρωποι σκοτώθηκαν εκείνη την ημέρα. Υπήρχε πάντα πολύς κόσμος στην αγορά.» ^[47]

Ο Χολόντοφ ανέφερε επίσης για τους Ρώσους εθελοντές, που πολεμούσαν στην αυτονομιστική πλευρά:

«Εκεί πολεμούν και οι Ρώσοι. Συχνά ακούγαμε από τους Γεωργιανούς φρουρούς πώς επιτίθενται Ρώσοι μισθοφόροι: Είναι ένα θέαμα, που παγώνει το αίμα – έχουν κράνη και σταθερά, αλεξίσφαιρα μπουφάν και τα πόδια τους είναι επίσης θωρακισμένα. Προχωρούν με σκυμμένα τα κεφάλια, σαν ρομπότ έτοιμα να σκοτώσουν. Δεν ωφελεί να τους πυροβολήσεις. Δεν χρειάζονται τανκς, τους ακολουθούν οι Αμπχάζιοι από πίσω» ^[47]

Στις 25 Φεβρουαρίου, το γεωργιανό κοινοβούλιο απηύθυνε έκκληση στον ΟΗΕ, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Ανώτατο Σοβιέτ της Ρωσικής Ομοσπονδίας απαιτώντας την απόσυρση των ρωσικών δυνάμεων από την Αμπχαζία και δηλώνοντας ότι η Ρωσία διεξήγαγε «ακήρυχτο πόλεμο» κατά της Γεωργίας.^[48]

Το Γεωργιανό Κοινοβούλιο ενέκρινε ένα άλλο ψήφισμα στις 28 Απριλίου 1993, το οποίο κατηγορούσε ανοιχτά τη Ρωσία για πολιτική διευκόλυνση της εθνοκάθαρσης και της γενοκτονίας κατά των Γεωργιανών.^[49]

Η ρωσική πολιτική κατά την τελική μάχη για το Σουχούμι τον Σεπτέμβριο του 1993, αμέσως μετά την παραβίαση της εκεχειρίας από τις δυνάμεις της Αμπχαζίας, φάνηκε να ακολουθεί πολλές γραμμές. Ρώσοι αξιωματούχοι καταδίκασαν την επίθεση, απηύθυναν εκκλήσεις προς τις δυνάμεις της Αμπχαζίας να σταματήσουν την επίθεση και τις συνοδευτικές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και φέρεται να διέκοψαν το ρεύμα και τις τηλεφωνικές υπηρεσίες σε τμήματα της Αμπχαζίας από τον Σεπτέμβριο έως τον Δεκέμβριο του 1993. Η Ρωσία υποστήριξε επίσης ψηφίσματα στο Συμβούλιο Ασφαλείας που καταδικάζουν τις δυνάμεις της Αμπχαζίας για παραβίαση της εκεχειρίας. Ταυτόχρονα, η ρωσική κυβέρνηση επέκρινε τη γεωργιανή κυβέρνηση ότι αρνήθηκε να διαπραγματευτεί, όταν ήταν σε εξέλιξη η επίθεση. Όπως σημειώνει η έκθεση της Human Rights Watch «είναι αμφίβολο, ωστόσο, ότι οι ρωσικές δυνάμεις εντός ή κοντά στην Αμπχαζία ήταν τόσο έκπληκτες όσο φαινόταν να είναι η ρωσική κυβέρνηση. Η έναρξη μιας επίθεσης τόσο μεγάλης όσο αυτή που αναλήφθηκε, σε τρεις διαφορετικές κατευθύνσεις ταυτόχρονα, πρέπει να απαιτούσε εκτεταμένη κίνηση δυνάμεων και ανεφοδιασμό κατά τις ημέρες που προηγήθηκαν». Οι ρωσικές δυνάμεις στα σύνορα Γεωργίας-Αμπχαζίας, οι οποίες υποτίθεται ότι θα αστυνόμευαν την κατάπαυση του πυρός δεν έκαναν καμία προσπάθεια να αποτρέψουν την επίθεση. Τα όπλα της Αμπχαζίας αποθηκεύτηκαν κοντά στο μέτωπο και επιστράφηκαν στην Αμπχαζία από ρωσική στρατιωτική αποστολή, όταν ξεκίνησαν ξανά οι εχθροπραξίες.^[50] Ο Αταμάν Νικολάι Πούσκο, ένας αξιοσημείωτος διοικητής περίπου 1.500 Κοζάκων εθελοντών, που πολεμούσαν εναντίον των Γεωργιανών στην Αμπχαζία, ισχυρίστηκε αργότερα ότι η σοτνία του ήταν η πρώτη που μπήκε στο Σουχούμι.^[51] Ο Πούσκο και δύο άλλοι Κοζάκοι αταμάνοι στην Αμπχαζία, ο Μιχαήλ Βασίλιεφ και ο Βαλερί Γκολομπορόντκο, πέθαναν όλοι σε αδιευκρίνιστες συνθήκες από το 1993 έως το 1994 ^[52]

