Leeu (sterrebeeld)
- Vir ’n artikel oor die sterreteken, sien Leeu (sterreteken).
| Leeu | ||||
| ||||
| Latynse naam | Leo | |||
| Genitief | Leonis | |||
| Afkorting | Leo | |||
| Waarnemingsdata (Epog J2000) | ||||
| Regte klimming | 11h | |||
| Deklinasie | 15º | |||
| Grootte | 947 vk. grade (12de) | |||
| Kwadrant | NQ2 | |||
| Besonderhede | ||||
| Hoofsterre | 9, 15 | |||
| Helderste ster | Regulus (α Leo) | |||
| Naaste ster | Wolf 359 | |||
| Sterre helderder as 3 m | 5 | |||
| Sterre met planete | 13 | |||
| Messier-voorwerpe | 5 | |||
| Bayer-/Flamsteed-sterre | 92 | |||
| Meteoorreëns | Leonids | |||
| Aangrensende sterrebeelde | ||||
| Groot Beer, Klein Leeu, Rooikat (hoek), Kreef, Noordelike Waterslang, Sekstant, Beker, Maagd, Berenice se Hare | ||||
| ||||
Die Leeu (Latyn: Leo) is ’n sterrebeeld in die noordelike hemelruim. Dit is een van die 48 konstellasies wat deur die 2de-eeuse sterrekundige Ptolemeus beskryf is en is steeds een van die 88 moderne sterrebeelde. Sy simbool is 
(Unicode ♌).
Ruimtevoorwerpe
[wysig | wysig bron]Sterre
[wysig | wysig bron]
Die Leeu bevat baie helder sterre. Regulus (Alpha Leonis) is ’n blou-wit hoofreeksster met ’n magnitude van 1,4 en is 77,5 ligjare van die Aarde af. Dit is ’n dubbelster wat deur ’n verkyker sigbaar is; die sekondêre ster se magnitude is 7,7. Die naam Regulus beteken "klein koning". Die Leeu se stert, Denebola (Beta Leonis), is aan die ander kant van die sterrebeeld geleë. Dit is ’n blou-wit ster met ’n magnitude van 2,1 en is 36 ligjare van hier af. Die naam Denebola beteken "die leeu se stert".
Algieba (Gamma Leonis) is ’n dubbelster met ’n derde, optiese komponent; die primêre en sekondêre sterre kan deur ’n klein teleskoop van mekaar onderskei word en die derde ster is deur ’n verkyker sigbaar. Die primêre ster is ’n geel reusester met ’n magnitude van 2,3 en die sekondêre ster is dieselfde tipe, maar het ’n magnitude van 3,6; hulle het ’n tydperk van 600 jaar en is 126 ligjare van die Aarde af. Die derde ster, wat nie met hulle verbind is nie, 40 Leonis, is ’n geel ster met ’n magnitude van 4,8. Algieba beteken "die voorkop". Delta Leonis, of Zosma, is ’n blou-wit ster met ’n magnitude van 2,6 en is 58 ligjare weg. Epsilon Leonis is ’n geel reusester met ’n magnitude van 3 en is 251 ligjare van die Aarde af.[1]
Daar is verskeie ander helder en dubbelsterre in die Leeu. Zeta Leonis (Adhafera) is ’n optiese driedubbele ster. Die helderste ster is ’n wit reus met ’n magnitude van 3,4 en is 260 ligjare weg. Die tweede helderste ster, 39 Leonis, is suid van hom en het ’n magnitude van 5,8. 35 Leonis is noord van hulle en het ’n magnitude van 6. Iota Leonis is ’n dubbelster wat met die blote oog soos ’n geel ster met ’n magnitude van 4 lyk. Die stelsel, wat 79 ligjare van die Aarde af is, se komponente het ’n magnitude van 4,1 en 6,7. Nog twee sterre met name is Rasalas (Mu Leonis) en Chertan (Theta Leonis).[1]
Die Leeu huisves ook ’n helder veranderlike ster, die rooi reus R Leonis. Dit is ’n Mira-veranderlike met ’n minimum magnitude van 10 en ’n normale maksimum magnitude van 6 (wat soms tot 4,4 verhelder). R Leonis, wat 330 ligjare van die Aarde af is, het ’n tydperk van 310 dae en ’n deursnee van 450 keer dié van die Son.[1]
Die ster Wolf 359 (CN Leonis) is een van die naaste sterre aan die Aarde (7,8 ligjare). Dié opvlamster is ’n rooidwerg met ’n magnitude van 13,5; dit verhelder van tyd tot tyd met ’n magnitude van een of minder.[1] Gliese 436, ’n dowwe ster sowat 33 ligjare van hier af, het ’n eksoplaneet met min of meer die massa van Neptunus.[2]
Die ster SDSS J102915+172927 (Caffau se Ster) is ’n populasie II-ster in die galaktiese halo van die Melkweg. Dit is sowat 13 miljard jaar oud en dus een van die oudste sterre in die sterrestelsel. Dit het die laagste metaalinhoud van enige bekende ster.
