„S�ownik biograficzny teatru polskiego 1765-1965”, t. I, PWN Warszawa 1973:
LESZCZY�SKI Boles�aw, pseud. S�owia�ski (14 VIII 1837 Tiemnoleskoje na Kaukazie - 12 VI 1918 Warszawa), aktor, re�yser, dyr. teatruBy� synem Hipolita L., majora wojsk polskich, i => Anny L. (z G�sowskich), bratem - Wandy L., m�em najpierw => Anny L. (z Pacewicz�w), potem => J�zefy L., potem => Honoraty L., ojcem => Jerzego L. Urodzi� si� na zes�aniu, kt�rym jego ojca ukarano za udzia� w powstaniu listopadowym. Nast�pnie mieszka� z rodzicami w Wilnie i Wilanowie, gdzie zacz�� chodzi� do szko�y. Uko�czy� j� w Warszawie i tu pracowa� kr�tko w zarz�dzie kolei warsz.-wiede�skiej. 1 IX 1857 wst�pi� do Szko�y Dramatycznej; uczy� si� te� u J.T.S. Jasi�skiego. Po roku nauki, zaanga�owany przez T. Che�chowskiego, debiutowa� w jego zespole 28 IX 1858 w P�ocku w roli Kwakra („Kwakier i tancerka"), potem wyst�powa� z nim w Suwa�kach, Grodnie, �om�y i Kownie. W listopadzie 1869 przeni�s� si� do t. wil. i pracowa� tu do jego likwidacji w 1864. Odt�d do lutego 1865 wyst�powa� w Wilnie w zespole rosyjskim. 17 IX 1866 debiutowa� w WTR w roli Oskara („Trzydzie�ci lat, czyli �ycie szulera"). Nie zosta� jednak zaanga�owany i wst�pi� do zespo�u A. Trapszy, z kt�rym wyst�powa� do 1868, m.in. w Lublinie, �odzi i Kaliszu. Poprzedzony pochlebnymi opiniami prasy, wyst�pi� go�cinnie w WTR 30 XII 1868 jako Karol Moor („Zb�jcy"), a 13 I 1869 jako Sorel („Montjoye"), ale i wtedy nie zosta� zaanga�owany. Od 18 IV 1869 do 21 II 1872 gra� w t. lwow., a od 4 IV 1872 do 29 IV 1873 w t. krakowskim. Od 11 XII do 17 XII 1872 zn�w wyst�powa� go�cinnie w WTR, tym razem z pomy�lnym skutkiem: od 1 V 1873 zaanga�owano go do zespo�u dramatu. W 1882 wyst�powa� go�cinnie w Lublinie. W grudniu 1882 zosta� zwolniony z WTR, z przyczyn niezupe�nie wyja�nionych (prasa pisa�a o zrywaniu przedstawie�). Od 11 XII 1882 do 24 II 1883 wyst�powa� w pol. zespole J. Teksla w Petersburgu. Zapowiadano w�wczas jego wyst�py w t. ros. w Moskwie (podobno pod pseud. S�owia�ski) w rolach Otella („Otello") i Kreczy�skiego („Wesele Kreczy�skiego"), ale propozycj� przej�cia na scen� ros. odrzuci�. W maju i czerwcu oraz we wrze�niu 1883 wyst�powa� go�cinnie w Krakowie, w listopadzie i grudniu tego roku w zespole J. Grabi�skiego w Kaliszu. W pierwszej po�owie 1884 z zespo�em J. Otrembowej by� m.in. we W�oc�awku i P�ocku. Latem tego roku wyst�powa� we W�oc�awku na czele niewielkiego zespo�u, nie wiadomo jednak, czy prowadzi� go za zasadzie „dzia��wki”, czy jako antreprener. We wrze�niu 1884 wyst�powa� w roli Tumrego („Chata za wsi�” J.K. Galasiewicza i Z. Mellerowej) w warsz. t. ogr. Belle Vue. Od 1 I 1885 ponownie zaanga�owany do zespo�u dramatu WTR, pozosta� w nim do 1912, gdy otrzyma� emerytur�. Wyst�powa� jednak i p�niej, tak�e po przej�ciu zarz�du przez Zrzeszenie Artyst�w (1915), po raz ostatni w roli Henryka D�browskiego („Szlakiem Legion�w") w 1916.
