Gana

Gana Respublikasy
Gana Respublikasy
	Şygar: "Erkinlik we Adalat"
	Gimn: God Bless Our Homeland Ghana;
	Location of Gana
Paýtagt; (we iň iri şäher)	Akkra; 5°33′ dg. g. 0°15′ gb. u. / 5.550° dg. g. 0.250° gb. u. (G) (O)
Resmi diller	Iňlis dili
Raýatlyk	ganaly
Häkimiýet	Konstitusion demokratiýa
Garaşsyzlyk	Beýik Britaniýadan
Meýdan
Ilat
JIÖ (SaUP)	2008 takmynan
JIÖ (nominal)	2008 takmynan
AÖI (2007)	▲ 0.553 (ortaça) (136-njy)
Pul birligi	sedi (GHS)
Sagat guşaklygy	GOW (UUW0)
Ulag sürülýän tarap	sag
Internet domeni	.gh
Telefon kody	233

Gana Günbatar Afrikadaky döwlet. Paýtagty - Akkra. Tutýan meýdany - 238,54 müň inedördül kilometr. Administratiw taýdan 10 welaýata bölünýär. ilaty - 20,76 million adam. Döwlet dili - iňlis dili. Dini - hristian. Yslam we däp bolan käbir afrikan ynançlaram bar. Pul birligi sedi. Milli baýramy - Nowruz aýynyň 6-sy. Şol gün Gana ýurt garaşsyzlygyny yglan etdi (1957-nji ýyl). Gana Birleşen Milletler Guramasynyň, Afrika Birligi Guramasynyň, Afrika Bileşiginiň, Günbatar Afrika ýurtlarynyň Ykdysady jemgyýetiniň agzasy.

Geografik ýerleşişi we serhedi

Kontinental döwlet. Günorta serhedini Atlantik okean ýuwýar. Günbatarda Şirmaýy Kenar respublikasy, demirgazykda Burkina-Faso we gündogarda Togo bilen serhetleşýär. Kenar serhediniň uzynlygy 539 kilometr.

Tebigaty

Ýurduň tutýan meýdanynyň agramly bölegini düzlikler tutýar. Günorta-günbatarynda we gündogarynda Aşanti we Kwahu platolary ýaýylyp ýatyr. Akkra şäheriniň etraplarynda ýygy-ýygydan ýer titreýär. Iň beýik gerşi - Afajoto dagy (885 m). Peýdaly gazylyp alynýan baýlyklary - almaz, alýuminiý, asbest, altyn, demir, hek daşy, duz, marganes, nebit, tebigy gaz, uran, hrom we galaýy. Ilaty: Günbatar Afrikanyň iň bir gür ilatly ýurdy hasaplanýar. 2001-nji ýyldaky maglumatlara görä, ilatyň gürligi 1 inedördül kilometre 79,2 adam düşýär. Ilat orta hasap bilen ýylda 1,36 göterim artýar. Ýurtda 65 ýaşa ýeten ýaşaýjylaryň sany 3,7 göterime barabar. Ortaça ýaş dowamlylygy - 56, 27 ýyl (erkelerde -55,36 ýyl, aýallarda bolsa 57,22 ýyl). Ykdysady taýdan işjeň ilaty 9 milliona adama ýetýär. Gana - ýarym etniki döwlet. Ýurduň ilatynyň 40 göterimi şäherlerde. ýaşaýar. iri şäherleri -Kumasi (610,6 müň adam), Tamale (259,2 müň adam), Tema (225,9 müň adam), Obuasi (118 müň adam), Teşei (112,9 müň adam). Ilatyň 1,5 göterimini bolsa ýewropalylar tutýar. 2002-nji ýylda Liberiýadan 9,5 müň adam, Serra-Leoneden 2 müň adam we Togodan 1 müň adam göçüp geldi. 1990-njy ýyllarda Gananyň raýatlary Ýewropa ýurtlaryna işlemäge gitdiler. 2001-nji ýylda Ýewropa ýurtlarynda 65 müň sany ganaly emigrant hasaba alyndy.

