Frans Hals

Frans Hals
Kopie van 'n selfportret deur Frans Hals
Gebore	ca. 1582 Antwerpen, Vlaandere, Spaans-Nederland
Sterf	26 Augustus 1666 (op 83–84) Haarlem, Republiek van die Sewe Verenigde Nederlande
Laaste rusplek	Sint Bavokerk, Haarlem, Nederland
Nasionaliteit	Republiek van die Sewe Verenigde Nederlande
Veld	Kunsskilder
Beweging	Goue Eeu Barok
Werke	Zigeunermeisje (1628) De lachende cavalier (1624)

Frans Hals (circa 1582 – 1666) was een van die belangrikste skilders in die Noordelike Nederlande gedurende die Goue Eeu. Hy het veral beroemd geword vir sy portrette wat hy van ryk burgers geskilder het. Hy het in 'n swierige, los tegniek geskilder en sy werke het 'n realistiese, lewendige indruk gewek wat nooit stereotiep, styl of monotoon was nie. Frans Hals is tussen 1581 en 1585 in Antwerpen gebore. Na die Spanjaarde die stad in 1585 ingeneem het, het sy ouers na die Noordelike Nederlande getrek.

Hulle het hulle in Haarlem gevestig waar Hals sy hele lewe lank gewoon het. Omstreeks 1 September 1666 is hy in die Sint Bavokerk in Haarlem begrawe. Van Hals se vroeëre werke en sy opleiding is nie veel bekend nie. In die 17de eeu is wel vermeld dat hy ’n student was van die Vlaamse skilder wat na Haarlem uitgewyk het, Karel van Mander (1548–1606), maar sy invloed is nie in Hals se werk merkbaar nie. Die vroegste skildery van Hals waarvan ons weet, dateer uit 1611.

Die werk, sowel as ander uit die vroeëre periode (1610–1620), het reeds die lewendige karakter wat kenmerkend is vir Hals se oeuvre. Sy eerste groepsportret, een van die Haarlemse burgerwagte, dateer ook uit die tydperk. Die skildery se titel is Maaltyd van die offisiere van die Sint Jorisdoele by Haarlem en hang te midde van diverse soortgelyke werke in die Frans Hals-museum in Haarlem. Hier sien 'n mens Hals se kenmerkende styl: vloeiende kwashale, gekombineer met 'n sterk komposisieskema van diagonale lyne; die klem op die individuele karakter enersyds en op die eenheid van die groep andersyds. In die tydperk tussen 1620 en 1640 het Hals baie opdragte gekry vir portrette van egpare. Hy het meestal 2 afsonderlike skilderye van dieselfde formaat geskilder, waarvan die een links meestal die man en die een regs die vrou weergee. Net een keer het hy die man en vrou saam uitgebeeld in die sogenaamde dubbelportret van 'n egpaar uit ongeveer 1622/1625 (Rijksmuseum, Amsterdam).

Die bont kleure uit sy vroeëre werke het gaandeweg verdwyn. In plaas daarvan het hy skilderye gemaak waar een kleur oorheers en waar die ander kleure aan die kleur verwant is. Sy komposisies het ook ewewigtiger en soberder geword. Die tendens is van 1640 tot 1650 voortgesit: die portrette het nie meer 'n opgewekte bravade uitgestraal nie, maar 'n ingetoë waardigheid. Na 1650 het sy kwaswerk nog vryer geword sodat die gedetailleerde weergawe deur ’n skerp geheelindruk vervang is. Hy het ook steeds meer van donker kleure, waaronder baie swart, gebruik gemaak.

n Goeie voorbeeld van die laaste tyd perk is die groepportret, Regentesse van die ouetehuis vir Mans, ongeveer uit 1664 (Frans Hals-museum, Haarlem). Ofskoon Hals gedurende sy leeftyd baie opdragte ontvang het, was hy gedurig in geldelike nood. Hy het trouens ook 'n groot gesin gehad om te onderhou: hy het twee kinders by sy eerste vrou en minstens agt kinders by sy tweede vrou gehad. Verskeie skuldeisers het hofsake teen hom aanhangig gemaak en dit was waarskynlik die rede waarom hy soms ekstra as kunshandelaar en restoureerder moes verdien.

Hals het, veral in Haarlem, sterk invloed op onder andere sy broer en leerling, Dirck Hals (1591–1656) en sy leertinge Jan Miense Molenaer (ongeveer 1609–1668) en sy baie begaafde vrou, Judith Leyster (1609–1660), uitgeoefen. Die skilders was bekend vir hulle genrevoorstelling, dit wil sê gebeurtenisse uit die daaglikse lewe. Verder het Hals ook die Harlemse skilder Adriaen van Ostade (1610–1685) en die Suid-Nederlandse kunstenaar Adriaen Brouwer (1605/06-1638) wat van 1625 tot 1630 in Amsterdam en Haarlem gewerk het, beïnvloed. Enkele van Hals se seuns het ook geskilder, onder wie Harmen Hals (1611–1669), Frans Hals die Jongere (1618–1669), Reynier Hals (1627–1672) en Nicolaes Hals (1628–1686). Die portretskilders Johannes Cornelisz Versponck (1597–1662) uit Haarlem en Bartholomeus van der Heist (1613–1670), wat in Haarlem gebore is maar in Amsterdam werksaam was, is ook deur Hals beïnvloed.

Die aansien wat Hals in sy eie tyd geniet het, het in die volgende eeue verdwyn, maar dit het weer in die middel van die 19de eeu herleef toe die Franse skilder Édouard Manet onder andere sterk onder sy invloed gekom het. Vandag word Hals as een van die grootste Nederlandse skilders gereken. Sy werk, waarvoor fabelagtige pryse betaal word, is in talle museums oor die wêreld te sien. Een van sy portretwerke is in die Michaelis-versameling in Kaapstad.

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0-908409-50-8 band

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Frans Hals.
• (en) "Frans Hals". Encyclopædia Britannica. Besoek op 4 September 2019.