W tym okresie na wyst�pach go�cinnych widywa�y go m.in.: P�ock (1886), Kielce (1887), Lw�w (1888, 1908, 1909), Piotrk�w (1888), Lublin (1889, 1890, 1896, 1897, 1899, 1900), ��d� (1890, 1894, 1895, 1901, 1906), Pozna� (1894), Krak�w (1894, 1904, 1905, 1908, 1909), Wilno (1905, 1908). Wyst�powa� tak�e go�cinnie w Odessie (1889, w pol. zespole J. Teksla), Petersburgu (1891, w pol. zespole �. Ko�cieleckiego) i Pradze (1893). Latem 1886 zast�powa� J. Tatarkiewicza na stanowisku re�ysera dramatu, a w 1898-1900 by� jednym z re�yser�w dramatu WTR. Kilkakrotnie obchodzi� jubileusze: w 1886 dwudziestopi�ciolecia w 1898 trzydziestopi�ciolecia, w 1903 czterdziestolecia, w 1907 czterdziestopi�ciolecia, w 1910 pi��dziesi�ciolecia, a w 1914 pi��dziesi�ciopi�ciolecia pracy scenicznej. Kilka razy wyst�powa� w filmach, m.in. w „Zaczarowanym kole” (1914). By� trzykrotnie �onaty: z aktork� Ann� Pacewicz (�lub w Wilnie ok. 1863), po jej �mierci z aktork� J�zef� Popiel (�lub w Warszawie 27 I 1874), a po �mierci J�zefy z aktork� Honorat� Rapack� (�lub w 1881 lub 31 I 1883).
By� pod wielu wzgl�dami przeciwie�stwem J. Kr�likowskiego, kt�rego role przejmowa�, i B. �adnowskiego, z kt�rym dzieli� godno�� pierwszego tragika sceny polskiej. Wysoki, atletycznej budowy i majestatycznej postaci, mia� pi�kn�, kszta�tn� g�ow�, zachowanie w�adcze i pa�skie, co nieraz ��czono z jego pochodzeniem (wywodzi� si� ze starej szlachty herbu Belina). Temperament �ywio�owy, „�ar�ok �ycia” wg okre�lenia A. Grzyma�y-Siedleckiego, by� artyst� ca�kowicie spontanicznym, niech�tnie odnosz�cym si� do analizy i metodycznej budowy roli. Na pr�bach szkicowa� posta�, a po premierze gra� j� w licznych wariantach, r�nych tak�e co do poziomu wykonania. „Nie tylko u niego wiecz�r nie bywa podobny do wieczora - pisa� J. Kenig - ale niekiedy w jednej i tej samej scenie razi nas zaniedbaniem, by za chwil� wstrz�sn�� nas nie tylko si��, ale i g��boko�ci� uczucia, prawd� jakiego� ust�pu („S�owo”, 1893, nr 237). Jego talent dojrzewa� d�ugo, a jego styl przechodzi� ewolucj�, na kt�rej zawa�y�o zetkni�cie z S. Ko�mianem i „szko�� krakowsk�”, a tak�e przyk�ad wyst�puj�cych w Polsce tragik�w �wiatowej s�awy, jak np. I. Aldridge i E. Rossi.