Döwlet gurluşy: Respublika. 1993-nji ýylyň Türkmenbaşy aýynyň 7-sinde kabul edilen Konstitusiýa hereket edýär. Prezident - ýurduň baştutany we ýaragly güýçleriniň baş serkerdebaşysydyr. Ol ähliumumy saýlawlar esasynda dört ýyl möhlete saýlanýar. Bu wezipä iki möhlete saýlanyp bilýär. Bir palataly parlamente deputatlar hem (200 adamlyk-ýerli milli assambleýa) ähliumumy saýlawlar esasynda dört ýyllyk möhlete saýlanýar. Prezident - Kufuor Jon Kofi Aguekum, onun orunbasary Alhaji Mahama Aliu. Goranmak güýji: Ýurduň Ýaragly güýçleriniň düzüminde 7 müň adam bar. Olaryň 5 müňi gury ýerde, 1 müňi denizde we 1 müňi bolsa howa güçýlerinde gulluk edýär. 2002-nji ýylda ýurt goranmak üçin 328 milliard sedi möçberinde pul harçlady.

Ykdysadyýeti

Gananyň ykdysadyýetiniň esasy pudaklary - oba hojalygy we altyn gazylyp alynýan senagatydyr. 1996-njy ýylda Tema (ýurduň iri senagat merkezi) şäherinde erkin ykdysady zolagy döredildi.

Oba hojalygy

2002-nji ýyldaky maglumatlara görä, oba hojalygynyň umumy içerki önümdäki paýy 35 göterim bolup, ykdysady taýdan işjeň ilatyň 57 göterimi bu pudakda zähmet çekýär. Oba hojalygyn-da esasan kakao ýetişdirilýär. Ýurduň ekine ýaramly ýerinin 50 göterimine kakao ekilýär. Mundan başga-da, ýurtda ananas, arahis, banan, mekgejöwen we beýleki ekinler ekilýär. Ýurduň maldarçylyk pudagy az önümçiligi bilen tapawutlanýar. Senagat taýdan guşçylyk pudagy ösdürilýär. Tokaýçylyk pudagyna hem uly üns berilýär. Gymmat bahaly agaçlar daşary ýurtlaryň bazarlaryna satylýar. Adamlar balykçylyk bilen hem meşgullanýarlar. Balykçylyk pudagy ýurduň içerki bazarynyň üçden iki böleginiň islegini kanagatlandyrýar. 1990-njy ýylyň başlarynda Bütin-dünýä bankynyň maliýe kömegi bilen balykçylyk pudagy döwrebaplaşdyryldy. Senagaty: Ykdysadyýetinde magdan senagatynyň möhüm ähmiýeti bar. 1990-njy ýyllarda magdan senagatynyň önümçilik pudaklaryna öňdebaryjy tehnologiýa ornaşdyryldy. Gana kakao hasylyny ýygnamak we eksport etmek, almaz, altyn, marganes gazyp almak boýunça dünýäde öňdäki orunlary eýeleýär. Marganes magdanyny gazyp almakda dünýäde 8-nji orunda durýar. 2002-nji ýylda 1 milliard 136million tonna marganes magdany gazylyp alyndy. Dokma, aýakgap. tikin senagatynyň kärhanalary bar. Tokaý senagatynyň kärhanalary öz önümleriniň ep-esli bölegini eskport edýär.

