Sultanatu de Rum

Sultanatu de Rum (de 1077 a 1307) [[Beylicato de Adana (es) [[Beylicato de Adana (es) |→]]
entidá alministrativa desapaecida
Alministración
Capital	Konya (de 1098 a 1307) Nicea (es) (de 1077 a 1098)
Forma de gobiernu	monarquía
Llingües oficiales	persa
Relixón oficial	islam
Xeografía
Superficie	400 km²
Demografía

L'Estáu selchuco d'Anatolia^[1][2][3] o Sultanatu de Rum^[4] (turcu modernu: Anadolu Selçuklu(lları) Devleti^[5][6][7] o Türk(iye) Selçuklu Devleti^[8][9]) foi un sultanatu turcu gobernáu pola dinastía selyúcida asitiáu n'Anatolia y que'l so periodu históricu abarca dende 1077 a 1307.

Ente 1070 y 1080, Suleiman ibn Kutalmish, un primu llonxanu de Malik Shah I, soberanu de los Grandes Selyúcides, xubió al poder n'Anatolia occidental. En 1075, Suleiman conquistó les ciudaes bizantines de Nicea (İznik) y Nicomedia (İzmit). Desafiando a Malik Shah, declarar a sí mesmu sultán en 1077 y estableció la capital en Nicea. El sultanatu foi ampliáu, pero cuando Suleiman foi asesináu en Antioquía (Antakya) en 1086 por Tutush I, el soberanu selyúcida de Siria, la dinastía viose empuesta al so fin cuando'l fíu de Suleiman, Kilij Arslan, foi encarceláu. Cuando Malik Shah morrió en 1092, Kilij Arslan foi lliberáu y darréu apoderóse de nuevu de los territorios del so padre. Derrotáu polos cruzaos en 1097, reculó escontra Anatolia onde estableció'l so estáu alredor de Iconio (Konya). En 1107 prindó Mosul, pero'l mesmu añu morrió cuando lluchaba frente a Mehmed Tapar, fíu de Malik Shah.

Konya foi prindada por Malik Shah II pero foi de nuevu conquistada pol fíu de Kilij Arslan, Mesud, en 1116 cola ayuda de los danisméndidas que les sos posesiones finalmente fueron incluyíes nel sultanatu. A la muerte de Mesud en 1156 el reinu incluyía casi toa Anatolia. Izz ad-Din Kilij Arslan II (1156-1192), el fíu de Mesud, conquistó les últimes posesiones de los danisméndidas en 1174 tres la muerte de Nur al-Din, quién proclamara Anatolia oriental y Armenia como un proteutoráu. Atayóse una invasión bizantina de Manuel I Comneno na batalla de Miriocéfalo el 17 de setiembre de 1176. Los estaos francos mientres la Tercer Cruzada ocuparon Konya en 1190. Cola fundación, en 1198, del reinu armeniu de Cilicia, los sultanes de Konya teníen como vecín a un estáu cristianu.

Dempués de la muerte del últimu sultán de los Grandes Selyúcides, Toğrül III, en 1194, los turcos selyúcides de Rüm convertir nos únicos representantes de la dinastía. Kaikosru I asedió Konya en 1205 y proclamóse sultán per segunda vegada na so vida. Sol gobiernu de Kaikosru y los sos dos socesores, Kaikaus I (1211-1220) y Kaikubad I (1220-1237), los selyúcides de Rüm algamaron l'apoxéu del so poder. El llogru más importante de Kaikosru foi la captura del puertu de Adalia (Antalya) na mariña mediterránea d'Anatolia en 1207. Kaikaus prindó na mariña del mar Negru la ciudá de Sinope (actual Sinop) y convirtió a Trebisonda nel so vasallu en 1214 según sometió Cilicia, anque nun tuviera más remediu que rindir Alepo a Saladín en 1218. Kaikubad conquistó la mariña mediterránea del Imperiu bizantín ente 1221 y 1225. En 1225 tamién unvió una fuercia espedicionario al traviés del mar Negru hasta Crimea. Nel este ganó a los manguyakidas y los ortóquidas.

