Film

Filmlarning tarixi 19-asr oxirlariga borib taqaladi. Birinchi filmlar, ayniqsa, silent (sovsatsiz) filmlar bo‘lib, ular faqat tasvirlar yordamida hikoya qilgan. 1890-yillarda Thomas Edison va Lumière birodarlari kabi ixtirochilar kinematografiya texnologiyasini rivojlantirdilar. 1895 yilda Lumière birodarlari Parijda ilk jamoatchilik kinoseansini o‘tkazdilar, bu kino san'ati tarixida muhim bosqich bo‘ldi.

Keyinchalik, 20-asrda tovush va rangli film texnologiyalarining joriy etilishi bilan kino sanoati yanada rivojlandi. Kinoning badiiy va tijorat jihatlari o‘zaro uyg‘unlashib, film ishlab chiqarish va namoyish qilish ko‘lamini kengaytirdi.

Film odatda badiiy film deb ataladi. Badiiy film — bu ijodiy maqsadda yaratilgan, voqeani tasvirlaydigan va ko‘rsatuvchilarni emotsional va estetik jihatdan ta’sir qilishga qaratilgan film turidir. Badiiy filmlar turli janrlarda bo‘lishi mumkin: drama, komediya, fantastika, triller va boshqalar.

Hujjatli film esa haqiqiy voqealarni tasvirlashga, ma’lum bir mavzuni o‘rganishga va tomoshabinga haqiqiy hayot haqidagi ma'lumotlarni etkazishga qaratilgan film turidir. Hujjatli filmlar ko‘pincha ilmiy, tarixiy yoki ijtimoiy mavzularni o‘z ichiga oladi.

Film va kino san'ati, bir tomondan, ommaviy madaniyatning ajralmas qismiga aylangan, boshqa tomondan, madaniy va tarixiy yodgorlik sifatida ham ishlatiladi. Kino orqali nafaqat voqealar, balki turli millatlar, madaniyatlar va ijtimoiy qatlamlarning hayoti ham aks ettiriladi. Shuningdek, film tomoshabinlarga zamonaviy dunyo haqidagi qarashlarini shakllantirishda muhim vosita bo'lib xizmat qiladi.

Filmning Jamiyatdagi O'rni

1. Drama

   - Tavsif: Drama janri hayotdagi murakkab hissiyotlar, voqealar va ijtimoiy masalalarni tasvirlashga qaratilgan. U odatda jiddiy va chuqur mavzularni, insonning ichki dunyosini yoki turli qiyinchiliklarga qarshi kurashini o'rganadi.^[1]

   - Misollar: *The Shawshank Redemption*, *Forrest Gump*, *A Beautiful Mind*.

2. Komediya

   - Tavsif: Komediya janri tomoshabinni kuldirishga va kayfiyatini ko'tarishga intiladi. Ko'pincha kulgili vaziyatlar, parodiya va yumor orqali hayotdagi kundalik voqealarni yengil tarzda ko'rsatadi.

   - Misollar: *The Hangover*, *Superbad*, *Groundhog Day*.

3. Aksiyon

   - Tavsif: Aksiyon filmlari tezkor harakatlar, janglar, ta'qiblar va ko'plab jismoniy faoliyatlarni o'z ichiga oladi. Ushbu janr odatda kuchli uchrashuvlar, xavf-xatarli vaziyatlar va jasoratni tasvirlaydi.

   - Misollar: *Mad Max: Fury Road*, *Die Hard*, *John Wick*.

4. Triller

   - Tavsif: Triller filmlari tomoshabinlarni doimiy stress va hayajonda ushlab turadi. Ushbu janrda sirli yoki xavfli vaziyatlar, qotilliklar yoki jinoyatlar asosida tension yaratiladi.

   - Misollar: *Seven*, *The Silence of the Lambs*, *Shutter Island*.

5. Horror (Qo'rqinch)

   - Tavsif: Horror janri tomoshabinda qo'rquv va xavotir uyg'otishga qaratilgan. Ushbu filmlar ko'pincha paranormal hodisalar, qotilliklar yoki o'lim bilan bog'liq vahimali vaziyatlarni tasvirlaydi.

   - Misollar: *The Exorcist*, *A Nightmare on Elm Street*, *Get Out*.