Daşary söwdasy

Ýurtda importyň möçberi eksportdan geçýär. 2003-nji ýylda 3,24 milliard dollarlyk hant daşary ýurtlardan satyn alnan bolsa, 2,64 milliard dollarlyk haryt satyldy. Esasy satyn alýan harytlary: tehnika, nebit we azyk önümleri. Import boýunça esasy hyzmatdaşlary: Nigeriýa (20,8 göterim), Beýik Britaniýa (7 göterim), ABŞ (6,4 göterim), Italiýa, Hytaý we Şyrmaýy Kenar respublikasy (6 göterim) hem-de Germaniýa (4,6 göterim). Gana öňden belli altyn, kakao, kauçuk, agaç önümlerini eksport edýän ýurtdyr. Şelýe hem almaz, alýuminiý, ananas, boksit, agaç önümleri hem daşary ýurt bazarlaryna satýar. Esasy eksport edýän hyzmatdaşlary: Gollandiýa (14,6 göterim), Beýik Britaniýa (9,7 göterim), ABŞ (6,9 göterim), Germaniýa (6,4 göterim), Fransiýa (5,7 göterim), Nigeriýa (4,7 göterim), Belgiýa (4,4 göterim) we Italiýa (4,1 göterim). Energetika: Ýurtda elektrik energiýanyň 70 göterimi agaç kömrüni ulanmak arkaly öndürilýän bolsa, 15 göterimi nebit önümlerinden we galan 15 göterimi hem Wolta derýasynyň kenaryndaky Kponge we Akosombo gidro elektrik beketlerinden alynýar. Ýeketäk energiýa ulgamy ýok.

Ulagy

1898-nji ýylda polat ýollaryň gurluşygyna girişildi. Demir ýoluň uzynlygy 1300 kilometrdir (2003 ýyl). Gana Günbatar Afrikada gaty örtüklü gara ýollary. bolan ýurtlaryň arasynda öňdäki orunlary eýleýär. Gara ýoluň uzynlygy 39,41 müň kilometrdir. Onuň 11,67 müň kilometri gaty örtük bilen örtülendir. iki sany deňiz porty bar: Takoradi (1928-nji ýylda gurlupdyr) we Tema (1962-nji ýylda açyldy). 1998-nji ýylda portlaryň durkunyň täzelenmegine girişildi. Ganada 12 sany aeroport bar. Olaryň 7-si gaty örtük bilen örtülendir. Paýtagt Akkra şäherindäki Kotoka halkara aeroporty halka hyzmat edýär. Ýurduň içine we daşyna (Aziýa, Ýewropa, Günbatar Afrika ýurt-laryna, London, ABŞ we Günorta Afrika Respublikasy) yzygiderli uçar gatnawlary ýola goýlandyr.

Bilimi

Ýerli ýaşaýjylar üçin ilkinji mekdep pormgallar tarapyndan 1529-njy ýylda açylýar. Ýurtda 9 ýyllyk bilim hökmanydyr. Çagalar 6 ýaşynda mekdebe barýarlar. 2001 -nji ýylda başlangyç mekdepleriň gatnaşygy 80 göterime ýetdi. Okuwçylar 12 ýaşdan başlap orta mekdebe gatnaýarlar. Orta mekdepde bilim iki döwürde üç ýyldan berilýär. 2003-nji ýylda Afrikanyň Ösüş banky Gana bilim ulgamyny kämilleşdirmek üçin 27,55 million dollar karz pul we 6,89 million dollar gaýtargysyz pul kömegi berdi. Mekdepleriň kompýuterleşdirilmegi dowam etdirilýär. Ýokary okuw ulgamynyň düzüminde 4 uniwersitet, 6 politehniki institut we 11 kollež bar. 2002-nji ýylda Gana Döwlet uniwersitetiniň (1948-nji ýylda açyldy) ýedi fakultetinde 608 mugallym zähmet çekip, 8.8 müň talyp bilim aldy. Şol ýyldaky maglumatlara görä, Kumasi şäherindäki Nkrumy uniwersitetinde 487 mugallym we 11,6 müň talyp bardy. Ýokary okuw jaýlarynda bilim iňlis dilinde berilýär. 1985-nji ýyldan bäri ýurtda ilatyň uly ýaşdaky böleginiň arasynda sowatsyzlyga garşy göreş alnyp barylýar. 2004-nji ýylyň Aprel aýynda ýurduň mejlisi bilim üçin býujetden bölünip berlen 78 million dollara barabar bolan pul serişdesini tassyklady. Saglygy saklaýyşy: Ýurtda gyzzyrma, gökbogma, gyzamyk we ýokanç keseller giň ýaýrandyr. Arassa agyz suw gytçylygy bar. 2004-nji ýylyň ortalarynda 300-e golaý hassahanada 1400 lukman we 9 müň şepagat uýasy zähmet çekdi. 2002-nji ýyldaky hasaplamalara görä, umumy içerki önümden 4,2 göterimi saglygy saklaýyş pudagyna harçlanýar eken.