La dinastía turca de los grandes selyúcides (1038-1194), orixinaria d'Asia central, establez la so autoridá en Persia ya Iraq y proclámase a partir de 1055 proteutora del califatu abasí. El poder d'esti postreru deteriorárase cola instauración del califatu rival de los fatimíes, d'obediencia chiita.

Los grandes selyúcides lleven a cabu delles campañes n'Anatolia, nes fronteres orientales del Imperiu bizantín, con cuenta de torgar una alianza bizantín-fatimí. La batalla que ganó'l sultán Alp Arslan en Manzikert, en 1071, foi decisiva pa la instalación de los turcos n'Anatolia.

Qilish Arslan I (r. 1092-1107) instala primero la so capital en Iznik (antigua Nicea), treslladándola dempués a Konya. L'emperador Federico Barbarroja y les tropes de la tercer Cruzada afaren Konya en 1099. En 1204 tomar de Constantinopla pola cuarta Cruzada amenorga'l control bizantín n'Anatolia a la rexón de Iznik y el principáu de Trebisonda. Los sultanes selyúcides de Rum someten tamién a emiratos turcos rivales, como los danisméndidas y los saltukidas, establecíos al este del pandu anatoliana. Los cuatro primeros decenios del sieglu XIII son florecientes, cuantimás mientres los reinaos de Kay Ka'us I (r. 1210-1219) y Kay Qubadh I (r. 1219-1237). El primeru robla un alcuerdu de paz col emperador Teodoro Láscaris. El segundu alíase colos ayubidas de Siria pa oponese a los jorezmitas, que punxeron términu al reináu de los grandes selyúcides ya intenten baltar el califatu abasí. L'emburrie mongol faise sentir n'Anatolia escontra mediaos del sieglu XIII. Kay Khusraw II (r. 1237-1246) y el so exércitu compuestu d'armenios, de griegos y de francos cayen derrotaos cerca de Sivas en 1243. De magar, anque'l sultán caltener nel so tronu en Konya, non por eso dexa de convertise en vasallu de los kanes mongoles y rínde-yos tributu. Les disensiones ente los fíos de Kay Khusraw II disgregan el territoriu selyúcida, que se convierte nuna provincia il-kanida a la muerte de Ma‘sud II en 1307.

Tres aproximao dos sieglos de poder selyúcida, al paecer coesistieron delles etnies (turcomanos, griegos, armenios) y confesiones en relativu bon entendimientu. La islamización del territoriu ye gradual. Salváronse les ilesies y los monesterios. La confluencia de creencies participa nel surdimientu d'ordes místiques ente les cualos atópase la cofradería de los Mawlawis, que tuvieron como centro la tumba de Jalal al Din Rumi (m. 1275) en Konya. Coles mesmes, reparar una forma d'endogamia ente les poblaciones. Pela so parte, los sultanes nun se nieguen a casase con princeses griegues o xeorxanes. El poder llogra los sos recursos de los ingresos agrícoles y del comerciu internacional. Anatolia vuelve ser una vía de camín (terrestre y marítima) de los intercambios (madera de construcción y esclavos) norte (Crimea)-sur (Siria, Exiptu), amás de les rellaciones coles ciudaes mercantiles venecianes, enemigues de los bizantinos. Subsisten numberoses infraestructures rellacionaes con esti comerciu. Una rede de kanes que xunen les principales ciudaes del sultanatu y distantes unes d'otres del equivalente d'una xornada de caminada (aproximao 25 km), son fundaes polos sultanes, les sos esposes, visires o otres personalidaes, de cutiu sol réxime de waqf. Presenten l'aspeutu de fortaleces con torres d'esquina y contrafuertes. La decoración, cuando esiste, concentrar nes antoxanes d'entrada (nel patiu o na gran sala) inclusive los edículos que sirven de mezquita como nos dos Sultan Han cerca de Aq Saray y Kayseri (1229). Les pontes, reconocibles pol so gran arcu d'arcu mitral coronáu por un parapetu de perfil triangular, son testigu de la importancia concedida a la rede de víes de comunicación, amás del fechu de que dexaben la recaldación d'impuestos. La única muerte d'arquiteutura naval nel mundu árabe-musulmán d'esti periodu ye'l fondeadero del puertu de Alanya (1228) nel Mediterraneu.

