Harkiv

Harkiv
Grb
Država	Ukrajina
Površina
• Ukupno	306 km2
Nadmorska visina	152 m
Stanovništvo (2007)
• Ukupno	1.461.300
Poštanski broj	61001–61499
Pozivni broj	+380 57
Veb-sajt	www.city.kharkov.ua

Harkiv (ukrajinski: Харків) drugi je po veličini grad u Ukrajini. Osnovan je 1654. i bio je prvi glavni grad sovjetske Ukrajine kao i glavni ukrajinski kulturni centar za vrijeme Carske Rusije, dok je danas administrativni centar Harkivske oblasti, kao i administrativni centar istoimenog rejona u sklopu oblasti. Grad je smješten na sjeveroistoku zemlje i prema popisu iz 2007. godine u njemu živi 1.461.300 stanovnika.^[1]

Harkiv je jedan od glavnih kulturnih, industrijskih, saobraćajnih, naučnih i obrazovnih centara u Ukrajini. Grad je prepoznatljiv po Trgu slobode (ukrajinski: Площа Свободи) koji je trenutno najveći trg u cijeloj Evropi^[2] i 12 po veličini u svijetu (trg je oko 700 metara dug a širina mu je stotinjak metara). U gradu se tokom cijele godine održavaju razne manifestacije, a među poznatijim festivalima su: fikcijski Zvijezdani most,^[3] muzički Harkivski jazz festival,^[4] filmski Harkivska sirena^[5] i međunarodni muzički festival Harkivski ansambli.^[6]

Harkov je poznat po industriji, jer se u njemu nalaze stotine industrijskih poduzeća od čega je najviše iz oblasti mašinogradnje. Od poznatijih preduzeća tu su: Morozov Design Bureau i Malyshev Tank Factory, svjetski lideri u izradi vojne opreme i vojnih vozila još od 1930. godine, preduzeća Hartron za avionsku i nuklearnu elektroniku, te preduzeće Turboatom koje se bavi prizvodnjom snažnih mehaničkih mašina. U gradu se nalazi 60 naučnih instituta, 30 objekata visokog obrazovanja, 6 muzeja, 7 pozorišta i 80 biblioteka.

Smješten je u sjeveroistočnom dijelu Ukrajine s koordinatama 49°55′0″N 36°19′0″E / 49.91667°N 36.31667°E / 49.91667; 36.31667. U historijskom smislu, nalazi se u regiji poznatoj kao Slobidska Ukrajina (Slobidščina), gdje je duži period predstavljao glavni centar cijele regije. Grad se nalazi na mjestu spajanja rijeka Harkov, Lopan i Udi, koje se ulijevaju u rijeku Donjec (Severski Donjec). Klima je umjereno kontinentalna, zime su uglavnom vjetrovite i snjegovite, ljeta su dovoljno topla i za mnoge vrlo ugodna. Sezonske prosječne temperature zimi nisu previše hladne, ali ni ljeta nisu previše topla: temperature se uglavnom kreću između −6,9 °C u januaru i 20,3 °C u julu. Prosječna količina padavina na godinu iznosi 513 mm, najviše u junu i julu.

Prostor na kojem leži današnji grad Harkiv bio je naseljen u 2. mileniju p. n. e., a tragovi vrlo razvijene kulture datiraju u bronzano doba. Na tim prostorima su živjeli Skiti i Sarmati te se ujedno razvijala Černjahivska kultura.

Prvi univerzitet u Harkovu je osnovan 1805. Ulice u centru grada popločane su 1830. godine. Sistem opskrbe vodom izgrađen je 1870, a 1912. godine i prvi kanalizacijski sistem. Plinska rasvjeta uvedena je 1890, a električna rasvjeta 1898. godine. 1869. izgrađena je prva željeznička stanica, dok je tramvaj pušten u promet 1906. godine.

U periodu između 1800. i 1917. broj stanovnika u Harkivu je porastao 30 puta. Postao je veliki industrijski centar, a time i centar ukrajinske kulture. 1812. objavljen je prvi ukrajinski list upravo u Harkivu. Snažni nacionalno svjestan politički pokret je osnovan ovdje a i koncept nezavisne Ukrajine prvi put je proglašen u Harkivu od strane advokata Mikole Mihnovskog 1900. godine.