Gana –resmi ady Gana respublikasy, ol Afrikanyň günbatarynda ýerleşip, 238305 km2 meýdany tutýar. Paýtagty Akkra Gana 10 welaýata bölünýär. Ilaty 19 mln 300 müň adam. Döwlet dili – iňlis dili, pul birligi – sedi. Döwlet gurluşy respublika, baştutany-perzident. Gana ösen dag-magdan senagaty bolan,agrar ýurtdur. BMG-nyň agzasy.

Häzirki Gananyň etniki toparlary yzygiderli migrasiýanyň netijesinde döredi. Olaryň käbiri (akanlar) demirgazykdan geldiler, beýlekileri (we,ga) gündogardan geldiler. XV asyrda akanlar ýerli ilaty gysyp çykaryp kenarýakalaryny özleri eýelediler. Akanlaryň irkidörän döwlet birleşmeleri söwda edipdirler we biri-biri bilen uruşlar alyp barypdyrlar. XVII asyrda aşantiler öz paýtagty Kumasiden ýöriş edip, döwlet bileleşikleriniň ählisini özüne tabyn edýär.

XV asyryň ahyrynda Gana gelen ilkinji ýewroopalylar portugallar bolup, olar bu ýerde galalar salypdyrlar.

Portugallar bu ýerden altyn, gul alyp gidipdirler. Altyn kenar – diýen at hem şundan galypdyr. Altyn kenaryň baýlyklary beýleki Ýewropa ýurtlaryny hem gyzyklandyrypdyr. Niderlandiýa, Şwesiýa, Daniýa, Russiýa, Beýik Britaniýa bu ýerden palma ýagy, pil çünki, maýmyn derisi ýaly zatlary demir gurallar bilen alyş-çalyş edipdirler. Iň köp girdeji gul söwdasyndan gelip, 1770-nji ýylda 6000, 1783-nji ýylda 10000 gul satylypdyr. XVII asyrda Altyn kenar ugrundaky bäsleşikde Beýik Britaniýa üstün çykýar. XIX asyrda kenar ýakasynda ornaşan iňlisler bilen içerki etraplarda agalyk edýän aşantileriň arasynda uruşlaryň bolmagyna getirdi. 1901-nji ýylda Aşantiniň çägi hem baknalyga öwrüldi.

1919-njy ýylda Angliýa Milletler ligasyndan ol ýere ygtyýarnama aldy. I-jahan urşundan soň Altyn kenaryň ilaty baknadarlyga garşy göreşdi. Ol göreşiň bir görnüşi baknadarlar bilen hyzmatdaşlyk çaklaýan ýerli serdarlara garşy göreşdi. Ikinji görnüşi daşary ýurtly telekeçilere garşy göreşdi. Ýagny olara kakao satmagy gadagan edýärdiler. 1874-nji ýýlda iňlis gubernatorynyň ýanynda döredilen Kanun çykaryjy maslahatda birinji jahan urşunyň ahyrynda bary-ýogy 6 sany atrihaly bardy. 1917-1919-njy ýyllarda Kanunçykaryjy maslahata birnäçe teklipler edýärler. Emma gubernator ol teklipleri kabul etmeýär. Netijede kanunçykaryjy maslahatda özgertmeler geçirmek ugrunda hereket başlanýar.

