İçeriğe atla

Catarrhini

Vikipedi, özgür ansiklopedi
"Eski Dünya maymunları" buraya yönlendirilmektedir. İfadenin diğer kullanımı için Köpeksi maymunlar sayfasına bakınız.
Catarrhini
Yaşadığı dönem aralığı: 34-0 myö
Priaboniyen-Günümüz[1][2] 
Macaca arctoides
Walter Hayvanat Bahçesi, Gossau, St. Gallen, İsviçre'deki Şempanze (Pan troglodytes)
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Sınıf: Mammalia
Takım: Primates
Alt takım: Haplorhini
İnfra takım: Simiiformes
Parvo takım: Catarrhini
É. Geoffroy, 1812[3][4]
Üst familyalar


kız kardeş: Platyrrhini
Sinonimler
  • Catarrhine maymunları
  • Eski Dünya antropoidleri
  • Eski Dünya maymunları (maymunları ve dolayısıyla insanları içeren kladistik bir tanımdan)[4][5]
  • Simiadae, W.C.L. Martin, 1841[5]
Diyana uzun kuyruklu maymunu

Catarrhini ya da Eski Dünya maymunları, köpeksi maymunlar ve insansılardan (Hominoidea) oluşur. Geoffroy 1812 yılında bu iki grubu bir araya getirerek Catarrhini, "Eski Dünya maymunları" (Fransızcada "singes de l'Ancien Monde") adını vermiştir.[4][5][6][7][8] Simiiformes alt takımındaki kız kardeşi Platyrrhini (Yeni Dünya maymunları) alt takımıdır.[4] Bilimsel kanıtlara rağmen insansıların doğrudan maymun olarak tanımlanmasına karşı bazı dirençler olmuştur, bu nedenle "Eski Dünya maymunu" Cercopithecoidea veya Catarrhini anlamına gelebilir.[6][8][9][10][11][12][13][14][15][16] Aslında insansıların maymun olduğu 18. yüzyılda Georges-Louis Leclerc tarafından zaten fark edilmişti.[5] Linnaeus bunu 1758 yılında, bugün cadı makiler ve Yeni Dünya maymunları olarak tanıdığımız türlerle birlikte tek bir cins olan "Simia" (sans Homo) içine yerleştirmiştir.[17] Catarrhini'nin tamamı Afrika ve Asya'ya özgüdür.

Catarrhini, Yeni Dünya maymunlarının (Platyrrhini) kardeş grubudur.[18][19][20][21] İnsansı - köpeksi maymun çatallanmasından yaklaşık altı milyon yıl önce Platyrrhini, muhtemelen okyanus yoluyla Afro-Arabistan'dan (Eski Dünya) Güney Amerika'ya göç ederek "maymunlar" içinde ortaya çıkmıştır.

Özellikler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yeni Dünya maymunları ve Eski Dünya maymunları arasındaki teknik ayrım burunlarının şeklidir.Yeni Dünya maymunlarının (Eski Yunanca platy-, "düz" ve rhin-, "burun") burun delikleri yana bakar. Eski Dünya maymunlarının (Eski Yunanca katà-, "aşağı" ve rhin-, "burun") burun delikleri aşağıya bakar. Eski Dünya maymunlarının ayrıca asla kavrayıcı kuyrukları yoktur ve düz el ve ayak tırnakları, tübüler bir ektotimpanik (kulak kemiği) ve 12 değil sekiz küçük azı dişleri vardır, bu da onlara şu diş formülünü verir: 2.1.2.32.1.2.3[22]

Üst ve alt çenenin her iki tarafında 2 kesici diş, 1 köpek dişi, 2 küçük azı dişi ve 3 büyük azı dişi bulunur.

Çoğu Eski Dünya maymunu önemli ölçüde eşeysel dimorfizm gösterir ve çift bağı oluşturmaz. Türlerin hepsi olmasa da çoğu sosyal gruplar halinde yaşar.[kaynak belirtilmeli] Yeni Dünya maymunları gibi, genellikle gündüzcüldür[22] ve kavrayıcı ellere ve (iki ayaklı insanlar hariç) kavrayıcı ayaklara sahiptir.

