Muros

Muros
Alministración
País	España
Autonomía	Principáu d'Asturies
Provincia	Provincia d'Asturies
Partíu xudicial	Pravia
Tipu d'entidá	conceyu
Capital	Muros
Alcaldesa de Muros	María del Carmen Arango Sánchez
Nome oficial	Muros de Nalón (es)
Nome llocal	Muros de Nalón (es)
Xeografía
Coordenaes	43°32′35″N 6°06′17″W / 43.543°N 6.1046°O / 43.543; -6.1046
Superficie	8,09 km²
Llenda con	Cuideiru, Pravia y Sotu'l Barcu
Demografía
Población	1955 hab. (2023)
Densidá	241,66 hab/km²
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00
murosdenalon.com

Muros^[1] ye un conceyu d'Asturies. Llenda al norte col mar Cantábricu, al este con Sotu'l Barcu, al sur con Pravia y al oeste con Cuideiru.

La so historia ta amestada hasta'l sieglu XIX a los actuales conceyos de Pravia, Cuideiru y Sotu'l Barcu, pos estos conceyos taben integraos nuna única demarcación conceyil, resultando bien difícil individualizar la so evolución histórica del restu de los conceyos.

Hasta mediaos d'esti sieglu, añu 1847, perteneció al conceyu de Pravia, constituyéndose como Conceyu independiente'l 14 d'abril del mesmu añu. Nos sos oríxenes yera conocida como Muros o Muros de Pravia, hasta'l 27 de xunu de 1916 qu'empezó a denominase Muros de Nalón, una vegada alcordáu por Real Decretu.

Nun se conocen restos del paleolíticu nin estructures megalítiques. Recién estudios alluguen l'apaición d'un castru na so zona costera. Sí ta claro que la desaguada del ríu Nalón taba habitada polos pueblos pésicos. Sí tuvo una romanización bien fuerte por cuenta de les esplotaciones mineres del oru, d'esta miente, na plaza del conceyu de Muros atopáronse restos d'una edificación atribuyida a la dómina romana.

Na Edá Media construyóse la ilesia de Santa María y habilítase la so céntrica plaza. Esto va xenerar la futura villa de Muros y va danos los primeros datos sobro esti territoriu integráu en Pravia. Hai distintes donaciones como la de doña Urraca Vermúdez que dona al monesteriu de San Esteban de Boca de Mar, actual San Esteban al cenobiu de Santa María de Lapedo. Tamién apaecen otres donaciones como la de Martín Vermúdez que vence una heredá d'un supuestu territoriu de Muros al mesmu monesteriu. Va Ser na Baxa Edá Media cuando va quedar patente la integración alministrativa de Muros nel alfoz de poblar de Pravia. Nun sabemos nin cómo nin cuándo estes tierres convertir en cotu pero queden definitivamente inscrites nes propiedaes de la casa de Miranda, más tarde marqueses de Valdecarzana.

Nel sieglu XVIII, siguía'l cotu en manes del marquesáu de Valdecarzana. D'esta dómina hai bien pocos datos referíos a esti conceyu individualmente. Sábese que nesta centuria fixo un proyeutu de canalización del Nalón, que tenía como meta'l desembarcu de la producción de carbón de les cuenques asturianes, proyeutu qu'acabaría fracasando poles crecíes del ríu.

El sieglu XIX, traxo grandes cambeos, asina na Guerra de la Independencia, les tropes franceses, al mandu del mariscal Ney, escalaron la llocalidá murense. Foi nesti sieglu cuando les xentes del conceyu punxeron pleitu contra la casa de Valdecarzana, siendo suprimíu'l cotu en 1827 ya integraríase na xurisdicción ordinaria del conceyu de Pravia. Dos décades más tarde al cotu de Muros constituyir en Conceyu independiente. Nesti sieglu abre la carretera de San Esteban.

A principios del sieglu XX, cunta Muros con una agrupación socialista. En 1916 el Conceyu adquier la nueva denominación oficial de Muros de Nalón. Un fechu a destacar foi en setiembre de 1934 produzse l'armamentu previu al procesu revolucionariu, el Vapor Turquesa desembarca un importante cargamentu d'armes que supuestamente diben a Etiopía, quedando definitivamente n'Asturies dempués de dellos problemes. En Muros la rebelión españa con un día de retrasu al respective de otres zones d'Asturies, la Guerra Civil nun cunta con fechos trescendentes. Tres la posguerra y la instalación d'ENSIDESA n'Avilés, esti conceyu esperimenta un gran desenvolvimientu industrial hasta la crisis de los años setenta qu'afectara a tol sector.