1920-nji ýylda Gubernator Atrihanadaky baknadarlyga garşy güýçleri birleşdirmek maksady bilen Altyn kenaryň, Nigeriýanyň, Gambiniň, Serra-leonyň gatnaşmagynda maslahat çagyrylyp, Günbatar Afrikanyň Milli kongresi döredilýär. Bu guramanyň maksatnamasynda iňlis gubernatorynyň häkimiýetiniň çaklanmagynda afrikan ilatynyň syýasy hukuklarynyň giňeldilmegini talap edilýär. Emma şeýle talap diňe bir iňlis hökümeti tarapyndan däl, eýsem ýerli iri ýer eýeleriniň hem garşylygyna getiripdir. Iňlis ministri atrihalylar entek ýurduň dolandyryşyna gatnaşmaga taýýar däl diýip çykyş edýär. Hat-da ýerli feodallaryň käbiri Kanun çykaryjy maslahatyň saýlawly düzülmegine garşy garşylyk görkezmäge ähli iri ýer eýelerini çagyrypdyr. Muňa seretmezden 1925-nji ýýlda iňlis hökümeti käbir eglişikler etmäge mejbur bolýar.

Şol ýylda täze konstitusiýa girizilip, kenar ýakasyndaky iri üç şäherden (Akkra, Keýp Koast, Sekondi) hersinden bir wekil Kanunçykaryjy maslahata saýlanmaga hukuk alýar.

20 ýyllaryň esasy wakalarynyň biride Açitoma şäherinde kollejiň açylmagydyr. Gana respublikasynyň ilkinji prezidenti Kwama Nkruma hem şu kollejde terbiýelenýär.

1929-1933-nji ýyllaryň çökgünliligi Altyn Kenaryň ykdysadyýetine agyr täsir edýär. baknadar hökümet täze salgytlary girizmäge synanyşýar. Emma bu düýpli garşylyga duçar bolýar. Akkra şäheriniň wekili Kanun çykaryjy maslahatda çykyş etmek bilen, gubernatoryň öňünde şeýle sorag goýýar: “Hökümet kanun çykaryjy maslahatda wekilleri artdyrmaga we ýurduň maliýe ýagdaýyny halkyň gözegçiligine bermäge taýýarmy?”. Şeýlelikde häkimiýetiň halka berilmegitalap edilýär. Emma iňlis hökümeti ony ret edýär.

iki jahan urşy aralygynda Altyn kenarda halk köpçüliginiň göreşine ýolbaşçylyk eder ýaly syýasy partiýa ýokdy.

Altyn kenar ikinji jahan urşy döwründe Angliýanyň tarapynda urşa çekildi. 70 müňden gowrak adam iňlis goşunynda uruş hereketlerine gatnaşyp, Etiopiýanyň, Birneony azat etmäge gatnaşdylar. Uruş bahanasy bilen salgytlar girizildi, kakao, palma önümleri, kauçuk, beýleki çig malyň daşary ýurda çykarylyşy artdy.

Uruş ýyllarynda Kanunçykaryjy maslahatyň afrikan wekilleri iňlis hökümetinden uruşdan soň Altyn kenarda nähili syýasatyň ýörediljekdigini, demokratik konstitusiýanyň girizilmegini, dolandyryjy toparyň atrihanlaşdyrylmagyny talap edýärler. 1943-nji ýylda konstitusiýanyň taslamasy iňlis ministrine berilende, bu taslama ret edilýär.

Altyn kenaryň garaşsyzlygy ugrunda işjeň göreşijileriň biri Kwamo Nkrumadyr. Ol özüniň “Baknalyk ýurtlaryň işçilerine, daýhanlaryna, intellegensiýasyna ýüzlenmesinde” baknadarlyga garşy köpçülikleýin göreşe çagyrdy.

1946-njy ýylda iňlis baknadar hökümeti täze konstitusiýany girizmäge mejbur bolýar. Täze kanuna laýyklykda Kanun çykaryjy maslahatyň 30 agzasynyň 12-si gubernator tarapyndan iňlislerden bellenilipdir, 18-si bolsa çylşyrymly ýol bilen saýlanypdyr. Bu hem närazylygy çüýçlendirýär. Halk çykyşlarynda baknadarlyk düzgüniniň üýtgedilmegine däl-de, eýsem ýok edilmegini talap edipdirler.