Tamién no civil, hai que recordar la restauración o la construcción de fortificaciones de ciudaes, onde destaca la de Erzurum (dempués de 1230). Sicasí de los palacios namái subsisten cimientos y fragmentos de decoración: cerámica de revestimiento, carpintería y estucos. El de Kubadabad nel llagu Bey?ehir incluyía un patiu d'honor con cuatro iwans, una mezquita, baños y un arsenal, según un terrén de xuegu, especialmente pa la práutica ecuestre.

El campu de l'arquiteutura relixosa ye ricu en monumentos, sobremanera construyíos dempués de 1150, nos que la influencia del Irán selyúcida, combinada coles influencies locales griegues y armenies, faise sentir nel tipu d'edificios (mezquites y madrasas, mausoleos (gumbat)) y na so estructura: un patiu abiertu a unu, dos o cuatro iwans precedíu d'un pórticu magnificado y flanqueado por minaretes pa les primeres; torres de seición circular o poligonal con una cubierta cónica o piramidal pa les segundes. El nuevu usu de materiales fixo posible la ereición de numberoses construcciones nun ralu de tiempu llindáu, sobremanera pa los panales de mármol bicolor, al igual que lo que s'utilizaba en Siria na mesma dómina. Les antoxanes d'entrada funden la identidá d'estes realizaciones. En volumes simples una arquería inscrita nun rectángulu xuntar a una decoración abondosa, confinando n'ocasiones la esuberancia, con franxes epigráficas, llazos y nuedos, motivos vexetales y animales, muqarnas: madraza Ince Minara en Konya (1258), madraza Gök en Sivas (1271), mezquita Ulu Cami en Divrigi (1229). Esta postrera, acomuñada a un hospital, constitúi un exemplu de los complexos con funciones diverses que s'estienden por Siria y Exiptu a partir del sieglu XIII.

Sacante los elementos esculpíos en piedra, el mapa decorativu propia de los selyúcides atopar nel trabayu en madera, bronce y estuco. Cabo mentar la cerámica de revestimiento, en forma de mosaicu utilizada pa la cúpula y les albanegas de la madraza Karatay en Konya (1252) o d'azulexos inxeríos n'estrella y en cruz que s'atopen nes muertes de los palacios (Konya, Antalya, Diyarbakir). La decoración, pintada en vidráu, lustrado, esgrafiado, o de tipu minai, remembra un repertoriu característicu: personaxes con cara redonda y con güeyos almendrados, animales reales y fantásticos, signos del zodiacu, tou en composiciones cercanes a la heráldica. D'ellos revélase una influencia d'Asia central y de les sos tradiciones chamánicas. Les mezquites selyúcides tamién dexaron los fragmentos más antiguos d'alfombres islámiques que nos llegaron; los sos motivos estilizados dacuando acomúñense a inscripciones cúficas. Una seda con lleones engarraos qu'afaten medallones (Lyon, muséu históricu de texíos) tien una inscripción col nome de Kay Qubadh (¿I o III?), ente que un platu de cristal esmaltáu y doráu, téunica qu'apaeció en Siria nel sieglu xii, lluz el de Kay Khusraw II (Konya, muséu Karatay).

Kaikosru II (1237-1246) empezó'l so reináu conquistando'l Reinu de Amida (Diyarbakır), pero en 1239 tuvo que faer frente a una revuelta liderada por un bultable predicador de la zona, Baba Ishaq. Pasaos trés años, cuando reprimiera finalmente la rebelión, perdióse Crimea y l'estáu según l'exércitu debilitáronse. Nesi momentu, Kaikosru tuvo qu'encarar una amenaza emerxente entá más peligrosa, los mongoles. Estos conquistaron Erzurum en 1242 y en 1243 el sultán foi entartalláu por Baiju na batalla de Köse Dağ (un monte ente les ciudaes turques de Sivas y Erzincan), pasando los selyúcides a ser vasallos de los mongoles. El sultán fuxó a Antalya, onde morrió en 1246.