Diepruimtevoorwerpe
[wysig | wysig bron]
Die Leeu bevat baie helder sterrestelsels. Die bekendstes is Messier 65, M66, NGC 3628, M95, M96 en M105; die eerste drie vorm die Leeu-drietal, ’n groep van drie sterrestelsels. Die Leeu-ring, ’n wolk van waterstof en helium, is in ’n wentelbaan om twee sterrestelsels wat in die sterrebeeld voorkom.
M66 is ’n spiraalsterrestelsel wat deel is van die Leeu-drietal. Die ander twee lede is M65 en NGC 3628. Dit is sowat 37 miljoen ligjare van die Aarde af en het ’n vreemde vorm vanweë ’n swaartekragwisselwerking met die ander twee stelsels in die drietal, wat sterre wegtrek van M66 af. Die sterre in die buitestreke kan dalk eindelik ’n dwergsterrestelsel vorm wat om M66 wentel.[3]
M95 en M96 is albei spiraalstelsels wat 20 miljoen ligjare van die Aarde af is. Hoewel hulle as dowwe voorwerpe sigbaar is deur klein teleskope, kan hul struktuur net deur groot instrumente gesien word. M95 is ’n staafspiraalstelsel. M105 is sowat een graad van M95 en M96 af; dit is ’n elliptiese sterrestelsel met ’n magnitude van 9 en is ook sowat 20 miljoen ligjare van hier af.[1]
NGC 2903 is ’n staafspiraalstelsel wat in 1784 deur William Herschel ontdek is. Dit stem baie met die Melkweg ooreenstem wat grootte en vorm betref. Dit is sowat 25 miljoen ligjare van die Aarde af. Dit het ’n streek waar talle nuwe sterre gevorm word, waarskynlik vanweë die teenwoordigheid van die stowwerige staaf, wat skokgolwe deur sy rotasie stuur na ’n gebied met ’n deursnee van 2 000 ligjare. In die buitestreke van die sterrestelsel is baie oop sterreswerms.[3]
U1.27 (ook bekend as die Huge-LQG), die grootste bekende struktuur in die heelal, word ook in die Leeu aangetref.[4]
Mitologie
[wysig | wysig bron]Die Leeu is een van die vroegste erkende sterrebeelde, aangesien daar bewyse is dat die Mesopotamiërs in 4000 v.C. al ’n soortgelyke konstellasie gehad het.[5] Die Perse het die sterrebeeld Ser of Shir genoem; die Turke Artan; die Siriërs Aryo, die Jode Arye en die Indiërs Simha, wat alles "leeu" beteken. In Babiloniese sterrekunde is dit UR.GU.LA (die "Groot Leeu") genoem.[6]
In die Griekse mitologie is die Leeu verbind met die leeu wat Hercules tydens sy Twaalf Take doodgemaak het en wat daarna in die lug geplaas is.[5]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Ridpath & Tirion 2001, pp. 166-168.
- ↑ "Astronomers discover smallest "exoplanets" yet". Toronto. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 September 2004. Besoek op 18 Augustus 2013.
- ↑ 3,0 3,1 Wilkins, Jamie; Dunn, Robert (2006). 300 Astronomical Objects: A Visual Reference to the Universe. Buffalo, New York: Firefly Books. ISBN 978-1-55407-175-3.
- ↑ Prostak, Sergio (11 Januarie 2013). "Universe's Largest Structure Discovered" (in Engels). scinews.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 20 Mei 2020. Besoek op 15 Januarie 2013.
- ↑ 5,0 5,1 Pasachoff, Jay M. (2006). Stars and Planets. Boston, Massachusetts: Houghton Mifflin.
- ↑ Babylonian Star-lore deur Gavin White, Solaria Pubs, 2008 bl. 140
- Star Names: Their Lore and Meaning, deur Richard Allen Hinckley, Dover. ISBN 0-486-21079-0
- Ian Ridpath en Wil Tirion (2007). Stars and Planets Guide, Collins, Londen. ISBN 978-0-00-725120-9. Princeton University Press, Princeton. ISBN 978-0-691-13556-4.
- Dictionary of Symbols, deur Carl G. Liungman, W. W. Norton & Company. ISBN 0-393-31236-4
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]- The Deep Photographic Guide to the Constellations: Leo
- The clickable Leo
- Information from Windows to the Universe Geargiveer 10 April 2009 op Wayback Machine
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Leeu (sterrebeeld).
Hierdie artikel is vertaal uit die Engelse Wikipedia