1947-nji ýylda “Altyn kenaryň birleşen konwenti” diýen syýasy gurama döredilip, ol mümkin bolan gysga wagtda garaşsyzlygyň berilmegini talap edipdir. 1949-njy ýylda Altyn kenaryň tarapynda ilkinji gezek syýasy partiýa bolan Halk partiýa döredilip K.Nkruma ýolbaşçylyk edipdir. Bu partiýa diňe garaşsyzlygy däl, milli ezişiň ähli görnüşleriniň, baknadarlygyň ýok edilmegini talap edýär.

1949-njy ýylyň Türkmenbaşy aýynyň 8-de ähliumumy gozgalaň başlanýar. Iňlis goşuny tarapyndan basylyp ýatyrylýar. K.Nkrama tussag edilýär. 1951-nji ýylda birnäçe düzedişler girizilip esasy kanun kabul edilýär. 1951-nji ýylda Kanun çykaryjy maslahata saýlawlar geçirilip, oňa ähli partiýalaryň gatnaşmaga hukuk berilýär. Saýlawda Halk partiýa ýeňiş gazanýar. Iňlis hökümeti K.Nkrumany azat etmäge mejbur bolýar we onuň ýolbaşçylygynda hökümet düzülýär. Bu uly ýeňişdi. Taryhda ilkinji gezek ýerli atrihaklardan hökümet ýolbaşçysy saýlanýar. Emma bu hökümet iňlis gubernatoryna hasabat bermelidi.

K.Nkruma doly garaşsyzlygy talap edýär. 1953-nji ýylda K.Nkrumanyň teklibi boýunça Kanunçykaryjy maslahat iňlis parlamentinden Altyn Kenaryň özygtyýarlynyň jar edilmegini talap edýär. Halk köpçüligi bu çözgüdi goldaýar. Emma iňlis baknadarlary bilen ylalaşyjy syýasat alyp barýan toparlar oňa garşy çykypdyrlar. Hat-da ýurdy böleklere bölmek howpuny hem döredipdirler. 1956-njy ýylyň saýlawlarynda ýene Halk partiýa ýeňiş gazanypdyr.

Iňlis hökümeti Togonyň günbatar bölegini Altyn kenara birleşdirmek bilen Gana ady bilen özbaşdak bermäge mejbur bolýar. Netijede 1957-nji ýylyň Nowruz aýynyň 6-da Gananyň garaşsyzlygy jar edilýär. Ýurduň taryhynda täze döwür başlanýar. Milli ykdysadyýeti, medeniýeti ösdürmäge başlanylýar. Halkara we syýasy ýagdaýýny pugtalandyrmakda aýgytly ädim ätdi. Angliýa tarapyndan boýnuna dakylan 1957-nji ýylyň esasy kanunyna laýyklykda Ganada monarhiýa düzgüni çaklanýardy. Kanuna laýyklykda ýurduň baştutany iňlis karoly onuň Ganadaky wekili iňlis general gubernatorydy.

1960-njy ýýlda Gana respublika diýip jar edilýär. K.Nkruma onuň prezidenti bolýar. Gana Britan milletler arkalaşygynyň düzüminde galdy. Emma respublikan düzgüniň girizilmegi dominonlyk derejesiniň tamamlanýandygyny aňladýar. Iňlis gubernatory ýurdy taşlap gidýär. 1961-nji ýylda ýurduň harby güýçlerine ýolbaşçylyk iňlisleriň elinden alynýar. K.Nkruma baş Serkerdebaşy boldy. Şol ýyl ýurtda ilkinji uniwersitet açylyp, milli kadrlar taýýarlanyp başlaýar.

