Rob Antonissen

Rob Antonissen
Gebore	23 Mei 1919 Antwerpen
Sterf	23 September 1972 Grahamstad
Beroep	Letterkundige, akademikus
Nasionaliteit	België, Suid-Afrika
Noemenswaardige toekennings	Gustav Preller-prys
Eggenoot	Lisette Maria Victorina (Liesje) Broekmans
Kinders	Drie dogters en 'n seun

Robert Karel Jozef Emiel (Rob) Antonissen (23 Mei 1919 in Antwerpen – 23 September 1972 in Grahamstad) was 'n literator (letterkundige), hoogleraar in Afrikaans-Nederlands en later vise-rektor aan die Rhodes-universiteit in Grahamstad.^[1][2]

Hy is op 23 Mei 1919 in Antwerpen gebore. Sy skoolopleiding ondergaan hy tot 1936 aan die Sint-Jan-Berchmanskollege in Antwerpen en hy studeer dan vanaf 1936 verder in die Germaanse Filologie (wysbegeerte en letterkunde) aan die Katholieke Universiteit van Leuven in België.^[3]

In 1942 promoveer hy hier met 'n proefskrif oor Herman Gorter en Henriëtte Roland Holst. Sy proefskrif, wat in 1946 gepubliseer word, verower die Letterkundige Prys van die Vlaamse Provinsies in 1947. Na afloop van sy studie word hy 'n lektor in letterkunde by die Belgiese Middelbare Onderwys, eers aan die Koninklijke Athenaeum te Berchen-Antwerpen en daarna aan die Middelbare Normaalskole vir Meisies te Berchen-Antwerpen en Tielt, laasgenoemde in Wes-Vlaandere.

Reeds in 1942 skryf hy Handleiding in het Afrikaans en later stel hy 'n bloemlesing saam uit die gehele Afrikaanse poësie onder die titel Zuid-Afrikaansche Poëzie.^[4] Antonissen skryf in Julie 1946 die omvattende Schets van den ontwikkelingsgang der Zuid-Afrikaansche letterkunde, wat uit twee dele bestaan. Dit geskied op 'n tydstip dat hy Suid-Afrika nog glad nie besoek het nie. W.E.G. Louw steek voelers uit na hom om sy belangstelling te toets om na Suid-Afrika te kom ná die dood in 1949 van H.A. Mulder, lektor in Afrikaans en Nederlands aan die Rhodes-universiteit. In 1950 aanvaar Antonissen dus 'n pos as lektor aan Rhodes, word bevorder tot senior lektor in 1954 en ná W.E.G. Louw se vertrek in 1957 word hy professor. Sy intreerede in 1958 lewer hy onder die titel Die Christelike en die tragiese. Hy is verskeie kere dekaan van die Fakulteit Lettere en verteenwoordig die Senaat in die Universiteitsraad. In Januarie 1971 word hy vise-rektor van die universiteit.^[5]

Spoedig na sy aankoms in Suid-Afrika vestig hy hom as literator van formaat wat onverskrokke sy menings lug en lewer hy met 'n reeks kronieke in Standpunte insiggewende kommentaar op nuwe publikasies. Vanaf 1955 word hy dan ook tot die redaksie van hierdie tydskrif toegelaat. Sy waarde-oordeel oor letterkundige werke word wyd gerespekteer en aanvaar en hy verkry deur hierdie kroniek 'n reputasie as die belangrikste Afrikaanse literêre historikus en literator van sy tyd.^[6] Hy is onder andere lid van die Koninklike Vlaamse Akademie en die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns.

Hy is getroud met Liesje en hulle het drie dogters en ’n seun gehad.^[7] Hulle dogter Rike is later met die digter Fanie Olivier getroud. Rike is self 'n akademikus by verskeie universiteite in Suid-Afrika en die buiteland en sy is ook skrywer. Rob Antonissen is op Saterdag 23 September 1972 in Grahamstad aan longkanker oorlede.^[8]

Sy studie van die Afrikaanse letterkunde lei in 1946 tot die publikasie van die tweedelige Schets van den ontwikkelingsgang der Zuid-Afrikaansche letterkunde, waarin die eerste deel 'n oorsig is en die tweede deel 'n bloemlesing met voorbeelde uit die Afrikaanse letterkunde.

Na sy aankoms in Suid-Afrika verskyn verskeie van sy vakkundige artikels en resensies in tydskrifte en koerante soos Standpunte, Helikon, Ons eie boek, Dagbreek en Sondagnuus, Kriterium en Die Huisgenoot.

In die eerste uitgawe van P.J. Nienaber se Perspektief en profiel lewer hy die bydraes oor Die poësie van 1900 tot vandag en Die prosa van 1900 tot vandag.

Betreklik kort na sy aankoms in Suid-Afrika publiseer hy in 1955 die omvattende literatuurgeskiedenis Die Afrikaanse letterkunde van aanvang tot hede, wat hy daarna telkens hersien en uitbrei.