Σε ένα άρθρο του περιοδικού Time, που δημοσιεύτηκε στις 4 Οκτωβρίου 1993, οι Γεωργιανοί είπαν ότι οι αξιωματικοί του ρωσικού στρατού παρείχαν στους Αμπχάζιους αυτονομιστές, στην αρχή χρησιμοποιώντας απλά κυνηγετικά τουφέκια και κυνηγετικά όπλα, εξελιγμένα όπλα όπως πολλαπλούς εκτοξευτές πυραύλων BM-21 και αεριωθούμενα αεροσκάφη Sukhoi SU-25, καθώς και πληροφόρηση στο πεδίο μάχης.^[53]

Στην αρχή της σύγκρουσης (Αύγουστος 1992) η Ρωσία εκκένωσε πολλούς ανθρώπους από τα θέρετρα της Αμπχαζίας μέσω του στόλου της Μαύρης Θάλασσας και της Ρωσικής Αεροπορίας. Καθώς προχωρούσε ο πόλεμος, η Ρωσία άρχισε να παρέχει ανθρωπιστική βοήθεια και στις δύο πλευρές, μεσολάβησε επίσης σε πολυάριθμες συμφωνίες σχετικά με την ανταλλαγή αιχμαλώτων πολέμου. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, οι ρωσικές ανθρωπιστικές προσπάθειες επικεντρώθηκαν κυρίως στην πόλη Τκβαρτσέλι, η οποία είχε μεγάλο ρωσικό πληθυσμό και πολιορκήθηκε από τις γεωργιανές δυνάμεις. Οι νάρκες ξηράς, που εγκαταστάθηκαν κατά μήκος του ορεινού αυτοκινητόδρομου προς αυτή την πόλη έκαναν τα ρωσικά ελικόπτερα το μόνο ασφαλές μέσο μεταφοράς σε αυτήν. Ωστόσο, το ρωσικό ναυτικό εκκένωσε επίσης δεκάδες χιλιάδες γεωργιανούς πολίτες, μετά την πτώση της Γκάγκρα (Οκτώβριος 1992) και του Σουχούμι (Σεπτέμβριος 1993) στις αυτονομιστικές δυνάμεις.^[18]

Η Γεωργία ουσιαστικά έχασε τον έλεγχο της Αμπχαζίας και η τελευταία καθιερώθηκε ως de facto ανεξάρτητο έδαφος. Οι σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Αμπχαζίας βελτιώθηκαν στα τέλη της δεκαετίας του 1990 και ο οικονομικός αποκλεισμός της Αμπχαζίας άρθηκε. Οι νόμοι ψηφίστηκαν επίσης που επιτρέπουν σε άλλες χώρες να γίνουν μέρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας, κάτι που ερμηνεύτηκε από ορισμένους ως προσφορά στην Αμπχαζία και σε άλλες μη αναγνωρισμένες χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.^[54]