İnsansılar -hem geleneksel hem de filogenik isimlendirmede- Eski Dünya maymunu türleridir. Geleneksel kullanımda insansı, kuyruksuz, daha büyük ve daha tipik olarak yerde yaşayan catarrhini türlerini tanımlar. Filogenik kullanımda insansı terimi yalnızca Hominoidea üst familyası için geçerlidir. Bu üst familya, küçük maymunlar veya gibonlar olan Hylobatidae ve orangutanlar, goriller, şempanzeler, bonobolar, insanlar ve insan öncesi australopitesinler ve dev orangutan akrabası Gigantopithecus gibi ilgili soyu tükenmiş cinsleri içeren büyük insansı maymunlar olan Hominidae ailelerini içerir.

Sınıflandırma ve evrim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Schrago & Russo'ya göre, Yeni Dünya maymunları Eski Dünya'daki akrabalarından yaklaşık 35 milyon yıl önce ayrılmıştır. Köpeksi maymunlar ve insansılar arasındaki yaklaşık 25 milyon yıllık (fosil kanıtlarla güçlü bir şekilde desteklendiğini iddia ettikleri) büyük Catarrhini bölünmesini bir kalibrasyon noktası olarak kullanıyorlar ve bundan da gibonların büyük insansı maymunlardan (insanlar dahil) yaklaşık 15-19 milyon yıl önce ayrıldığını hesaplıyorlar.[23]

Begun ve Harrison'a göre, Catarrhini, Yeni Dünya maymunlarından yaklaşık 40-44 milyon yıl önce ayrılmış, ilk Eski Dünya maymunları Afrika ve Arabistan'da ortaya çıkmış ve 17-18 milyon yıl öncesine kadar Avrasya'da (Arabistan dışında) görülmemiştir.[24]

Catarrhini, Platyrrhini'den ayrıldıktan bir süre sonra diğer tüm memeli soylarında bulunan alfa-galaktosidaz enzimini kaybetmiştir. Sadece alfa-galaktosidaz genini "kapatan" mutasyonlara sahip bireyler patojene karşı antikor üretip hayatta kalabileceğinden, alfa-galaktosidaz içeren eski bir patojenin sorumlu olabileceği varsayılmaktadır.[25][26]

İngilizcede insansı (İngilizce: ape) ve maymun (İngilizce: monkey) gibi terimlerin halk dilindeki kullanımı, gerçek biyolojik ilişkileri hakkında yanlış bir kanıya işaret etse de diğer bazı dillerde durum böyle değildir; örneğin Türkçede "maymun" terimi, insansılar da dahil olmak üzere kuyruklu ve kuyruksuz tüm simiyenleri tanımlamak için kullanılır.

Kladogram

[değiştir | kaynağı değiştir]

Aşağıda, Propliopithecoidea'da ortaya çıkan taç Catharrhini'nin soyu tükenmiş türlerini içeren bir kladogram bulunmaktadır.[27][28][29][30][31][32] Ayrıca, Saadanioidea burada taç Catarrhini'den ziyade Cercopithecoidea'nın kardeşidir. Kladların kaç milyon yıl önce (Mya) daha yeni kladlara ayrıldığı belirtilmiştir.

Taç simiyenler (37)
 

Platyrrhini

 
Catarrhini (35)
 

Oligopithecidae (†34 Mya)

 
Propliopithecoidea (35)
 

Taqah Propliopithecidi (†31)

 
(33)
Propliopithecoidea s.s. (†31)
 

Propliopithecus (†30)

 
 

Aegyptopithecus (†30)

 
 
(33)
 

Kamoyapithecus (†25)

 
 

Pliopithecoidea (†6)

 
 
 

Micropithecus (†17)

 
taç Catarrhini (31)
 

Hominoidea

 
(29)
 

Saadanioidea (†28)

 
Cercopithecoidea (24)
 

Victoriapithecinae (†19)

 
 

