Przejdź do zawartości

Anarchizm indywidualistyczny

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Anarchizm indywidualistyczny – nurt polityczny powstały w XIX wieku. Podstawowym postulatem anarchoindywidualizmu jest sprzeciw wobec poddawania nieinwazyjnej jednostki zewnętrznej woli[1][2]. Do takiej inwazji zaliczali anarchiści indywidualistyczni stosowanie przemocy zaczepnej oraz naruszanie czyjejś słusznie nabytej własności[3]. Nie zawsze jednak agresja była precyzyjnie definiowana, czasem uważano, że ścisła definicja agresji (dokładnie: definicji odróżniającej ją od wolności) nie jest pożądana i proponowano pewien rodzaj definicji niepełnej, otwartej na zmiany następujące wraz z rozwojem społeczeństwa[4].

Indywidualistyczni anarchiści, ze względu na swój sprzeciw wobec inwazji, sprzeciwiali się istnieniu państwa, ponieważ uważano, że jest ono największym z agresorów[5].

Wczesne wpływy na idee

[edytuj | edytuj kod]

William Godwin

[edytuj | edytuj kod]
William Godwin, jeden z pierwszych teoretyków anarchizmu indywidualistycznego.

William Godwin uznany jest za anarchistę indywidualistycznego[6] i filozoficznego anarchistę(inne języki), na którego pracę duży wpływ miało Oświecenie. Według wielu, rozwinął pierwszą myśl nowoczesnego anarchizmu. Zgodnie z Piotrem Kropotkinem, Godwin był pierwszym, który „jako pierwszy sformułował polityczne i ekonomiczne koncepcje anarchizmu, mimo że swoim ideom nie nadał imienia”[7]. Godwin pomagał przy tworzeniu pierwszej anarchistycznej pracy Edmunda Burke pt. „A Vindication of Natural Society(inne języki)”. William popierał ekstremalny indywidualizm, wnioskując, że cała kooperacja robotnicza powinna zostać wyeliminowana[8]. Godwin był utylitarystą, który wierzył, że nie wszystkie jednostki mają taką samą wartość. Uważał, że niektórzy z nas „mają większą wartość i ważność” niż inni polegając na naszej użyteczności w tworzeniu dobra społecznego. Nie wierzy on w równe prawa, ale uważa, że życie człowieka najbardziej użytecznego powinno być najbardziej uprzywilejowane[9]. Sprzeciwiał się rządowi, gdyż narusza ono prawo indywidualnej osoby do „prywatnego osądu” które określa jakie czynności zmaksymalizują pożyteczność, oraz krytykuje całość władzy nad indywidualnym osądem. Te aspekty filozofii Godwina zostały później rozwinięte w bardziej ekstremalną swoją wersję przez Stirnera[9]. Godwin swój indywidualizm przeniósł w radykalny zakres sprzeciwiając się osobom indywidualnym które działały razem w orkiestrach, w swojej pracy Political Justice(inne języki) pisał „wszystko co można określić kooperacją w pewnym sensie jest złe”. Jedynym momentem w którym kooperacja nie jest zła, jest moment w którym spontaniczne stowarzyszenie które powstaje gdy społeczeństwo jest zagrożone przez agresywną siłę. Jednym z powodów przez które sprzeciwiał się kooperacji jest to, że według niego, przeszkadza ona osobie indywidualnej w byciu życzliwym dla większego dobra. Godwin sprzeciwiał się idei rządu, pisał, że ograniczony rząd(inne języki) jest „złem koniecznym”[10] które stanie się niepotrzebnym i bezsilnym przez stopniowe rozpowszechnianie się wiedzy[11]. Sprzeciwiał się demokracji, bojąc się ucisku osoby indywidualnej przez większość, wolał system dyktatury.