Η Γεωργία υποστήριξε ότι ο ρωσικός στρατός και οι πληροφορίες συνέβαλαν καθοριστικά στην ήττα της Γεωργίας στον πόλεμο της Αμπχαζίας και θεώρησε αυτή τη σύγκρουση (μαζί με τον Εμφύλιο Πόλεμο της Γεωργίας και τον Πόλεμο Γεωργίας-Οσετίας ) ως μια από τις προσπάθειες της Ρωσίας να αποκαταστήσει την επιρροή της στη μετασοβιετική περιοχή.^[55]

Στο τέλος του πολέμου, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Αντρέι Κοζίρεφ είπε στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ : «Η Ρωσία συνειδητοποιεί ότι κανένας διεθνής οργανισμός ή ομάδα κρατών δεν μπορεί να αντικαταστήσει τις ειρηνευτικές μας προσπάθειες σε αυτόν τον συγκεκριμένο μετασοβιετικό χώρο.» ^[56]

Ένα ευρύ φάσμα απόψεων για τη ρωσική πολιτική σε σχέση με τη Γεωργία και την Αμπχαζία εκφράζεται στα μέσα ενημέρωσης και στο κοινοβούλιο.^[57] Ο Λεονίντ Ρατζιχόφσκι, πολιτικός αναλυτής και ανεξάρτητος δημοσιογράφος, έγραψε ότι η απόκτηση νέων εδαφών είναι το τελευταίο πράγμα, που χρειάζεται η Ρωσία και συνέκρινε την υποστήριξη των ξένων αυτονομιστών με το να πετάς πέτρες στους γείτονές σου, ενώ μένεις στο γυάλινο σπίτι.^[58]

Ο καθηγητής της Οξφόρδης SN MacFarlane, σημειώνει σχετικά με το ζήτημα της ρωσικής μεσολάβησης στην Αμπχαζία:^[57]

«Συγκεκριμένα, είναι σαφές ότι οι Ρώσοι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής αισθάνονται άβολα με την ιδέα να δοθεί εξέχων ρόλος σε εξωτερικούς παράγοντες στην αντιμετώπιση των συγκρούσεων στον πρώην σοβιετικό χώρο. Πιο πρόσφατα, αυτό επεκτάθηκε ειδικά στις δραστηριότητες διεθνών οργανισμών στη διαχείριση συγκρούσεων. Όπως το έθεσε μια ομάδα σημαντικών ρωσικών σχολιαστών εξωτερικής πολιτικής και διαμορφωτών πολιτικής τον Μάιο του 1996, σίγουρα δεν είναι προς το συμφέρον της Ρωσίας να δει έξωθεν μεσολάβηση και ειρηνευτικές επιχειρήσεις στο έδαφος της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.

«Η Ρωσία έχει ξεκάθαρες ηγεμονικές βλέψεις στον πρώην σοβιετικό χώρο. Μολονότι εκφράζεται ένα ευρύ φάσμα απόψεων για τη ρωσική πολιτική στα πρόσφατα ανεξάρτητα κράτη στα μέσα ενημέρωσης και στο κοινοβούλιο, φαίνεται να έχει προκύψει κυρίαρχη συναίνεση μεταξύ των επιρροών της εξωτερικής πολιτικής σχετικά με την ανάγκη για ενεργό παρουσία και επιρροή στην περιοχή. Τέτοιες απόψεις έχουν εκφραστεί ευρέως σε επίσημες δηλώσεις, δηλώσεις επηρεασμού από ανεξάρτητες ομάδες πολιτικής και από συμβούλους του προέδρου, σημαντικών πολιτικών προσωπικοτήτων και του ίδιου του προέδρου. Η ηγεμονική συνιστώσα της ρωσικής πολιτικής στο εγγύς εξωτερικό είναι εμφανής στις προσπάθειές της να αποκαταστήσει τον ρωσικό έλεγχο στα εξωτερικά σύνορα της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, να ανακτήσει εκ νέου τον έλεγχο του σοβιετικού δικτύου αεράμυνας, να επιτύχει συμφωνίες για τις βάσεις των ρωσικών δυνάμεων σε μη ρωσικές δημοκρατίες και λόγω της προφανούς ευαισθησίας της στις εξωτερικές στρατιωτικές παρουσίες (συμπεριλαμβανομένων των πολυμερών) στο έδαφος της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Για να κρίνουμε από τη ρωσική πολιτική για την ενεργειακή ανάπτυξη της Κασπίας Θάλασσας και της Κεντρικής Ασίας, αυτή επεκτείνεται πέρα από το πεδίο πολιτικής/ασφάλειας και στο οικονομικό. Οι πηγές του είναι ποικίλες και περιλαμβάνουν το ρωσικό αυτοκρατορικό hangover, αλλά πιο πρακτικά τη μοίρα της ρωσικής διασποράς, την έλλειψη αναπτυγμένης άμυνας κατά μήκος των συνόρων της Ρωσικής Ομοσπονδίας, την ανησυχία για το Ισλάμ και τη δυσφορία με τις δευτερογενείς συνέπειες της αστάθειας στις άλλες δημοκρατίες».