Prije formiranja Sovjetskog saveza, boljševici su proglasili Harkiv glavnim gradom Sovjetske Ukrajine (1919-1934). Kao glavni grad, Harkiv je doživio snažnu ekspanziju s izgradnjom objekata za smještaj novoosnovane ukrajinske sovjetske vlasti i uprave. Deržprom je bila druga najviša zgrada u Evropi, a najviša u Sovjetskom savezu s visinom od 63 m.^[7] 1920-ih na vrhu ove zgrade izgrađen je radiotoranj koji je srušen za vrijeme 2. svjetskog rata.

1934. godine stotine ukrajinskih pisaca, intelektualaca i kulturnih radnika uhapšeni su i pogubljeni u pokušaju sprečavanja jačanja ukrajinskog nacionalizma. Tokom aprila i maja 1940. oko 3.800 poljskih zarobljenika iz logora Starobjelsk pogubljeno je u zgradi NKVD-a u Harkivu.

Tokom 2. svjetskog rata grad je bio mjesto nekoliko bitaka. Zarobljen je od strane nacističke Njemačke 24. 10. 1941.^[8][9], da bi ga Crvena armija oslobodila 16. 2. 1943. Grad nije dugo ostao slobodan jer ga je njemačka armija ponovo zauzela 15. 3. 1943. da bi konačno oslobođen 23. 8. iste godine. 70% grada je uništeno, a desetine hiljada stanovnika je poginulo. Harkiv, tada treći po veličini grad u Sovjetskom savezu, bio je ujedno i najveći grad u Sovjetskom savezu okupiran od strane Nijemaca, s obzirom da je u godinama prije Drugog svjetskog rata Kijev brojem stanovnika bio manji od Harkiva.

Značajna židovska populacija Harkiva (židovska zajednica ponosi s 2. najvećom sinagogom u Evropi) stradala je za vrijeme rata. Tokom decembra 1941. i januara 1942, prema procjenama, 30.000 ljudi (nešto više od pola židovske populacije) bilo je ubijeno i pokopano u masovnoj grobnici od strane Nijemaca u provaliju izvan grada po imenu Drobicki jar.

Tokom 2. svjetskog rata 4 su bitke vođene za Harkiv, poznate kao:

• Prva bitka za Harkiv
• Druga bitka za Harkiv
• Treća bitka za Harkiv
• Četvrta bitka za Harkiv.

Prije okupacije, industrija tenkova iz Harkova je evakuisana na Ural sa svom svojom opremom, te je to postalo srce tenkovske industrije Crvene armije, (pogotovo u proizvodnji legendarnog tenka T-34, ranije dizajniranog u Harkivu). Ova preduzeća su se poslije 2. svjetskog rata ponovo premjestila u Harkiv, gdje su nastavila s radom.

Nakon završetka 2. svjetskog rata, Harkiv je poslije Moskve i Lenjingrada, predstavljao najveći naučni i industrijski centar bivšeg Sovjetskog Saveza.

Nakon nezavisnosti Ukrajine, Harkiv postaje centar istočnog dijela zemlje s većinom proruskim stanovništvom. Tokom Narandžaste revolucije 2004-2005. je bio glavni centar dijela Ukrajine koja je podržavala Viktora Janukoviča, protivnika vođe revolucije Viktora Juščenka. Stanovnici Harkiva žele jače veze Ukrajine s Rusijom, nasuprot sljedbenicima Juščenka koji žele veze sa Zapadom.

2007. godine, vijetnamska manjina u Harkivu izgradila je najveći budistički hram u Evropi površine jednog hektara sa spomenikom Ho Ši Minu.

Prema popisu iz 1989, u gradu je živjelo 1.593.970. stanovnika, da bi se taj broj smanjio na 1.510.200, prema popisu iz 1991.^[10]

Harkiv je trenutno drugi po veličini grad u Ukrajini, nakon glavnog grada Kijeva.^[1] Nacionalna struktura Harkiva prema popisu iz 1989. godine jest: Ukrajinci 50,38%, Rusi 43,63%, Židovi 3%, Bjelorusi 0,75%, a svi ostali (više od 25 nacionalnih manjina) 2,24%.^[10] Prema popisu iz 1959, Ukrajinaca je bilo 48,4%, Rusa 40,4%, Židova 8,7% i drugih nacionalnosti (2,5%).^[11]