Gana daşary syýasatda bitaraplygy saklady. Birnäçe döwletler bilen ilçi gatnaşyklary ýola goýdy. 1963-nji ýylda atrikan döwletleriniň Addis-Abeba maslahatynda Afrikan birligi guramasy döredilýär. Baknadarlygy ýok etmek ugrunda afrika halklaryny göreşe çagyrmak maksady bilen Gana Afrikanyň garaşsyz döwletleriniň (IV.1958ý) we Afrika halklarynyň (XII.1958ý) maslahatlaryny çagyrdy. Muňa jogap edip ABŞ, Angliýa Ganada syýasy dildüwşük gurady. 1966-njy ýylyň Baýdak aýynyň 24-de K.Nkruma hökümetden çetleşdirilýär. Onuň ýerine hökümete Milli azat ediş maslahatyny döreden polisiýa we goşun serkerdeleri gelýär.

1972-nji ýýlda Türkmenbaşy aýynyň 13-de serkerdeler topary döwlet agdarlyşygyny gurady. 1979-njy ýylyň Oguz aýýnda harby howa güýçleriniň leýtenanty Jerri Rolingsiň ýolbaşçylygynda döwlet agdarylyşygy geçirilip, hökümet düzülýär. Şol ýylyň Ruhnama aýýnda raýat hökümeti düzülip Hilly Zimanka geldi.

1981-nji ýýlyň Bitaraplyk aýynda ýene-de Rolings hökümete geldi. 1982-1983-nji ýyllarda gurakçylyk bolup, azyk önümleri az öndürildi. 1992-1996-njy ýyllaryň saýlawlary boýunça ýene prezidentlige ýene Jerri Rolings geçýär.

Metbugaty

Iňlis dilinde çap edilýän gazetler: "Ganian taýms", "Deýli grefik" (hökümetiň gazeti). Hepdelik gazetler: "Mirror" (hökümetiň gazeti), "Standart" "Uikli spekteýtor", "Ekou" we "Eskpiriens". Ýurtda 1957-nji ýyldan bäri hökümetiň garamagyndaky Gana habarlar gullugy hereket edýär. 1965-nji ýyldan bäri teleýaýlymlar we 1935-nji ýyldan bäri bolsa radio-ýaýlymlar işleýär. 2002-nji ýylda ýurtda 40,5 müň adam internet ulgamyndan peýdalandy.

Syýahatçylygy: Ýurduň geografik ýerleşişi, deňiz kenarlary, aw meýdanlary daşary ýurtly jahankeşdeleriň ünsüni çekýär. 1970-nji ýylda ýurtda syýahatçylygy, ösdürmek ugrunda işler durmuşa geçirilip başlandy. 1996-njy ýylda syýahatçylyk pudagyny ösdürmek barada2020-nji ýyla çenli döwür üçin toplumlaýyn milli meýilnama düzüldi. 1999-njy ýylda syýahatçylyk pudagy 342 million dollar girdeji getirdi. 2001-nji ýylda ýurda 438,8 müň daşary ýurtly jahankeşde geldi. Nige- „riya, Angliýa, Germaniýa, ABŞ we Fransiýa ýaly döwletlerden ýygy-ýygydan syýahatçylar gelýärler.

g • ç • r Afrikanyň ýurtlary
Ýurtlar	Alžir · Angola · Benin · Botswana · Burkina-Faso · Burundi · Çad · Efiopiýa · Ekwatorial Gwineýa · Eritreýa · Eswatini · Gabon · Gambiýa · Gana · Günorta Afrika Respublikasy · Günorta Sudan · Gwineýa · Gwineýa-Bisau · Jibuti · Kabo-Werde · Kamerun · Keniýa · Komorlar · Kongo Demokratik Respublikasy · Kongo Respublikasy · Kot-d’Iwuar · Lesoto · Liberiýa · Liwiýa · Mawrikiý · Mawritaniýa · Madagaskar · Malawi · Mali · Marokko · Merkezi Afrika Respublikasy · Mozambik · Müsür ¹ · Namibiýa · Niger · Nigeriýa · Ruanda · San-Tome we Prinsipi · Seýşeller · Senegal · Somali · Sudan · Sýerra-Leone · Tanzaniýa · Togo · Tunis · Uganda · Zambiýa · Zimbabwe
¹ Aziýada hem ýerleşýär