Tien una población de 1858 habitantes y los sos principales pueblos son: San Esteban, Muros, Era, Villar y Reboriu. Tien como principales víes de comunicación la N-632 de Ribeseya a Canero y otres carreteres locales. Ta a una distancia de la capital del Principáu de 54 quilómetros.

El conxuntu del paisaxe cola so ría del Nalón, la so gran cantidá de sableres y les nidies ondulaciones de la so rasa mariniega apúrren-y una induldable guapura. L'altitú ye la más baxa de los conceyos con Gozón, qu'apenes algama los 130 metros. La so principal exa fluvial ye'l ríu Nalón, hai otros pequeños regueros como'l Pontigo, o'l Ricarbo. El so paisaxe vexetal ta apoderáu poles graderías destinaes a camperes. Na so masa arbórea quepe destacar l'ocalitu, qu'ocupa gran parte de les sos fasteres.

L'actual alcalde ye el socialista Celestino Novo Naves, quien gobierna con 4 escaños en minoría siendo la llista más votada, gracies a la abstención de Convocatoria por Asturies.

Tien gran cantidá de monumentos, ente ellos.

-El palaciu de Valdecarzana y Vallehermoso del sieglu XV. Ta formáu por delles construcciones presidíes por una torre cuadrada y too ello arrodiáu de muralla. Nel sieglu XVI abrióse-y una portada plateresca, ta construyida en sillar con arcu de mediu puntu formáu por grandes dovelas. Nel centru ta l'escudu de los Cienfuegos enriba d'esti escudu y sobro la cornisa llabrar en relieve la Cruz de los Ánxeles, hai otros seis escudos distribuyíos a entrambos llaos del primeru.

-La plaza del marqués de Muros de trazáu allargáu ya irregular en redol a ella. Presenta: la ilesia, el conceyu y una serie de construcciones ente populares y cultes. Foi Carlos I quien autoriza nesta plaza l'asentamientu de mercáu, anque los sos oríxenes pue que fueren anteriores.

-El conceyu remocícase y amplía en 1878 añader un tercer pisu y un áticu rematáu en frontón curvu. Nel pisu principal lleva balcones volaos con antepechu de fierro. Na fachada ta'l bustu de Constantino Fernández, primer marqués de Muros.

-El templu parroquial de Santa María presenta una estructura de nave única con cabecera poligonal, cruceru acusáu en planta, pórticu llateral y torre a los pies bien espodada y rematada n'agudu capitel. Construyíu en 1783 la torre acabar en 1883 gracies al dineru unviáu polos emigrantes dende América.

Nel apartáu de la pintura de paisaxe del sieglu XIX, destacó la colonia artística de Muros amestada a la figura del pintor alcarreñu Castu Plasencia y al so discípulu predilecto y amigo el pintor asturianu Tomás García Sampedro. Esti postreru convida al maestru a pasar el branu de 1884 nuna bella finca de La Pumariega propiedá de los sos padres. Y Castu Plasencia namorar del paisaxe y de la lluz d'estes paraxes. Repitiendo estancia nos siguientes años, acompañáu d'importantes pintores y artistes de la dómina. Castu Plasencia intentó crear una escuela paisaxista nesta zona, en semeyanza d'otres colonies de pintura que na dómina taben estableciéndose n'Europa. Bastenos recordar como modelu de la mesma dómina la escuela de Barbizon , nos montes de Fontainebleau na proximidá de París. Colonia francesa esti trubiecu de la pintura impresionista. Inclusive se realizó un proyeutu de construcción de dicha colonia d'artistes, autorizáu pol conceyu a empiezos de 1890 na desaguada del ríu Nalón. Pero'l proyeutu nun llegaría al so fin al morrer de secute el pintor Castu Plasencia en mayu del mesmu añu.

• (castellán) Páxina del Ayuntamientu
• (castellán) Federación Asturiana de Conceyos