Jump to content

Eunuko

Gikan sa Bikol Sentral na Wikipedia, an talingkas na ensiklopedya
The Harem Ağası, head of the black eunuchs of the Ottoman Imperial Harem

An eunuko (/ˈjuːnək/ (Manongod sa tanog na ini dangogon) YOO-nək) sarong lalake na tinibos o hinalean nin bayag..[1] Sa laba nin historya, an pagtitibos may tuyong pakinabang sosyal.[2] An pinaka'amay na rekord kan tuyong pagtibos na tuyong gibohon eunoko iyo an pangyari sa syudad nin Sumer na Lagash sa ikaduwang melenyo BCE.[3][4] Sa lawig nin melenya, an pagtitibos dakol na katuyohan asin kamanongdanan sa iba-ibang kultura: Ini pwedeng mga courtiers o mga surogoon, para sa pag'ispiya o hilom na operasyon, castrato na mga parakanta, mga sambay o sekswal na kadurog, mga relihiyonista, , soldados, mga bantray sa korte, mga opisyal sa gobyerno, asin bantay sa mga babae o mga serbidor sa harem.

An mga eunoko parati mga surugoon o oripon na mga tinibos ngani dai sinda nakakataong pagkatakot o peligro sa mga pigseserbihan nindang korte royal kun saen an pagkaharani ninda sa namomoon pwedeng magresulta sa saindang pagkaigwang dakulang impluwensiya.[5] Garo an papel kaini bilang sarong sugo-sugo na —arog kan pagrinsay kan hinigdaan, pagparigos sa namomoon, pagbulog saiya, pagsapopo saiya pasiring sa lunadan, o maski pagdara nin mga notisyar—pwede, sa teoriya, magwaras sa eunoko kan "talinga nin kaghade" asin mabadoan siya nin de facto na poder sa sarong pighunang pormal asin mahuyo alagad pigtitiwalaan na surugoon.

Eunoko nag'antabay sa harem

An mga eunoko mayo heneralmente nin lealtad sa militar, aristokrasiya, o sa pamilya ta dai sinda pwede makapangaki, o magkaigwang anoman na mga paryente. Kaya sinda hinihiling na mas matitiwalaan asin dai interesado magtugdas nin sadiring "dinastiya". Huli ta an saindang kamugtakan nagbugtak sainda sa hababang status sosyal, sinda madali man salidahan o ribayan na mayong maraot na resulta. Sa mga kultura kun saen igwang harem asin eunoko, an mga eunoko ginigibo pang mga sugo-sugo igdi sa harem. Plantilya:TOC limit

Asya

[baguhon | baguhon an source]

Sa Siam (modernong Thailand) [mga [Indiyong Muslim]] sa Coromandel Coast nagserbing mga eunoko sa palasyo asin korte nin mga Thai.[6][7] May beses an mga Thai inuulay mga eunoko sa Tsina na magbisita sa korteng Thai asin pagtukdoan sinda kan mga tamang ritwal sa korte ta an mga thai tinitingag nin halangkaw an mga eunoko haleng Tsina.[8][9]

Si Sir Henry Yule nahiling mga o0slem nagseserbing eunoko durante kan Dinastiyang Konbaung sa Burma (modernong Myanmar) kan siya yaon sa misiyon dilomatiko.[10]

Tsina

[baguhon | baguhon an source]
Panginot na artikulo: Eunuchs in China

Plantilya:Category see also

Grupo nin mga eunoko. Mural yaon sa lolobngan ni prinsipe Zhanghuai, 706 AD.

Sa Tsina, an pagkapon kaiba [paghale kan putoy padagos(see emasculation). An duwang organo tinataras nin lanseta na durungan.[11][12]

An eunoko eksistido sa Tsina kaidto pang mga 4,000 taon nakaagi, asin mga imperyal na oripon mga 3,000 taon nakaagi, asin komun na mga serbidor sibil kan panahon na Dinastiyang Qin.[13][14] Poon antigong mga panahon, an pagkapon hanggan Dinastiya Sui, hinihiling na sarong tradisyonal na kastigo (saro sa Limang Kastigo) asin man paagi na makakua empleo sa serbisyo imperial. Mga ibang eunoko, arog kan opisyal sa Ming dynasty na si Zheng He,[nangangaipo nin toltolan] nagkamit nin labilabing poder na sobra pa sa poder kan Mga Gran Sekretaryo.