Taç Cercopithecoidea

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Platyrrhini, örneğin Oligopithecidae'de ortaya çıkmış olabilir.[33] Saadanioidea, Propliopithecoidea s.s. ile kardeş olabilir ve Micropithecus, Taqah Propliopithecidleri ile kardeş olabilir.[34]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Seiffert, Erik R. (28 Mart 2006). "Revised age estimates for the later Paleogene mammal faunas of Egypt and Oman". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 103 (13): 5000-5005. doi:10.1073/pnas.0600689103. ISSN 0027-8424. PMC 1458784 $2. PMID 16549773. 
  2. ^ "Catarrhini". paleobiodb.org. 12 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2021. 
  3. ^ a b Groves, C. P. (2005). "Order Primates". Wilson, D. E.; Reeder, D. M (Ed.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3. bas.). Johns Hopkins University Press. ss. 111–184. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494. 
  4. ^ a b c d Geoffroy Saint-Hilaire, M.É. (1812). "Tableau des Quadrumanes, ou des animaux composant le premier Ordre de la Classe des Mammifères". Annales du Muséum d'Histoire Naturelle. Cilt 19. Paris. ss. 85-122. 27 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2023. 
  5. ^ a b c d Martin, W.C. Linnaeus (1841). A General Introduction to The Natural History Mamminferous Animals, With a Particular View of the Physical History of Man, and the More Closely Allied Genera of the Order Quadrumana, or Monkeys. Londra: Wright and Co. printers. ss. 339, 340, 361. 
  6. ^ a b Osman Hill, W.C. (1953). Primates Comparative Anatomy and Taxonomy I—Strepsirhini. Edinburgh Univ Pubs Science & Maths, No 3. Edinburgh University Press. s. 53. OCLC 500576914. 
  7. ^ Buffon, Georges Louis Leclerc comte de (1827). Oeuvres complètes de Buffon: avec les descriptions anatomiques de Daubenton, son collaborateur (Fransızca). Verdière et Ladrange. s. 61. 29 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2023. 
  8. ^ a b Bugge, J. (1974). "Chapter 4". Cells Tissues Organs (İngilizce). 87 (Suppl. 62). ss. 32-43. doi:10.1159/000144209. ISSN 1422-6405. 
  9. ^ "Thomas Geissmann's Gibbon Research Lab.: Die Gibbons (Hylobatidae): Eine Einführung". www.gibbons.de. 26 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2019. 
  10. ^ "Reconstruction of Ancient Chromosomes Offers Insight Into Mammalian Evolution". UC Davis (İngilizce). 21 Haziran 2017. 26 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2019. 
  11. ^ Archibald, J. David (15 Temmuz 2014). Aristotle's Ladder, Darwin's Tree: The Evolution of Visual Metaphors for Biological Order (İngilizce). Columbia University Press. ISBN 9780231164122. 29 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2023. 
  12. ^ Lacoste, Vincent; Lavergne, Anne; Ruiz-García, Manuel; Pouliquen, Jean-François; Donato, Damien; James, Samantha (15 Eylül 2018). "DNA Polymerase Sequences of New World Monkey Cytomegaloviruses: Another Molecular Marker with Which To Infer Platyrrhini Systematics". Journal of Virology (İngilizce). 92 (18). ss. e00980-18. doi:10.1128/JVI.00980-18. ISSN 0022-538X. PMC 6146696 $2. PMID 29976674. 
  13. ^ James, Samantha; Donato, Damien; Pouliquen, Jean-François; Ruiz-García, Manuel; Lavergne, Anne; Lacoste, Vincent (5 Temmuz 2018). "DNA Polymerase Sequences of New World Monkey Cytomegaloviruses: Another Molecular Marker with Which To Infer Platyrrhini Systematics". Journal of Virology (İngilizce). 92 (18). doi:10.1128/JVI.00980-18. PMC 6146696 $2. PMID 29976674. 
