How Green Was My Valley (ffilm)

Hanes un teulu yng nghymoedd glofaol de Cymru yn ystod teyrnasiad Brenhines Fictoria, sef y Morganiaid, sydd yn ganolog i’r stori yn y ffilm hon ac fe’i hadroddir trwy lygaid y mab ieuengaf, Huw. Darlunir uned deuluol glos, gweithgar a chapelgar. Dan ofal y tad, Gwilym, a’r fam, Beth, mae chwech o feibion, Ivor, Davy, Ianto, Gwilym, Owen a Huw ac un ferch, Angharad. Dilynir eu hanes trwy gyfnodau llawen megis priodasau, a hefyd trwy gyfnodau llawn tristwch a chaledi megis damweiniau a streiciau yn y lofa. Yn gefnlun i’r cyfan, mae dadfeiliad y gymuned a llygredigaeth y cwm.

Defnyddir hen emyn-donau fel ‘I Galfaria Trof fy Wyneb’, ‘Calon Lân’ a ‘Cwm Rhondda’ ac alawon gwerin Cymraeg megis ‘Mentra Gwen’ a ‘Claddu’r Mochyn Du’ yn y ffilm.

• Walter Pigeon (Mr Gruffydd)
• Maureen O'Hara (Angharad Morgan)
• Donald Crisp (Mr Gwilym Morgan)
• Roddy McDowall (Huw Morgan)
• Anna Lee (Bronwyn)
• John Loder (Ianto)
• Sara Allgood (Mrs Beth Morgan)

• Barry Fitzgerald (Cyfarthfa)
• Patric Knowles (Ivor)
• Morton Lowry (Mr Jonas)
• Arthur Shields (Mr Parry)
• Ann E. Todd (Ceinwen)
• Frederick Worlock (Dr Richards)
• Richard Fraser (Davy)
• Evan S. Evans (Gwilym)
• James Monks (Owen)
• Rhys Williams (Dai Bando)
• Lionel Pape (Evans)
• Ethel Griffies (Mrs Nicholas)
• Marten Lamont (Iestyn Evans)
• Cantorion Cymreig (eu hunain)

• Dylunio gwisgoedd – Gwen Wakeling
• Adran goluro – Guy Pearce
• Rheolwr cynhyrchu – Gene Bryant
• Cyfarwyddwr cynorthwyol – Edward O'Fearna
• Cyfarwyddwr Ail Uned – Wingate Smith
• Effeithiau arbennig – Fred Sersen

Tystysgrif ffilm: U

Fformat saethu: 35mm

Lliw: Du a Gwyn

Lleoliadau saethu: Adeiladwyd y pentref a’r lofa ffuglennol ar ransh Twentieth Century-Fox yn Nyffryn San Fernando, Califfornia. Ffilmiwyd hefyd ym Mynyddoedd Santa Monica ac ar Lwyfan 15 Stiwdios Twentieth century-Fox yn Los Angeles.

Gwobrau:

• David Berry, Wales and Cinema: the first hundred years (Caerdydd: Gwasg Prifysgol Cymru, 1994)
• Ronald L. Davis, John Ford – Hollywood’s Old Master (University Press of Oklahoma, 1995)
• Philip Dunne, Take Two: A Life in Movies and Politics (New York, 1980)
• Philip Dunne, How Green Was My Valley – The Screenplay (Santa Barbara, 1990)
• Gwenno Ffrancon, Cyfaredd y Cysgodion: Delweddu Cymru a’i Phobl ar Ffilm 1935–51 (Caerdydd: Gwasg Prifysgol Cymru, 2003)
• Gwenno Ffrancon, 'Y Graith Las ar Gynfas Arian: Delweddu'r Glöwr Cymreig ar Ffilm' yn G.H. Jenkins (gol.), Cof Cenedl XIX: Ysgrifau ar Hanes Cymru (Gomer, Llandysul, 2004), tt. 164–92.
• Dan Ford, The Unquiet Man – The Life of John Ford (London, 1979)
• Tag Gallagher, John Ford – The Man and his Films (Los Angeles, 1986)
• Mel Gussow, Zanuck: Don’t Say Yes Until I Finish Talking (London, 1971)
• Leonard Mosley, Zanuck – The Rise and Fall of Hollywood‘s Last Tycoon (London, 1985)
• Jeffrey Richards, Films and British National Identity (London, 1997)
• Peter Stead, ‘Wales in the Movies’ yn Tony Curtis (gol.), Wales – The Imagined Nation (Penybont ar Ogwr, 1986)
• Peter Stead, ‘Wales and Film’ yn T. Herbert a G. E. Jones (goln), Wales Between The Wars (Cardiff, 1988)
• Kate Woodward, ‘Gwyrdroi a Gweddnewid: datblygiadau diweddar yn y portread o Gymru ar ffilm’, Cyfrwng: Cyfnodolyn Cyfryngau Cymru, 3 (2006)

• Bosley Crowther, ‘How Green Was My Valley’, New York Times, 29 Hydref 1941, t. 27.
• Dienw, ‘How Green was My Valley’, Monthly Film Bulletin, Cyf. 9, rhif 98, 28 Chwefror 1942, t. 18.
• ‘Welsh Film Arrives’, Western Mail, 19 Ebrill 1942, t. 2.
• Richard Mallet, ‘At the Pictures’, Punch, 202, rhif 5280, 13 Mai 1942, t. 392.
• Herman G. Weinberg, ‘News From New York’, Sight and Sound, 10, rhif 40, Gwanwyn 1942, t. 72.
• Hesgin, ‘Ffilm Gymreig Enwog’, Y Faner, 100, rhif 34, 26 Awst 1942, t. 7.
• Adolygiad Dilys Powell yn George Perry (gol.), Dilys Powell – The Golden Screen (London, 1989), tt. 30–1.
• George J. Mitchell, ‘How Green Was My Valley – A Verdant Classic’, American Cinematographer, 9, rhif 72 (Medi 1991).

• David Berry, ‘How green was my gall’, Radical Wales, 29 (1991), tt. 24–5.
• Gwenno Ffrancon, ‘Glan. Gofalus. Gwallgof: Datblygiad y portread ar sgrîn o’r Fam Gymreig’, Cyfrwng: Cyfnodolyn Cyfryngau Cymru, 4 (GPC, Ebrill 2007), tt. 71–86.
• Peter Stead, ‘How Green is My Valley Now?’, New Welsh Review, 4, rhif 3 (1991–2), tt. 4–9.

• (Saesneg) How Green Was My Valley (ffilm) ar wefan Internet Movie Database
• (Saesneg) Reel Classics Archifwyd 2008-05-17 yn y Peiriant Wayback
• (Saesneg) Filmsite