Jako aktor WTR, mimo pocz�tkowych zastrze�e�, wyrobi� sobie z czasem wielki autorytet; ok. 1890 nale�a� ju� do najwy�ej cenionych i najpopularniejszych aktor�w polskich. Najwi�ksze uznanie budzi� w tyt. roli w „Otellu” i jako Wojewoda w „Mazepie”. W obu utworach, mimo spontanicznego charakteru swojej gry, stworzy� postaci jednorodne i przekonywaj�ce, oryginalne zar�wno w uj�ciu, jak i w �rodkach wyrazu. G�os mia� „raczej zimny” (A. Grzyma�a-Siedlecki), za to niebywa�ej skali i si�y; J. Kenig napisa�, �e mo�e nim „zg�uszy� nawet dzisiejsze teatralne pioruny, kt�re s� okrutnie grzmi�ce”. Nie nadu�ywa� jednak swej si�y, raczej korzysta� z niej wzmagaj�c wyrazisto�� gry. Jako Wojewoda w „Mazepie” tylko w kilku momentach wznosi� g�os do krzyku, reszt� tekstu wypowiada� „zduszonym, raczej wi�c dysonansowym g�osem”, jego s�ynne „Zamorduj!”, zwr�cone do Zbigniewa by�o „szeptem wypowiedziane, ale szeptem, kt�ry jak najprzera�liwszy krzyk szed� przez serca s�uchacz�w” (A. Grzyma�a-Siedlecki). W przeciwie�stwie do Kr�likowskiego ma�o si� troszczy� o rytm wiersza i pi�kno s�owa, oddzia�ywa� ekspresj� ca�ej sylwetki, gestu, intonacji, a nade wszystko nieuchwytnym promieniowaniem swego temperamentu. Cz�sto podnoszono sugestywno�� jego spojrzenia, szczeg�lnie w roli Otella. H. Modrzejewska twierdzi�a, �e graj�c z nim po raz pierwszy rol� Desdemony uciek�a w panice, gdy zbli�y� si� do niej szukaj�c r�kami jej szyi. Na wyr�nienie zas�uguj� r�wnie� inne role szekspirowskie L.: Kr�l („Hamlet"), Antoniusz („Antoniusz i Kleopatra"), tyt. role w „Makbecie” i „Kr�lu Learze”. W pol. repertuarze romantycznym wybi� si� jako O. Marek („Konfederaci barscy"), Major („Fantazy"), Wernyhora („Sen srebrny Salomei"), a tak�e w komediowo uj�tej roli O. Gwardiana („Z�ota Czaszka"). By� jednym z nielicznych aktor�w jednakowo cenionych w tragedii i komedii. Ta sama si�a, kt�ra budzi�a groz� w jego interpretacjach Otella i Wojewody, w roli Petrucchia („Poskromienie z�o�nicy") dawa�a poczucie „radosnego nad �wiatem panowania, kt�re Petrucchia przemienia�o w osza�amiaj�ce zjawisko”. Jako Hr. Silvio San Giorgi („Niewierna") „przez ca�y czas ka�dej swej sceny utrzymywa� sal� widz�w w szampa�skim rozbawieniu” (A. Grzyma�a-Siedlecki). Jego poczucie tragizmu i komizmu nie wynika�o z jakich� okre�lonych pogl�d�w, lecz z �ywotno�ci cz�owieka, kt�ry widzia� w �wiecie dobro i z�o obok siebie, a mimo pot�gi z�a umia� si� delektowa� bujno�ci� �ycia. Wybitny odtw�rca repertuaru klasycznego, mia� r�wnie� �wietne role we franc. komedii II cesarstwa, jak np. Olivier de Janin („P�wiatek"), Hr. Clermont-Latour („Odetta"), Mortemer („Starzy kawalerowie"). W p�niejszych latach z powodzeniem wyst�powa� w repertuarze modernistycznym, np. jako Brack („Hedda Gabler"), Wilhelm Henschel („Wo�nica Henschel"), Ruszczyc („Z�ote runo"), szczeg�lnie ceniony jako Hr. Trast-Saarberg („Koniec Sodomy"). Przyporz�dkowanie go do kt�regokolwiek pr�du lub kierunku napotyka na trudno�ci: by� jedn� z najbardziej niezale�nych natur w dziejach t. polskiego.
�.P.
BOLES�AW
LESZCZY�SKI
ARTYSTA DRAMATYCZNY
UR. 2.II.1838 R.
ZM. 12.VI.1918 R
Boles�aw Leszczy�ski
(ID: psb.15088.2)
Zaloguj si�
cz�owiek teatru
1842-1861
![[podgl�d]](https://sivegame.netlify.app/host-https-www.sejm-wielki.pl/img/metrskan/120975.jpg){kind=link}
![[podgl�d]](https://sivegame.netlify.app/host-https-www.sejm-wielki.pl/img/metrskan/1278665.jpg){kind=link}