6. Ilmiy Fantastika (Sci-Fi)

   - Tavsif: Ilmiy fantastika janri kelajakdagi texnologiyalar, parallel olamlar, ilmiy kashfiyotlar yoki boshqacha hayot shakllarini o'rganadi. Bu janr ko'pincha ilmiy haqiqatlardan tashqaridagi g'ayrioddiy g'oyalarni o'z ichiga oladi.

   - Misollar: *Star Wars*, *Blade Runner*, *The Matrix*.

7. Fantastika

   - Tavsif: Fantastika janri ko'pincha mistik yoki sehrli elementlar, mavjud bo'lmagan dunyolar yoki mavjud bo'lmagan mavjudotlar haqida bo'ladi. Bu janrda tasavvur qilingan olamlar yoki mavjudotlar haqidagi voqealar tasvirlanadi.

   - Misollar: *The Lord of the Rings*, *Harry Potter*, *Alice in Wonderland*.

8. Romantik

   - Tavsif: Romantik filmlar sevgi va munosabatlar haqida bo'ladi. Ular tomoshabinlarga romantik hissiyotlarni uyg'otish va idealistik sevgi voqealarini ko'rsatishga qaratilgan.

   - Misollar: *The Notebook*, *Titanic*, *Pride and Prejudice*.

9. Sarguzasht

   - Tavsif: Sarguzasht filmlari ko'pincha hayajonli va ekstremal voqealar, ko'plab sayohatlar, kashfiyotlar va yangi dunyo va madaniyatlarni o'rganishga asoslanadi.

   - Misollar: *Indiana Jones*, *Pirates of the Caribbean*, *The Revenant*.

10.Musical

   - Tavsif: Musical filmlar musiqiy va raqs elementlarini o'z ichiga olgan filmlardir. Qahramonlar o'z his-tuyg'ularini qo'shiqlar orqali ifodalaydi.

   - Misollar: *La La Land*, *The Sound of Music*, *Mamma Mia!*

11. Belgesel (Dokumental)

   - Tavsif: Dokumental filmlar real hayotdagi voqealar, insonlar yoki tabiiy jarayonlar haqida ma'lumot beradi. Ular ko'pincha faktlar va real manbalarga tayangan holda tasvirlanadi.

   - Misollar: *March of the Penguins*, *Won't You Be My Neighbor?*, *13th*.

12. Tarihi

   - Tavsif: Tarixiy filmlar o'z vaqtida bo'lib o'tgan muhim tarixiy voqealar yoki shaxslar haqida bo'ladi. Ushbu filmlar o'sha davrning muhitini va an'analarini aks ettiradi.

   - Misollar: *Gladiator*, *Braveheart*, *Schindler's List*.

13. Kriminal (Jinoyat)

   - Tavsif: Jinoyat filmlari odatda jinoyatlarni, politsiyaning tekshiruvlarini va huquqni muhofaza qilish tizimini o'rganadi. Ushbu janrda qotillik, o'g'irlik yoki boshqa jinoyatlar markazda turadi.

   - Misollar: *The Godfather*, *Ocean's Eleven*, *Scarface*.

14. Animatsiya

   - Tavsif: Animatsiya filmlari chizilgan yoki kompyuter yordamida yaratilgan tasvirlar yordamida hikoya qiladi. Bu janrda oddiydan murakkabgacha bo'lgan hikoyalar yaratish mumkin.

   - Misollar: *Toy Story*, *Frozen*, *Spirited Away*.

15. Mistik (Mystery)

   - Tavsif: Mistik filmlar sirli voqealar, qotilliklar yoki hal qilinmagan jumboqlarni o'rganadi. Tomoshabin bu janrda voqeaning yakunini taxmin qilishga intiladi.

   - Misollar: *The Girl with the Dragon Tattoo*, *Murder on the Orient Express*, *Sherlock Holmes*.

Kino so‘zi grekcha *kinesis* (harakat) va *graphos* (yozish) so‘zlaridan kelib chiqqan bo‘lib, "harakatli tasvirlar" degan ma’noni anglatadi. Ingliz tilidagi "film" so‘zi esa aslida tasma yoki plyonka degan ma’nolarni anglatadi, chunki ilk filmlar film plyonkalariga yozilgan edi.

• Multfilm