Woski

Woski – grupa substancji stałych pochodzenia naturalnego lub syntetycznego o stosunkowo niskiej temperaturze topnienia i małej lepkości w stanie stopionym. Parametry wosków są różnie określane przez różne źródła. Według Niemieckiego Towarzystwa Nauki o Tłuszczach woski mają następujące właściwości^[1]:

ugniatalne w temperaturze 20 °C
kruche
od gruboziarnistych do drobnokrystalicznych
od półprzeźroczystych do matowych
po stopieniu cechują się względnie małą lepkością, nawet nieznacznie powyżej temperatury topnienia
nie wykazują tendencji do włóknistości
o konsystencji i gęstości zależnej od temperatury
możliwe do polerowania przy niewielkim nacisku.

Według innych definicji są to substancje nierozpuszczalne w wodzie, o temperaturze topnienia 50–95 °C i gęstości 0,875–0,999 g/cm³^[2], lub substancje będące zwykle mieszaninami i topiące się bez rozkładu powyżej 40 °C^[3].

Woski pochodzenia zwierzęcego to przede wszystkim estry wyższych kwasów tłuszczowych monokarboksylowych (do 80 atomów węgla) oraz wyższych alkoholi monowodorotlenowych. Kwasy tłuszczowe są zwykle nasycone, natomiast alkohol może być nasycony lub nienasycony. Niektóre woski składają się z alkoholi złożonych z grupy steroli (np. cholesterol). Są nierozpuszczalne w wodzie ze względu na zbyt słaby charakter polarnej główki (tj. grupy estrowej). Powoli rozpuszczają się w rozpuszczalnikach organicznych. Ulegają trudniej hydrolizie niż glicerydy, przez co są od nich bardziej trwałe.

Rodzaje wosków

Woski pochodzenia zwierzęcego
- wosk pszczeli
- lanolina
- spermacet (olbrot)
- wosk trupi
Woski pochodzenia roślinnego
Woski mikrokrystaliczne
- montanowy (wosk)
- cerezyna
Woski mineralne
- wosk ziemny – produkt kopalny będący mieszaniną stałych alkanów
- parafina
Woski syntetyczne

Funkcje w kosmetykach

nadaje połysk
poprawia smarowność
poprawia przyleganie
poprawia trwałość
podwyższa temperaturę topnienia
trwałe w środowisku kwaśnym i zasadowym

Funkcje biologiczne

Woski w organizmach żywych spełniają rolę ochronną, powlekają cienką warstwą pióra, liście (chroniąc przed transpiracją), owoce; w skórze zwierząt wpływają na jej elastyczność, hydrofobowość i chronią przed wnikaniem drobnoustrojów.

Przypisy

↑ Wolfmeier, U., Schmidt, H., Heinrichs, F.-L., Michalczyk, G., Payer, W., Dietsche, W., Boehlke, K., Hohner, G., Wildgruber, J. Waxes. „Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry”, 2000. DOI: 10.1002/14356007.a28_103.
↑ Encyklopedia techniki CHEMIA. Warszawa: WNT, 1965.
↑ Mały słownik chemiczny. Jerzy Chodkowski (red.). Wyd. V. Warszawa: Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, 1976.

Bibliografia

Red. Paweł Kozyra, Słownik szkolny chemia, Wydawnictwo Zielona Sowa Kraków 2005, s. 406

[1] Wolfmeier, U., Schmidt, H., Heinrichs, F.-L., Michalczyk, G., Payer, W., Dietsche, W., Boehlke, K., Hohner, G., Wildgruber, J. Waxes. „Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry”, 2000. DOI: 10.1002/14356007.a28_103.

[Encyklopedia-2] Encyklopedia techniki CHEMIA. Warszawa: WNT, 1965.

[Slownik_chemiczny-3] Mały słownik chemiczny. Jerzy Chodkowski (red.). Wyd. V. Warszawa: Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, 1976.

[1]