  14. ^ Marc Luetjens, C.; Weinbauer, Gerhard F.; Wistuba, Joachim (15 Mart 2007). "Primate spermatogenesis: new insights into comparative testicular organisation, spermatogenic efficiency and endocrine control". Biological Reviews (İngilizce). 80 (3). ss. 475-488. doi:10.1017/S1464793105006755. ISSN 1464-7931. PMID 16094809. 29 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2023. 
  15. ^ Osorio, Daniel (19 Ağustos 2021). Simmons, Leigh (Ed.). "What is primate color vision for? a comment on Caro et al". Behavioral Ecology (İngilizce). 32 (4). ss. 571-572. doi:10.1093/beheco/arab050. ISSN 1045-2249. 7 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2023. 
  16. ^ Nakamura, Tomonori; Fujiwara, Kohei; Saitou, Mitinori; Tsukiyama, Tomoyuki (11 Mayıs 2021). "Non-human primates as a model for human development". Stem Cell Reports (İngilizce). 16 (5). ss. 1093-1103. doi:10.1016/j.stemcr.2021.03.021. ISSN 2213-6711. PMC 8185448 $2. PMID 33979596. 
  17. ^ Linné, Carl von; Salvius, Lars (1758). Caroli Linnaei...Systema naturae per regna tria naturae :secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii. 25 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2023. 
  18. ^ Garbino, Guilherme Siniciato Terra; De Aquino, Carla Cristina (2018). "Evolutionary Significance of the Entepicondylar Foramen of the Humerus in New World Monkeys (Platyrrhini)". Journal of Mammalian Evolution. Cilt 25. ss. 141-151. doi:10.1007/s10914-016-9366-5. 
  19. ^ Fulwood, Ethan L.; Boyer, Doug M.; Kay, Richard F. (2016). "Stem members of Platyrrhini are distinct from catarrhines in at least one derived cranial feature". Journal of Human Evolution. Cilt 100. ss. 16-24. doi:10.1016/j.jhevol.2016.08.001. PMID 27765146. 
  20. ^ Dixson, Alan (2015). "Primate sexuality". The International Encyclopedia of Human Sexuality. ss. 861-1042. doi:10.1002/9781118896877.wbiehs375. ISBN 9781118896877. 
  21. ^ Takai, Masanaru; Maung-Maung; Sein, Chit; Soe, Aung Naing; Thaung-Htike; Zin-Maung-Maung-Thein (1 Ocak 2017). "Chapter 9 Review of the investigation of primate fossils in Myanmar". Geological Society, London, Memoirs (İngilizce). 48 (1). ss. 185-206. doi:10.1144/M48.9. ISSN 0435-4052. 
  22. ^ a b "Catarrhini Infraorder". ChimpanZoo (The Jane Goodall Institute). 15 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2010. 
  23. ^ Schrago, C. G.; Russo, C. A. (2003). "Timing the Origin of New World Monkeys". Molecular Biology and Evolution. 20 (10). ss. 1620-1625. doi:10.1093/molbev/msg172. PMID 12832653. 
  24. ^ Harrison, Terry (2013). "Catarrhine Origins". A Companion to Paleoanthropology. ss. 376-396. doi:10.1002/9781118332344.ch20. ISBN 9781118332344. 
  25. ^ Koike, Chihiro; Uddin, Monica; Wildman, Derek E.; Gray, Edward A.; Trucco, Massimo; Starzl, Thomas E.; Goodman, Morris (9 Ocak 2007). "Functionally important glycosyltransferase gain and loss during catarrhine primate emergence". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 104 (2). ss. 559-564. Bibcode:2007PNAS..104..559K. doi:10.1073/pnas.0610012104. ISSN 0027-8424. PMC 1766424 $2. PMID 17194757. 
  26. ^ "Did An Ancient Pathogen Reshape Our Cells?". YouTube (İngilizce). Public Broadcasting System. 13 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2022. 
