Frankisch Ryk

't Frankisch Ryk of Francië (Latyn: Francia en loater Regnum Francorum) wierd beweund en besteurd deur de Frankn, e verzoamelienge van verschillige West-Germoansche stammn.

Ze vieln ol van in 257 't Romeins Ryk binn, moar in 406 stoakn ze me grôte bendes de Reyngrenze over en begostn ze me de grôte invoazjes van Gallië.

D'r wierd ol vroeg 'n ounderscheid gemakt tusschn Salische- en Ripuarische Frankn. De Salische Franken vestigdn under officieel in 358 in Toxandrië, ’t gebied tusschn de Moas en de Schelde ('t hudige België en Holland). De Ripuarische Frankn verblêevn zudelyker, ter hoogte van Keuln, round de Reyn.

481 was 't joar da Clovis I, van de dynastie van de Meroviengers, zyn voader Childerik ipvolgde ols keunienk van de Salische Frankn in Doornik.

't Joar 476 wordt anzien als 't ende van 't West-Romeins Ryk. Da joar wierd de latste West-Romeinsche keizer, Romulus Augustus, ofgezet deur de barboar Odoaker. Tien joar loater, in 486, kost Clovis 't latste gebied ounder Romeins gezag verovern deur de gouverneur Syagrius te versloan, en kwamt ie den êeste keunienk van 't Frankisch Ryk.

't Frankisch Ryk blêef enorm groein tout in de 9e êeuwe, êest ounder Clovis zyn ipvolgers en loater ounder de Hofmeiers en de Karoliengers Karel Martel, Pepeyn de Kortn, Karel de Grôotn en Lodewyk de Vroomn.

Volgns 't Frankisch recht most et ryk achter 'n dôod van de keunienk ossan verdêeld wordn ounder de verschillige zeuns, wa dat 'n enormn invloed had ip de geschiedenisse.

Achter 'n dôod van Clovis wierd zyn ryk verdêeld ounder zyn vier zeuns: Theuderic I, Chlodomer, Childebert I, en Chlotharius I. Ounder under regeriengn wierdn de Thüriengers (532) en de Bourgondiërs (534) by 't Frankisch Ryk gevoegd.

't Nieuw veroverd stik van gouverneur Syagrius, tusschn de Somme en de Loire, krêegt de noame Neustrië ('t nieuw land), en 't oud ôorsprounkelik ôostelyk gebied, Austrasië ('t ôostelyk land).

't Feit dat 't ryk ossan most verdêeld wordn ounder de verschillige zeuns, verzwakte 't keunienklyk gezag. Van de zesde tout de achtste êeuwe wierd 't Frankisch Ryk verschillige kêern verdêeld en were verênigd. De Merovingsche keuniengn krêegn ossan minder te zeggn deur ênigte styf jounge en zwakke keuniengn. Ze wierdn in die periode Vadsige keuniengn (rois fainéants) genoemd. Uutendelik paktn de Hofmeiers in de 7e eeuwe de macht over.

De noame van de dynastie van de Karoliengers komt van Karel Martel, de voader van Pepeyn de Kortn. Karel Martel was 'n ounwettige zeune van de hofmeier Pepeyn II van Herstal, de feitelyke leider van Austrasië. In 751 zette Pepeyn de Kortn, met de steun van de paus, de latste Merovingsche keunienk Childerik III an de kant en je liet zyn eign uutroepn tout keunienk.

Achter zyn dôod in 768 erfdn zyn twi zeuns Karel en Karloman zyn keuninkryk, da 't sterkste van West-Europa gekommn was. Karloman stierf ol in 771 en doadeure kwam hêel 't ryk in handn van Karel de Grôotn.

Zyn besteur was g'inspireerd ip de klassiekn oudheid en ip Kestdag 800 liet 'n hem deur paus Leo III in Rome tout Rôomse keizer krôonn. Zyn ênigstn overgebleevn zeune, Lodewyk de Vroomn volgdeg' hem ip en wierd in 816 in Reims tout keizer gekrôond.

In 843, by 't Verdrag van Verdun, wierd 't ryk van Lodewyk de Vroomn verdêeld ounder zyn drie zeuns:

• Den oudstn, keizer Lotharius I, krêeg Middn-Francië
• Lodewyk den Duuts krêeg Oost-Francië
• Karel de Kletsn krêeg West-Francië

In 855 verdêelde Lotharius I zyn Middnryk by 't Verdrag van Prüm ounder zyn drie zeuns:

• Lodewyk II, den oudstn, krêeg Nôord-Italië met de keizerskrône
• Lotharius II krêeg et nôordelyk stik van 't middnryk, da regnum Hlotharii genoemd wierd: (Lotharingen w.o. 't nôordelyk stik van Bourgondië)
• Karel van Provence krêeg et zudelyk stik van 't middnryk: 't zudelyk stik van Bourgondië me Provence, Lyon en Vienne.

Z’haan gin wettige zeuns.

O Karel van Provence stierf in 863 wierdn zyn gebiedn verdêeld ounder zyn twi broers, keizer Lodewyk II en Lotharius II.

In 869 stierf Lotharius II en Karel de Kletsn viel Lotharingen binn vo zyn erfdêel ip t’eisn. Achter e joar kwamt er eindelyk ’n ende an de gevechtn en in 870 wierd et verdrag van Meerssen getêeknd, woaby da Karel de Kletsn en Lodewyk den Duuts Lotharius zyn bezittiengn ounder makoar verdêeldn.

O keizer Lodewyk II ook stierf in 875, liet Karel de Kletsn hem in Rome krôonn tout Rôomse keizer.