Hemedan

Hemedan
همدان
Hemedan; همدان
	Hemedan Şehrin İran'daki konum
Ülke	İran
Eyalet	Hemedan Eyaleti
Şehristan	Hemedan şehristanı
Bahş	Hemedan merkezî bahşı
Rakım	1850 m
Nüfus (2007)
• Toplam	542.578
Zaman dilimi	UTC+03.30 (IRST)
• Yaz (YSU)	UTC+04.30 (IRST)
	Resmî site; (Farsça) www.e-hamedan.ir

Hemedan (Farsça: همدان, Hamadan), İran'ın aynı isimli Hemedan Eyaleti'nin yönetim merkezi olan şehir.

Şehrin eski Farsça ismi Hegmetane, antik Yunancada ise Ekbatan'dır. Hemedan sadece İran'ın değil, dünyanın da en eski şehirlerinden biri olarak kabul edilir. İbn-i Sina'nın mezarı bu kenttedir.

Nüfus ve coğrafya

Tarihi İpek yolu güzergahında ve stratejik konumuyla daima önemini koruyan şehir, İran'ın orta-batı kesiminde, 3574 m'lik Alvand Dağı'nın engebeli arazisine kurulmuştur. Denizden yüksekliği 1850 m'dir. 2005 itibarıyla 550.284 nüfusa^[1] sahip kent, başkent Tahran'ın 360 km güneybatısındadır.

1997 yılı rakamlarına göre Hamedan Eyaleti'nin nüfusu 1.677.957 iken, Hamedan şehrinin nüfusu 563.444'tür. Eyalet nüfusunun 1/3'ünü oluşturan kentte konuşulan diller etnik yapı hakkında fikir verebilir: % 60 Farsça, % 38 Azerice ve % 8 Lurca, Kürtçe ve Lekçe.

Tarih

Bazı Asur kaynaklarında, şehrin kuruluşunun MÖ 1100 yıllarına denk geldiği görülse de, tarihçiler şehrin kuruluşunun MÖ 3000 yıllarına kadar dayandığını söyler.

Hemedan Medler tarafından kurulmuştur ve bu medeniyetin başkentiydi. Uzun yıllar bu devlete başkentlik yapan kent daha sonra kurulan Pers devletine de başkentlik yapmıştır. Daha sonraları ise, sadece imparatorların yazlık konutunun bulunduğu bir şehir olarak kaldı.

Şehir 633 yılındaki Nihavend Savaşı'ndan sonra Müslüman hakimiyetine girmiştir. 11. yüzyılda Büyük Selçuklular tarafından alınan kent daha sonra Timur tarafından tamamen tahrip edildi. Daha sonra Safevi devleti zamanında şehir altın devrini yaşadı ve çok gelişti. 1 Eylül 1724 tarihinde Osmanlılar tarafından alınan şehir kısa bir süre bu devletin idaresinde kalsa da, şehir ve çevresindeki yerel direnişe fazla dayanamayan Osmanlılar şehri 1732 yılında Ahmed Paşa Antlaşması'yla İranlılar'a geri verdiler.

İklim

Hamedan, Zagros Dağları'nın doğusunda yüksek bir konumda olmasına rağmen ılıman bir iklime sahiptir. Kuzeyindeki düzlük arazide yıl boyunca kuvvetli rüzgarlar eser ve kentin havasını yumuşatarak bol yağış getirir. Havası ılıman olsa da Hemedan oldukça soğuk ve bol kar yağışlı kışlar da geçirir. Sıcaklığın -30 geçtiği zamanlar görülür.

Hamedan iklimi
Aylar	Oca	Şub	Mar	Nis	May	Haz	Tem	Ağu	Eyl	Eki	Kas	Ara	Yıl
En yüksek sıcaklık (°C)	17,0	19,0	25,0	28,0	33,0	39,0	40,6	39,4	36,4	30,0	23,0	18,8	40,6
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C)	2,0	4,3	11,5	18,1	23,9	30,9	34,9	34,2	29,8	21,9	13,7	5,9	19,3
Ortalama sıcaklık (°C)	−4,6	−2,2	4,5	10,4	15,5	21,3	25,3	24,3	19,0	12,1	5,3	−0,9	10,8
Ortalama en düşük sıcaklık (°C)	−10,5	−8,2	−2,1	2,7	6,4	9,8	13,9	12,8	7,0	2,5	−2,1	−6,6	2,1
En düşük sıcaklık (°C)	−34	−33	−21	−12	−3	2,0	7,0	4,0	−4	−7	−14,5	−29	−34
Ortalama yağış (mm)	46,3	43,6	49,4	49,8	37,8	3,7	2,0	1,8	0,8	20,7	26,9	40,9	323,7
Kaynak: Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi^[2]

Kültür

Şehir tarih boyunca pek çok sanatçı ve edebiyatçı yetiştirmiştir ki bunda Hemedan'ın dünyanın en eski kentlerinden biri olmasının etkisi büyüktür. Bunlar arasında, 11.asırda yaşamış ünlü şair Baba Tahir ve Makamat yazarı Badi'ul-Zaman el-Hamedani sayılabilir. Ayrıca 2003 yılında Nobel Barış Ödülü'nü alan avukat Şirin Ebadi de Hemedanlı'dır. Iran's Cultural Heritage Organization adlı kurum, şehirde 207 adet kültürel miras listesine giren eser olduğunu bildirmiştir.

Hamedan yüzyıllar boyunca deri işlemeciliği,seramik ve el yapımı halıların en güzel örneklerinin verildiği şehir olmuştur.

Günümüzde Hemedan

Hemedan halkı, kentin tarihi mirasıyla gurur duyar. Halkın başka bir gurur kaynağı ise İbn-i Sina'nın mezarının şehirlerinde olmasıdır. İlköğretim okulları, liseler ve şehrin üniversitesi onun adını taşır. Hatta dükkânlar ve iş yerlerine bile bu büyük hekimin ismi verilmektedir. Bouali Caddesi, şehrin merkezi ve eğlence bölgesidir.

Şehrin nüfusu varoşlarıyla birlikte 600.000'e yaklaşmıştır. Hemedan genellikle müreffeh bir kenttir. Kuzey bölgelerinde alt ve orta sınıf ya da işçi sınıfı, güney bölgelerinde ise üst orta ve zengin sınıf oturmaktadır.

Turizm

Hemedan'da eski bir kent olması dolayısıyla görülmesi gereken pek çok yer mevcuttur. Başlıcaları şunlardır:

İbn-i Sina mozolesi: Kendi adıyla anılan meydanda bulunan bu yapı, İran mimarisinin en eski binası olan Kavus Kümbeti örnek alınarak yapılmıştır.
Gencnâme Yazıtı: Darius ve Hoşayar zamanından kalan bu yazıtlar şehrin 5 km. batısında, Alvend Dağı'nın kayalıkları üzerine kazınmıştır. Her bir yazıt üç sütun ve yirmi satırdan oluşmaktadır. Antik Farsça, Babilce ve Antik İlamî dilinde yazılmışlardır.