  27. ^ Seiffert, Erik R.; Boyer, Doug M.; Fleagle, John G.; Gunnell, Gregg F.; Heesy, Christopher P.; Perry, Jonathan M. G.; Sallam, Hesham M. (2018). "New adapiform primate fossils from the late Eocene of Egypt". Historical Biology. 30 (1–2). ss. 204-226. doi:10.1080/08912963.2017.1306522. 29 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2023. 
  28. ^ Stevens, Nancy J.; Seiffert, Erik R.; o'Connor, Patrick M.; Roberts, Eric M.; Schmitz, Mark D.; Krause, Cornelia; Gorscak, Eric; Ngasala, Sifa; Hieronymus, Tobin L.; Temu, Joseph (2013). "Palaeontological evidence for an Oligocene divergence between Old World monkeys and apes" (PDF). Nature. 497 (7451). ss. 611-614. Bibcode:2013Natur.497..611S. doi:10.1038/nature12161. PMID 23676680. 18 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Kasım 2023. 
  29. ^ Rossie, James B.; Hill, Andrew (2018). "A new species of Simiolus from the middle Miocene of the Tugen Hills, Kenya". Journal of Human Evolution. Cilt 125. ss. 50-58. doi:10.1016/j.jhevol.2018.09.002. PMID 30502897. 
  30. ^ Rasmussen, D. Tab; Friscia, Anthony R.; Gutierrez, Mercedes; Kappelman, John; Miller, Ellen R.; Muteti, Samuel; Reynoso, Dawn; Rossie, James B.; Spell, Terry L.; Tabor, Neil J.; Gierlowski-Kordesch, Elizabeth; Jacobs, Bonnie F.; Kyongo, Benson; Macharwas, Mathew; Muchemi, Francis (2019). "Primitive Old World monkey from the earliest Miocene of Kenya and the evolution of cercopithecoid bilophodonty". Proceedings of the National Academy of Sciences. 116 (13). ss. 6051-6056. Bibcode:2019PNAS..116.6051R. doi:10.1073/pnas.1815423116. PMC 6442627 $2. PMID 30858323. 
  31. ^ Nengo, Isaiah; Tafforeau, Paul; Gilbert, Christopher C.; Fleagle, John G.; Miller, Ellen R.; Feibel, Craig; Fox, David L.; Feinberg, Josh; Pugh, Kelsey D.; Berruyer, Camille; Mana, Sara; Engle, Zachary; Spoor, Fred (2017). "New infant cranium from the African Miocene sheds light on ape evolution" (PDF). Nature. 548 (7666). ss. 169-174. Bibcode:2017Natur.548..169N. doi:10.1038/nature23456. PMID 28796200. 31 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Kasım 2023. 
  32. ^ Seiffert, Erik R. (2007). "Evolution and Extinction of Afro-Arabian Primates Near the Eocene-Oligocene Boundary". Folia Primatologica (İngilizce). 78 (5–6). ss. 314-327. doi:10.1159/000105147. ISSN 0015-5713. PMID 17855785. 29 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2023. 
  33. ^ Defler, Thomas (2019). "Platyrrhine Monkeys: The Fossil Evidence". History of Terrestrial Mammals in South America. Topics in Geobiology. 42. ss. 161-184. doi:10.1007/978-3-319-98449-0_8. ISBN 978-3-319-98448-3. 
  34. ^ Wisniewski, Anna L.; Lloyd, Graeme T.; Slater, Graham J. (25 Mayıs 2022). "Extant species fail to estimate ancestral geographical ranges at older nodes in primate phylogeny". Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences (İngilizce). 289 (1975). s. 20212535. doi:10.1098/rspb.2021.2535. ISSN 0962-8452. PMC 9115010 $2. PMID 35582793. 

Konuyla ilgili yayınlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Sellers, Bill (20 Ekim 2000). "Primate Evolution" (PDF). 24 Mart 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2010. 
  • Raaum, Ryan L.; Sterner, Kirstin N.; Noviello, Colleen M.; Stewart, Caro-Beth; Disotell, Todd R. (2005). "Catarrhine primate divergence dates estimated from complete mitochondrial genomes: Concordance with fossil and nuclear DNA evidence". Journal of Human Evolution. 48 (3). ss. 237-257. doi:10.1016/j.jhevol.2004.11.007. PMID 15737392. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Catarrhini&oldid=32746080" sayfasından alınmıştır