Στις 28 Αυγούστου 2006, ο γερουσιαστής Ρίτσαρντ Λούγκαρ, ο οποίος επισκέφτηκε τότε την πρωτεύουσα της Γεωργίας, Τιφλίδα, επικρίθηκε με τους γεωργιανούς πολιτικούς στη ρωσική ειρηνευτική αποστολή, δηλώνοντας ότι «η κυβέρνηση των ΗΠΑ υποστηρίζει την επιμονή της γεωργιανής κυβέρνησης στην απόσυρση των Ρωσικών ειρηνευτικών δυνάμεων από τις ζώνες σύγκρουσης στην Αμπχαζία και την περιοχή Τσχινβάλι».^[59]

Κατά τη διάρκεια του πολέμου η ειρηνευτική μεσολάβηση έγινε πρώτα από τη Ρωσία και έπειτα από τον ΟΗΕ. Από το 1993 και μετά, η πίεση για μια ειρηνευτική διευθέτηση αυξήθηκε από τον ΟΗΕ, τη Ρωσία και την τότε Ομάδα Φίλων της Γεωργίας (Ρωσία, ΗΠΑ, Γαλλία, Γερμανία και Ηνωμένο Βασίλειο). Τον Δεκέμβριο του 1993, υπεγράφη επίσημη κατάπαυση του πυρός από Γεωργιανούς και Αμπχαζούς ηγέτες υπό την αιγίδα του ΟΗΕ και με τη Ρωσία ως ενδιάμεσο. Οι χώροι διαμεσολάβησης μετατοπίστηκαν από τη Γενεύη στη Νέα Υόρκη και τελικά στη Μόσχα. Στις 4 Απριλίου 1994 υπογράφηκε στη Μόσχα η «δήλωση σχετικά με τα μέτρα για την πολιτική διευθέτηση της σύγκρουσης Γεωργίας-Αμπχαζίας». Αντί για την ανάπτυξη μιας παραδοσιακής ειρηνευτικής δύναμης του ΟΗΕ, συμφωνήθηκε στη Μόσχα στις 14 Μαΐου 1994 η ανάπτυξη μιας ΚΑΚ, κυρίως ρωσικών ειρηνευτικών δυνάμεων. Τον Ιούνιο 1994 οι ειρηνευτικές δυνάμεις αποτελούνταν μόνο από Ρώσους στρατιώτες, που αναπτύχθηκαν στα διοικητικά σύνορα μεταξύ Αμπχαζίας και της υπόλοιπης Γεωργίας. Έφτασε και η αποστολή του ΟΗΕ (UNOMIG). Ωστόσο, αυτά δεν μπορούσαν να αποτρέψουν περαιτέρω φρικαλεότητες κατά των Γεωργιανών τα επόμενα χρόνια (περίπου 1.500 θάνατοι έχουν αναφερθεί από την κυβέρνηση της Γεωργίας στη μεταπολεμική περίοδο). Στις 14 Σεπτεμβρίου 1994, οι ηγέτες της Αμπχαζίας εμφανίστηκαν στην τοπική τηλεόραση, για να απαιτήσουν όλοι οι γεωργιανοί να αποχωρήσουν από την περιοχή μέχρι τις 27 Σεπτεμβρίου (την επέτειο της κατάληψης του Σουχούμι). Στις 30 Νοεμβρίου 1994, η Αμπχαζία εξέδωσε νέο σύνταγμα που κηρύσσει την ανεξαρτησία της αποσχισθείσας περιοχής. Ωστόσο, καμία από τις ξένες κυβερνήσεις δεν το αναγνώρισε αυτό. Στις 15 Δεκεμβρίου 1994, το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ καταδίκασε τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας της Αμπχαζίας. Στις 21 Μαρτίου 1995, η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες κατηγόρησε τις πολιτοφυλακές της Αμπχαζίας ότι βασάνισαν και δολοφόνησαν δεκάδες γεωργιανούς πρόσφυγες, που επέστρεψαν στην περιοχή Γκάλι. Παρά τον επίσημο οικονομικό αποκλεισμό, που επιβλήθηκε στην Αμπχαζία από τη Ρωσία και την ΚΑΚ το 1995 (που ουσιαστικά τερματίστηκε από τη ρωσική κυβέρνηση το 1997), η αποσχισθείσα περιοχή απολαμβάνει τόσο στρατιωτική όσο και οικονομική υποστήριξη από τη Ρωσία.

