Efes
| Svjetska baština | |
|---|---|
 Ostaci Artemidinog hrama u Efesu | |
| Lokacija |  Turska |
| Kriterij | iii, iv, vi |
| Referenca | 1018 |
| Uvrštenje | 2015. (39. sjednica) |
| Površina | 662.62 ha |
| Sajt | [1] |
Efes je antički grad u provinciji Izmir, u današnjoj Turskoj. U njemu se nalazilo jedno od Sedam svjetskih čuda, hram posvećen grčkoj boginji Artemidi.[2]
Historija
[uredi | uredi izvor]Sudeći po starim legendama, Efes su osnovale žene ratnice, poznate kao Amazonke. Za ime grada se smatra da potiče od reči apas, ime grada u "Kraljevstvu Arzava", što u prevodu znači "Grad Majke Boginje". Efes je naseljen još od kraja bronzanog doba, ali je svoju lokaciju mijenjao nekoliko puta tokom svoje historije u saglasnosti sa običajima i potrebama. Najvjerovatnije je da su Karijani i Leležani bili među prvim stanovnicima grada. Misli se da su Jonske migracije počele oko 1200. p. n. e. Po predanju, grad je osnovan po drugi put od strane Androkla, sina Kodra, kralja Atine, na obali mjesta gdje se Kajster uliva u more. Jonski gradovi koji su nastali početkom jonskih migracija ujedinili su se u konfederaciju pod vođstvom Efesa. Region je uništen za vreme invazije Cimeriana početkom 7. vijeka p. n. e. Pod vladavinom lidijskih kraljeva, Efes je postao jedan od najbogatijih gradova u mediteranskom svijetu. Poraz lidijskog kralja Kreza 546. p. n. e., od Kira Velikog, kralja Perzije, otvorio je put za persijsku vladavinu duž cijelog priobalskog regiona Egeja. Početkom 5. vijeka p. n. e., kada su se jonski gradovi pobunili protiv Perzije, Efes se brzo odvojio od ostalih gradova, i tako uspio izbjeći uništenje.
Efes je ostao pod persijskom vladavinom sve do dolaska Aleksandra Velikog 334. p. n. e., koji je ušao u Efes poslije 50 godina mirnog vremena. Lizimah, koji je bio jedan od dvanaest Aleksandrovih generala i koji je postao vladar regiona poslije njegove smrti, riješio je da obnovi i razvije grad, koji je nazvao Arsineja, po njegovoj ženi Arsinoe. Izgradio je novu luku i odbrambene zidove na planinama Panajir i Bulbul, pomijerajući cijeli grad jugozapadno. Uvidjevši, međutim, da Efešani nerado napuštaju svoj stari grad, blokirao je sistem za navodnjavanje za vrijeme jedne velike oluje uništavajući kuće i tjerajući stanovnike da se presele. 281. p. n. e. grad je ponovo osnovan pod imenom Efes i postao jedan od najvažnijih trgovačkih luka na Mediteranu.
Svjetska baština
[uredi | uredi izvor]Efes je 2015. godine uvršten na listu UNESCO-ove svjetske baštine.[3]
Smješten je na nekadašnjem ušću rijeke Kaystros. Sastoji od naizmjeničnih helenističkih i rimskih naselja podizanim na novim lokacijama, koje su pratile obalu dok se povlačila prema zapadu.
Arheolozi su otkrili nekoliko velikih spomenike iz različitih perioda:
- Artemidin hram (ostaci iz helenističkog vremena), jedan od "Sedam svjetskih čuda", koje je privlačilo hodočasnike iz cijelog Mediterana.
- Celzusova biblioteka, rimski period
- Veliko pozorište, rimski period
- Kuća Djevice Marije, kapela u obliku krsta, sedam kilometara od Efesa, postala je glavno mesto hrišćanskog hodočašća.
- Bazilika svetog Jovana iz 5. vijeka
- Džamija Isa bega i srednjovjekovno naselje na brdu Ayasuluk Hill pripadaju vremenu Seldžuka i Osmanlijskom carstvu.
Reference
[uredi | uredi izvor]