Sinasabi na an sarahotan na pag'empleo nin mga eunoko bilang mga halangkaw anm ranggong mga serbidor sibil iy ta sinda dai magkakaaki asin dai pwede magtugdas nin sadiring dinstiya. Sa dakul na ehemplo, mas hinihiling na mas masasarigan sionda kesa kan mga iskolar na opisyales.[15] Bilang simbolikong pagwaras nin poder na langitnon, sa sistema sa palasyo, an konstelasyon nin mga bitoon itinutungod para sa Emperador asin sa sulnopan banda kaini, an apat na bitoon iyo an sinasabi na mga "eunoko" kaini.[16]

Pirmi nang may istorya nin tension sa pag'ultan kan mga eunoko asin mga Confucian na opisyales yaon sa serbisyo kan Emperador. Sa saiyang History of Government, si Samuel Finer pigtutukdo na an realidad bakong malinaw minsan. Igwang mga beses na an mga eunoko may kakayahan asin mahalagang tagaholit sa emperador, asin an pagkontra kan mga opisyales huli sa pag'imon ninda sa mga eunoko. Si Ray Huang pig'argumento na sa realidad, an mga eunoko pigrepresentar an personal na kabo'tan kan emperador asin an mga opisyales pigdadara an alternatibong pagboot politikal kan [[burokr. An siplingan sa ultan kan duwa siplingan nin mga ideolohiya asin mga agenda politikal.[17]

An bilang nin mga eunoko sa empleo imperial nag'abot na lang 470 kan 1912, kan an praktis sa paggamit kaini nagpawara na. An ultimong eunoko imperial, si Sun Yaoting, nagadan kan Desyembre 1996.[18]

Toltolan

[baguhon | baguhon an source]
  1. ↑ "eunuch". dictionary.cambridge.org (in English). Retrieved 2021-02-25. 
  2. ↑ "Eunuch". The New Oxford Dictionary of English. Oxford: Clarendon Press. 1998. p. 634. ISBN 9780198612636. 
  3. ↑ Maekawa, Kazuya (1980). Animal and human castration in Sumer, Part II: Human castration in the Ur III period. Zinbun [Journal of the Research Institute for Humanistic Studies, Kyoto University], pp. 1–56.
  4. ↑ Maekawa, Kazuya (1980). Female Weavers and Their Children in Lagash – Presargonic and Ur III. Acta Sumerologica 2:81–125.
  5. ↑ Christine Hsu (24 September 2012). "Eunuch Study Reveals That Castration May Add 20 Years to a Man's Life". Medicaldaily.com. Archived from the original on 24 July 2013. Retrieved 24 April 2014.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)
  6. ↑ Peletz (2009), p. 73 Gender Pluralism: Southeast Asia Since Early Modern Times, p. 73, at Google Books
  7. ↑ Peletz (2009), p. 73 Gender Pluralism: Southeast Asia Since Early Modern Times, p. 73, at Google Books
  8. ↑ Peletz (2009), p. 75 Gender Pluralism: Southeast Asia Since Early Modern Times, p. 75, at Google Books
  9. ↑ Peletz (2009), p. 75 Gender Pluralism: Southeast Asia Since Early Modern Times, p. 75, at Google Books
  10. ↑ Yegar, Moshe (1972). The Muslims of Burma. O. Harrassowitz. p. 10. ISBN 978-3447013574. Retrieved 24 February 2020. 
  11. ↑ Vern L. Bullough (2001). Encyclopedia of birth control. ABC-CLIO. p. 248. ISBN 1-57607-181-2. Retrieved 11 January 2011. 
  12. ↑ "Long-Term Consequences of Castration in Men: Lessons from the Skoptzy and the Eunuchs of the Chinese and Ottoman Courts | The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism | Oxford Academic". Academic.oup.com. Retrieved 2021-10-28. 
  13. ↑ Melissa S. Dale, Inside the World of the Eunuch (2018, ISBN 9888455753), page 14.
  14. ↑ Victor T. Cheney, A Brief History Of Castration: Second Edition (2006, ISBN 1467816663), page 14.
  15. ↑ For an extended discussion see Mitamura Taisuke,Chinese Eunuchs: The Structure of Intimate Politics tr. Charles A. Pomeroy, Tokyo 1970, a short, condensed version of Mitamura's original book =三田村泰助, 宦官, Chuko Shinsho, Tokyo 1963
  16. ↑ Patterson, Orlando (1982). "Chapter 11: The Ultimate Slave". Slavery and Social Death: A Comparative Study (PDF). Harvard University Press. p. 325. ISBN 9780674916135. Archived from the original (PDF) on 25 July 2021. 
  17. ↑ Huang, Ray (1981). 1587, A Year of No Significance: The Ming Dynasty in Decline. New Haven: Yale University Press. ISBN 0-300-02518-1. 
  18. ↑ Faison, Seth (1996-12-20). "The Death of the Last Emperor's Last Eunuch" (in en-US). The New York Times. ISSN 0362-4331. https://www.nytimes.com/1996/12/20/world/the-death-of-the-last-emperor-s-last-eunuch.html. 
Kinua sa "https://bcl.wikipedia.org/w/index.php?title=Eunuko&oldid=275808"