Η Αποστολή Παρατηρητών των Ηνωμένων Εθνών στη Γεωργία (UNOMIG) ιδρύθηκε το 1993, για να παρακολουθεί την κατάπαυση του πυρός και αργότερα επεκτάθηκε, για να παρακολουθεί τη λειτουργία των ειρηνευτικών δυνάμεων της ΚΑΚ. Ο Οργανισμός για την Ασφάλεια στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) και άλλοι διεθνείς οργανισμοί συμμετέχουν επίσης στην παρακολούθηση των εξελίξεων. Οι διαπραγματεύσεις για μια μόνιμη ειρηνευτική διευθέτηση έχουν σημειώσει μικρή πρόοδο, αλλά οι κυβερνήσεις της Γεωργίας και της Αμπχαζίας συμφώνησαν να περιορίσουν το μέγεθος των στρατιωτικών τους δυνάμεων και να επεκτείνουν την εξουσιοδότηση για την UNOMIG. Εν τω μεταξύ, οι Γεωργιανοί πρόσφυγες διατηρούν μια εξόριστη κυβέρνηση.

• Chervonnaia, Svetlana Mikhailovna. Σύγκρουση στον Καύκασο: Γεωργία, Αμπχαζία και ρωσική σκιά. Εκδόσεις Gothic Image, 1994.
• Μπλερ, Χέδερ. Η εθνοτική σύγκρουση ως εργαλείο εξωτερικής επιρροής: Εξέταση της Αμπχαζίας και του Κοσσυφοπεδίου., Young Experts' Think Tank (YETT)
• McCallion, Amy. Abkhazian Separatism, Young Expert's Think Tank (YETT)
• Lynch, Dov, Η σύγκρουση στην Αμπχαζία: Διλήμματα στη ρωσική «ειρηνευτική» πολιτική. Βασιλικό Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων, Φεβρουάριος 1998.
• MacFarlane, S., N., «Στις πρώτες γραμμές στο κοντινό εξωτερικό: η CIS και ο ΟΑΣΕ στους εμφύλιους πολέμους της Γεωργίας», Third World Quarterly, Vol 18, No 3, σελ. 509–525, 1997.
• Marshania L., Τραγωδία της Αμπχαζίας Μόσχα, 1996
• Λευκή Βίβλος της Αμπχαζίας. 1992–1993 Έγγραφα, Υλικά, Στοιχεία. Μόσχα, 1993.