El reinu selyúcida estremar ente los trés fíos menores d'edá de Kaikosru. El mayor d'ellos, Kaikaus II (1246-1260), asumió'l gobiernu na zona occidental del ríu Kizil Irmak con Konya como capital. Los sos hermanos más nuevos, Kilij Arslan IV (1248-1265) y Kaikubad II (1249-1257) establecieron la so soberanía al este del ríu Kizil Irmak, con Sivas y Malatya como capitales, so l'alministración mongola. Nel ochobre de 1256 Baiju ganó a Kaikaus II cerca d'Aksaray y toa Anatolia taba oficialmente suxeta agora al caudiellu militar mongol Möngke Kan. En 1260 Kaikaus II fuxó de Konya a Crimea onde ellí morrió en 1279. Kilij Arslan IV foi executáu en 1265 y Kaikosru III (1265-1284) convertir nel gobernante títere de toa Anatolia. Sicasí, l'antiguu estáu selyúcida empezaba nesos momentos a estremase en pequeños emiratos que nun reconocíen el poder selyúcida nin el mongol. Unu d'estos sultanatos, el de los osmanlíes, sería'l nucleu orixinariu del futuru Imperiu otomanu. En 1277 Anatolia foi invadida pol gobernante mamelucu Baibars I y sustituyó a los mongoles como alministradores del sultanatu selyúcida, pero bien llueu perdieron l'interés y el mandu foi asumíu de nuevu polos mongoles, siquier oficialmente.

A la fin del so reináu, Kaikosru III realmente podría reclamar la soberanía sobre lo que permanecía del sultanatu turcu selyúcida (esto ye, les tierres alredor de Konya y una pequeña llinia de mariña incluyíu'l puertu de Kayseri (Cesarea Mazaca)). Dellos gobernantes d'Anatolia reconocieron la supremacía del sultán en Konya y Kaikosru xunto colos sos socesores se autodenominaron Fahreddin, «l'Arguyu del Islam». Cuando Kaikosru foi executáu en 1282, la Dinastía Selyúcida sufrió severes lluches internes que duraríen hasta 1303 cuando'l fíu de Kaikaus II, Mesud II, proclamóse como sultán en Kayseri. Foi asesináu, sicasí, en 1307 y el so fíu Mesud III bien pocu dempués. Un llonxanu descendiente de la Dinastía Selyúcida establecióse como l'emir de Konya, pero foi derrotáu y les sos tierres conquistaes polos karamánidas en 1328.

• Kutalmish 1060-1077
• Suleiman ibn Kutalmish 1077-1086
• Kilij Arslan I 1092-1107
• Melikshah 1107-1116
• Mesud I 1116-1156
• Kilij Arslan II 1156-1192
• Kaikosru I 1192-1196
• Suleiman II 1196-1204
• Kilij Arslan III 1204-1205
• Kaikosru I (Segundu reináu) 1205-1211
• Kaikaus I 1211-1220
• Kaikubad I 1220-1237
• Kaikosru II 1237-1246
• Kaikaus II 1246-1260
• Kilij Arslan IV 1248-1265
• Kaikubad II 1249-1257
• Kaikosru II (Segundu reináu) 1257-1259
• Kaikosru III 1265-1282
• Mesud II 1282-1284
• Kaikubad III 1284
• Mesud II (Segundu reináu) 1284-1293
• Kaikubad III (Segundu reináu) 1293-1294
• Mesud II (Tercer reináu) 1294-1301
• Kaikubad III (Tercer reináu) 1301-1303
• Mesud II (Cuartu reináu) 1303-1307
• Mesud III 1307

• Dinastía Selyúcida
• Rûm

• Bosworth, C. Y. (2004). The New Islamic Dynasties: a Chronological and Genealogical Manual ISBN 0-7486-2137-7. Edinburgh University Press.
• Bektaş, Cengiz (1999). Selcuklu Kervansarayları, Korunmaları Ve Kullanlmaları üzerine bir öneri: A Proposal regarding the Seljuk Caravanserais, Their Protection and Use ISBN 975-7438-75-8 (en Turkish, English).
• http://www.qantara-med.org/qantara4/public/show_document.php?do_id=598&lang=es ==

Enllaces esternos ==

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Sultanatu de Rum.