Tokom sovjetske ere Harkiv je bio glavni grad industrijske proizvodnje u Ukrajini i treći po veličini centar industrije i trgovine u SSSR-u. Nakon raspada Sovjetskog saveza obim privrednih aktivnosti je u velikoj mjeri smanjen a najviše u području vojne industrije. U ranim 2000-im industrija se počela oporavljati i prilagođavati potrebama tržišne ekonomije. Sada postoji više od 380 industrijskih preduzeća koncentriranih u gradu, koji imaju ukupan broj od 150.000 zaposlenih. Najveći broj preduzeća je iz oblasti mašinogradnje, elektroindustrije i energetskih konglomerata. Harkiv je centar velikih industrijskih preduzeća kao što su Turboatom i Elektrotjažmaš, koja su u državnom vlasništvu i koja ostvaruju 17% svjetskog učešća u proizvodnji energetske opreme (npr., turbine), Mališev (proizvodnja borbenih vozila), Hartron i dr.

Harkiv je jedan od najplodnijih centara visokog obrazovanja i istraživanja u istočnoj Evropi. Grad ima 13 nacionalnih univerziteta i brojne stručne, tehničke i privatna visoka škole, nudeći svojim studentima širok dijapazon naučnih disciplina. Državni univerzitet Harkiv (12.000 studenata), Državni tehnički univerzitet "KhPI" (20.000 studenata) i Državni univerzitet za aeronautiku "Khai" su vodeći univerziteti u Ukrajini. Ukupan broj od 150.000 studenata pohađa uvinerzitete i druge ustanove visokog obrazovanja u Harkivu. Oko 9.000 stranih studenata iz 96 zemalja studiraju na nekom od univerziteta u gradu. Više od 17.000 fakultetskog i istraživačkog osoblja zaposleno je u institucijama visokog obrazovanja u Harkivu.

U gradu postoji mnoštvo biblioteka a Državna naučna biblioteka "V. Koroljenko" jedna je od glavnih naučno istraživačkih biblioteka.^[12] U Harkivu postoji 212 srednjih škola, uključujući i 20 gimnazija.

U Harkivu se nalaze mnoge znamenitosti koje privlače veliki broj turista iz čitavog svijeta. Između ostalog, tu se nalazi najviša pravoslavna crkva na svijetu, Katedrala navještenja, visoka 80 m. Trg slobode je treći po veličini trg u Evropi. Značajan je park i spomenik Tarasa Ševčenka. Najpoznatija zgrada u gradu je zgrada Deržprom, građena u modernom stilu konstruktivizma.

Harkiv je jedan od saobraćajno najrazvijenijih gradova Ukrajine. Također je povezan avionskom linijom s većim brojem svjetskih gradova. U samom gradu moguće je koristiti nekoliko oblika prijevoza, a možda najbrži oblik je metro prijevoz, koji je u funkciji još od 1975, uključujući tri različite linije sa 29 stanica i ukupnom dužinom linija od 38.1 km.^[13]. Harkivski autobusi dnevno prevezu oko 12 miliona putnika, a također se koriste i trolejbusi, tramvaji i maršerutke (minibusi).

Prva željeznička stanica u Harkivu otvorena je 1869. u sklopu željezničke linije Kursk-Harkov-Azov, sa sjevera Rusije prema Azovskom moru na jugu Ukrajine. Harkivska željeznička stanica rekonstruirana je i proširena 1901, ali je tokom Drugog svjetskog rata uništena. Nova željeznička stanica sagrađen je 1952. Sa Harkivskog aerodroma dnevno se organizira oko 200 letova, a letovi prema Kijevu i Moskvi svakodnevni su. Također postoje česti letovi prema Beču i Istanbulu.

Harkiv je trenutno grad pobratim sa sljedećim gradovima:^[14]

• 
  Harkivski državni institut za kulturu
• 
  Glavna željeznička stanica u Harkivu
• 
  Park Gorki u Harkivu
• 
  Ukrajinska pravoslavna katedrala Presvetog navještenja
• 
  Pogled na rijeku Lopan i dio grada
• 
  Medicinski fakultet u Harkivu

Commons ima datoteke na temu: Harkiv

• Stranice grada Harkiva Arhivirano 16. 2. 2012. na Wayback Machine
• Gradski portal Arhivirano 16. 2. 2009. na Wayback Machine
• Razglednice Harkiva