Boris Jellcin
Boris Jellcin Борис Ельцин | |
|---|---|
_(cropped).jpg) | |
| Presidenti i Rusisë | |
| Në detyrë 10 korrik 1991[1] – 31 dhjetor 1999 | |
| Kryeministri | |
| Zëvendëspresidenti | Alexander Rutskoy (1991–1993) |
| Paraprirë nga |
|
| Pasuar nga | Vladimir Putin |
| Kreu i qeverisë së Rusisë si president i Federatës Ruse | |
| Në detyrë 6 nëntor 1991 – 15 qershor 1992 | |
| Paraprirë nga | Ivan Silayev (Kryetari i Këshillit të Ministrave të RSFS Ruse) |
| Pasuar nga | Yegor Gaidar (ushtrues detyre) (Kryeministri i Federatës Ruse) |
| Kryetari i Sovjetit Supremë i RSFS Ruse | |
| Në detyrë 30 maj 1990 – 10 korrik 1991 | |
| Paraprirë nga | Vitaly Vorotnikov (si kryetar i Presidiumit i Sovjetit Supremë të RSFS Ruse) |
| Pasuar nga | Ruslan Khasbulatov |
| Sekretari i parë i Komiteti i Qytetit të Moskës i Partisë Komuniste | |
| Në detyrë 23 dhjetor 1985 – 11 nëntor 1987 | |
| Udhëheqësi | Mihail Gorbaçev (Sekretar i Përgjithshëm i Partisë) |
| Paraprirë nga | Viktor Grishin |
| Pasuar nga | Lev Zaykov |
| Të dhëna vetjake | |
| U lind më | Boris Nikolajeviç Jelcin 1 shkurt 1931 Butka, Oblasti i Uralit, RSFS Ruse |
| Vdiq më | 23 prill 2007 Moskë, Rusi |
| Vendi i prehjes | Varrezat Novodevichy |
| Nënshtetësia | Rus |
| Partia politike | I pavarur (pas vitit 1990) |
| Lidhjet e tjera politike | CPSU (1961–1990) |
| Bashkëshortja/et | Naina Yeltsina (m.1956) |
| Fëmijët | 2, përfshirë Tatyana Yumasheva |
| Vendbanimi | Kremlini i Moskës |
| Shkollimi | Universiteti Teknik Shtetëror i Uralit |
| Nënshkrimi |  |
Boris Nikolajeviç Jelcin (rusisht: Бори́с Никола́евич Е́льцин; 1 shkurt 1931 – 23 prill 2007) ishte një politikan sovjetik dhe rus, i cili shërbeu si Presidenti i parë i Federatës Ruse nga viti 1991 deri në vitin 1999. Anëtar i Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik nga viti 1961 deri më 1990, ai më vonë ishte i pavarur politik, gjatë së cilës kohë ai ishte ideologjik i harmonizuar me liberalizmin dhe nacionalizmin rus.
I lindur në Butka, Oblasti i Sverdlovskit, në një familje fshatare, Yeltsin u rrit në Kazan, RSAS Tatare. Pas studimeve në Universitetin Teknik Shtetëror të Urali, ai punoi në ndërtimtari. Duke u bashkuar me Partinë Komuniste, e cila qeverisi Bashkimin Sovjetik si një shtet një partiak sipas doktrinës Marksist-Leninist, ai u ngrit në radhët e saj dhe në vitin 1976 u bë Sekretari i Parë i Komitetit të Partisë të Oblastit të Sverdlovskit. Fillimisht një mbështetës i reformave në perestroika të udhëheqësit sovjetik Mihail Gorbaçev, Jelcin më vonë i kritikoi ata si tepër të moderuar, duke bërë thirrje për një tranzicion në një demokraci përfaqësuese shumë-partiake. Në vitin 1987 ai ishte personi i parë që dha dorëheqjen nga Politburo, duke vendosur popullaritetin e tij si një figurë anti-vendosje. Në vitin 1990, ai u zgjodh kryetar i Sovjetit Supremë të Rusisë dhe më 1991 u zgjodh president i Republikës Socialiste Federale Sovjetike Ruse (RSFSR). Aleat me udhëheqës të ndryshëm nacionalistë jo-rusë, ai ishte i dobishëm në shpërbërjen zyrtare të Bashkimit Sovjetik në dhjetor të atij viti, në të cilin RSFSR u bë Federata Ruse, një shtet i pavarur. Jelcin mbeti në detyrë si president dhe u rizgjodh në zgjedhjet e vitit 1996, megjithëse kritikët pretenduan korrupsion të gjerë zgjedhor.
Jelcin shndërroi ekonominë socialiste shtetërore të Rusisë në një ekonomi tregu kapitalist duke zbatuar terapinë ekonomike të goditjeve, kursin e këmbimit të tregut të rubla, privatizimin në të gjithë vendin dhe heqjen e kontrolleve të çmimeve. Pasoi rënies ekonomike dhe inflacioni. Mes ndërrimit ekonomik, një numër i vogël oligarkësh fituan shumicën e pronës dhe pasurisë kombëtare, ndërsa monopolet ndërkombëtarë erdhën për të mbizotëruar në treg. Gjatë krizës kushtetuese ruse të vitit 1993, Jelcin urdhëroi shpërbërjen antikushtetuese të parlamentit Sovjetik Suprem, i cili u përgjigj duke u përpjekur ta hiqte atë nga detyra. Në tetor 1993, trupat besnike të Jelcinit ndaluan një kryengritje të armatosur jashtë ndërtesës së parlamentit; ai më pas prezantoi një kushtetutë të re e cila zgjeroi ndjeshëm kompetencat e presidentit. Ndjenjat secesioniste në Kaukazin Rus çuan në Luftën e Parë Çeçene, Luftën e Dagestanit dhe Luftën e Dytë Çeçene midis viteve 1994 dhe 1999. Në planin ndërkombëtar, Jelcin promovoi bashkëpunimin e ri me Evropën dhe nënshkroi marrëveshje të kontrollit të armëve me Shtetet e Bashkuara. Mes presionit të brendshëm në rritje, në fund të vitit 1999 ai dha dorëheqjen dhe u pasua nga pasardhësi i tij i zgjedhur, ish-kryeministri Vladimir Putin. Jashtë zyrës, ai mbajti një profil të ulët, por pas vdekjes së tij në Prill 2007 atij iu dha një varrim shtetëror.
Jelcini ishte një figurë i diskutueshëm. Brenda vendit ai ishte shumë i popullarizuar në fund të viteve 1980 dhe në fillim të viteve 1990, megjithëse reputacioni i tij u dëmtua nga krizat ekonomike dhe politike të presidencës së tij, dhe ai u largua nga posti shumë jopopullor me popullsinë ruse. Ai mori vlerësime dhe kritika për rolin e tij në shpërbërjen e Bashkimit Sovjetik, transformimin e Rusisë në një demokraci përfaqësuese dhe futjen e vendit në vend të lirive të reja politike, ekonomike dhe kulturore. Në të kundërt, ai u akuzua për keqmenaxhim ekonomik, mbikëqyrjen e një rritjeje masive të pabarazisë dhe korrupsionit dhe për minimin e pozitës së Rusisë si një fuqi e madhe botërore.
- ^ Si president i Republikës Sovjetike Ruse në Bashkimin Sovjetik