Sy resensies, opstelle en essays oor die letterkunde word gepubliseer in Kern en tooi en Spitsberaad. Kern en tooi^[9] bevat resensies oor letterkundige werke van die tydperk tussen 1951 en 1960, wat almal betreklik kort na verskyning van die werk geskryf is as eerste indruk en hoofsaaklik in Standpunte gepubliseer is.^[10][11] Antonissen se sonderlinge vermoë om so kort na die verskyning van 'n werk 'n juiste waarde-oordeel te maak, word egter hierin bevestig. Die titel van die bundel verwys na sy doelwit om die kern van 'n werk te skei van die tooi of versiersel wat dit omring, sodat die wese nagespeur kan word. Hierdie tienjarige kroniek word opgevolg met die soortgelyke vyfjarige kroniek Spitsberaad, waarin resensies geplaas word van werke wat vanaf 1961 tot 1965 verskyn het. Hierdie resensies het ook hoofsaaklik in Standpunte verskyn, ander in Dagbreek en Sondagnuus, Die Huisgenoot en Kriterium, terwyl enkeles voorheen ongepubliseer was.

Sy verspreide geskrifte word na sy dood in Verkenning en kritiek^[12] saamgebundel en ingedeel in 'n Nederlandse en Afrikaanse afdeling.^[13][14] Die boek sluit ook sy intreerede, Die Christelike en die tragiese, in.

Verskeie van sy letterkundige artikels en boekresensies verskyn in diverse publikasies, wat insluit die Belgiese Nieuw Vlaanderen, Dietsche Warande en Belfort, Kultuurleven en Boekengids en die Suid-Afrikaanse Standpunte, Jaarboek van die Afrikaanse Skrywerskring, Die Huisgenoot, Dagbreek en Sondagnuus en Kriterium.^[15]

Hy vertaal die Middeleeuse drama Die ware en wonderbaarlike verhaal van Mariken van Nymegen^[16][17] in Afrikaans en dit word in Julie 1963 by die Rhodes Universiteit se kunsweek vir die eerste keer opgevoer. Die vertaling word later gepubliseer nadat dit deur sy dogter Rike Vaughan geredigeer is en Edith Raidt 'n inleiding skryf.

Uit die gedigte van die Nederlandse digteres Henriette Roland Holst stel hy 'n bloemlesing saam, Lyriek van Henriette Roland Holst-Van der Schalk, wat hy van inleiding en aantekeninge voorsien.

Hy is samesteller van die omvangryke bloemlesings uit die Nederlandse poësie, Digkuns van die Nederlande 1 en 2, wat by verskeie Afrikaanse universiteite voorgeskryf is.^[18]

Die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns ken in 1973 die Gustav Preller-prys vir Literatuurwetenskap postuum aan hom toe. Hendrik Johannes Jones verkry in 1973 sy M.A.-graad met ’n verhandeling oor ’n Krities-waarderende beskouing oor die bydrae van Rob Antonissen tot die Afrikaanse literatuurkritiek.

1942

• Handleiding in het Afrikaans

1946

• Herman Gorter en Henriëtte Roland Holst
• Schets van den ontwikkelingsgang der Zuid-Afrikaansche letterkunde

1947

• Suid-Afrika: Poëzie en proza na 1900

1955

• Die Afrikaanse letterkunde van aanvang tot hede

1963

• Kern en tooi

1964

• De hedendaagse Zuidafrikaanse letterkunde van 1930 af

1966

• Spitsberaad

1979

• Verkenning en kritiek

Vertalings

1947

• Toiings – Mikro (in Nederlands)
• De goddelijke komedie – Dante Alighieri (in Nederlands)

1949

• Geschiedenis van de Latijnse letterkunde – R. Banz (in Nederlands)

1950

• Antieke Mythologie – P. Commelin (in Nederlands)

1951

• Anna Karenina – Leo Tolstoi

1956

• Om één jongensziel – Ernest Drouven (in Nederlands)

1979

• Die ware en wonderbaarlike verhaal van Mariken van Nymegen

Samesteller

1943 - Zuid-Afrikaansche Poëzie

1944 - Ek hou van Suid-Afrika: 24 éénstemmige Zuid-Afrikaansche volksliederen

1945 - Lyriek – Henriette Roland Holst-Van der Schalk

1947 - Lyriek der Nederlanden I: Van het Oude Heidense Lied tot het geestelijke lied der Devotio Moderna

1949 - Lyriek der Nederlanden II: Van de "rhetorike" naar de renaissance

1950 - Lyriek der Nederlanden III: De gouden eeuw

1953 - Lyriek der Nederlanden IV: Van rokoko naar romantiek

1963

• Digkuns van die Nederlande Deel 1: Van Veldeke tot Gezelle
• Digkuns van die Nederlande Deel 2: Van Perk tot Claus

• Cloete, T.T. (red.) Die Afrikaanse literatuur sedert sestig. Nasou Beperk. Eerste uitgawe, 1980.
• Grové, A.P. Letterkundige sakwoordeboek vir Afrikaans. Nasou Beperk. Vyfde uitgawe. Eerste druk, 1988.

• Lindenberg, E. Onsydige toets. Academica. Kaapstad en Pretoria. Eerste uitgawe, 1965.
• Nienaber, P.J. (red.) Rapier en Knuppel. Nasionale Boekhandel. Kaapstad, 1965.
• Van Coller, H.P. (red.) Perspektief en Profiel Deel I. J.L. van Schaik-Uitgewers. Pretoria. Eerste uitgawe, 1998.
• Brink, André P. By die graf van Rob Antonissen. Rapport, 1 Oktober 1972.
• Kannemeyer, J.C. Antonissen: een van ons knapste kritici. Boekewêreld, 15 Mei 1996.
• Pheiffer, R.H. Rob Antonissen. Standpunte. Nuwe reeks 107, Junie 1973.