Karangalan
Ang karangalan, dangal o onor (Ingles: honor o honour) ay isang kalidad ng isang tao na parehong may pagtuturo sa lipunan at ng personal na ethos o pagkatao, na nagpapakita ng sarili bilang isang kodigo ng pag-uugali, at may iba't ibang elemento tulad ng kagitingan, kabayanihan, katapatan, at pakikiramay. Ito ay isang abstrak na konsepto na nagsasangkot ng nawaring kalidad ng pagiging karapat-dapat at kagalang-galang na nakakaapekto sa parehong katayuan sa lipunan at ang pagsusuri sa sarili ng isang indibidwal o ng mga institusyon tulad ng isang pamilya, paaralan, rehimyento, o bansa. Alinsunod dito, ang mga indibidwal (o institusyon) ay itinalaga ang halaga at tayog batay sa pagkakatugma ng kanilang mga aksyon sa isang tiyak na kodigo ng karangalan, at sa moral na kodigo ng lipunan sa pangkalahatan. [1]
Binigyang-kahulugan ni Samuel Johnson, sa kanyang A Dictionary of the English Language (1755), ang karangalan o dangal bilang pagkakaroon ng ilang mga pandama, ang una ay "marangal na kalooban, kadakilaan, at isang panunuya ng karumaldumal". Ang ganitong uri ng karangalan ay nagmumula sa pinaghihinalaang banal na pag-uugali at personal na integridad ng taong pinagkalooban nito. Tinukoy din ni Johnson ang karangalan sa kaugnayan sa "reputasyon" at "kabantugan"; sa "mga pribilehiyo ng ranggo o kapanganakan", at bilang "respeto" ng uri na "naglalagay ng isang indibidwal sa lipunan at tinutukoy ang kanyang karapatan na manguna". Ang ganitong uri ng karangalan ay kadalasang hindi isang tungkulin ng moral o etikal na kahusayan, dahil ito ay bunga ng kapangyarihan.[2]
Sa konteksto ng Sikolohiyang Pilipino, ang mga konsepto ng dangal at puri ay nag-ugat mula sa “karangalan,” na isa sa mga societal values o pagpapahalaga sa lipunan kaagapay ang “kalayaan” at “katarungan” (Enriquez, 1994). Ayon kay Salazar (1985), ang puri ay tumutukoy sa pisikal na entidad ng sa wikang Ingles ay honor, na ipinagkakaloob sa isang tao sa pamamagitan ng mga papuri kaakibat ng magandang pagganap, at tumutukoy sa panlabas. Sa patungkol sa sekswalidad, ang salitang honor sa wikang Ingles bilang salin ng puri sa Filipino ay tradisyonal na nauugnay sa (o kapareho ng) "kalinisang-puri" o "pagkabirhen", o sa kaso ng mga kasal na lalaki at babae, "fidelidad" o"katapatan".[2][1]
Tingnan din
[baguhin | baguhin ang wikitext]Mga sanggunian
[baguhin | baguhin ang wikitext]- ↑ 1.0 1.1 "Ang Eksplororasyon ng mga Konsepto ng Dangal at Puri batay sa Pananaw ng mga Pilipino": 35.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(tulong) - ↑ 2.0 2.1 johnsonsdictionaryonline.com https://johnsonsdictionaryonline.com/views/search.php?term=honor. Nakuha noong 2024-01-27.
{{cite web}}: Missing or empty|title=(tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)