3 strona Political Justice

Godwin wspierał własność prywatną definiując ją jako „imperium w której każdy człowiek jest upoważniony do produkowania własnego przemysłu”[10]. Jednakże opowiadał się także aby osoba indywidualna okazjonalnie oddawała swoją nadwyżkę własności osobom potrzebującym w sposób niehandlowy (Kultura darów). A zatem ludzie mający prawo do własności powinni także ją oddawać jako oświeceni altruiści. Miało to być podstawą utylitarystycznych zasad i jak powiedział: „Każdy człowiek ma do tego prawo, nagrodzony wyłączną własnością, większa suma benefitów lub przyjemności skutkuje innym sposobem zawłaszczenia”[10]. Jednakże życzliwość nie powinna być wymuszona, a powinna należeć do „prywatnego osądu” każdej indywidualnej osobie. Nie wspierał wspólnot towarowych(inne języki) lub zapewniania kolektywnej własności takiej jak w komunizmie, ale jego myśl dzielenia się z potrzebującymi wpłynęła na powstanie anarcho-komunizmu. Poglądy polityczne Godwina były różnorodne i nie zgadzały się w 100% z żadną ideologią która inspirowała się jego wpływami, pisarze Socialist Standard(inne języki), organ Socjalistycznej Partii Wielkiej Brytanii, uważają Godwina za indywidualistę i za komunistę jednocześnie[12]. Murray Rothbard nie widział Godwina jako indywidualistę w żadnym stopniu, zwracał się do niego jako „twórca anarcho-komunizmu”[13]; historyk Albert Weisbord(inne języki) uważa go jako indywidualnego anarchistę bez żadnych zastrzeżeń[14][15]. Niektórzy teoretycy zauważają konflikt między Godwińskim „prywatnym osądem”, a utylitaryzmem, gdyż mówi o etyce która wymaga od osób indywidualnych oddania swoich nadwyżek własności innym co doprowadza do społeczeństwa egalitarnego, ale jednocześnie mówi, że to wszystko tylko osobista decyzja[11]. Jak zauważył Kropotkin, Godwin zmieniał zdanie.

William Godwin oddziałał na socjalizm Roberta Owena i Charles’a Fourier’a. Po jego udanej wyprawie do Brytanii, Owen założył kooperatywną społeczność w USA w New Harmony w roku 1825. Jednym z członków jego komuny był Josiah Warren (1798 – 1874) który uważany jest pierwszym indywidualnym anarchistą. Po upadku New Harmony Warren przeszedł z reprezentowania socjalizmu do reprezentowania anarchizmu[16].

Poglądy ekonomiczne (mutualizm)

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Mutualizm (ekonomia).
Współczesny symbol mutualizmu

Większość anarchistów indywidualistów (żyjących w XIX wieku) określała i określa samych siebie jako socjalistów[17][18]. Jest to typ socjalizmu, zwany mutualizmem, którego podstawowe zasady ułożył ojciec chrzestny anarchizmu Pierre-Joseph Proudhon, a także William Batchelder Greene, Josiah Warren i wielu innych. Mutualizm traktuje kapitalizm, rozumiany jako system ekonomiczny oparty na pracy najemnej ludzi nie posiadających, lub posiadających bardzo mało własnego majątku, za eksploatatywny i oparty na państwowych przywilejach, takich jak:

Podstawowymi mutualistycznymi postulatami są:

  • Zniesienie własności prywatnej ziemi – miało ją zastąpić prawo używania i zajmowania (ang. occupancy and use)[24].
  • Zniesienie odsetek pobieranych za udzielenie kredytu. Mutualizm uznaje je za konsekwencję istnienia monopolu pieniężnego (wyłącznego prawa do emisji pieniądza przez państwo) i licencjonowania bankowości. Stąd ten postulat miałby być wprowadzony w życie poprzez wolną bankowość[25]. Mutualiści uważają, że w wolnym społeczeństwie każdy mógłby założyć mutualny bank, udzielający kredytów opartych na dowolnej formie zabezpieczenia (dobra rynkowe, obietnica przyszłej produkcji). Z tego powodu stopa procentowa miałaby spaść do kosztu prowadzenia takiego banku (według Tuckera, taki koszt wynosił statystycznie mniej niż 3/4%[26]). Do pomysłów dotyczących dokładnego działania takiej bankowości można zaliczyć Banku Ludowy (Proudhon), wzajemny pieniądz (Greene)[27] oraz LETS[28].
  • Oparcie cen na zasadzie „koszt jest granicą ceny” (ang. cost is the limit of price)[29], przy czym koszt miał być raczej wyrażany w kosztach związanych z samą pracą (np. utratą czasu), a nie z kosztem wyrażonym w pieniądzu. Cena jakiegoś towaru miała np. rosnąć wraz z czasem, w jakim został on wykonany.
  • Zniesienie własności intelektualnej, szczególnie patentów. Miałoby to znieść bariery i obniżyć ceny na rynku technologicznym. Stąd poparciem dzisiejszych mutualistów cieszy się wolne oprogramowanie, otwarta treść oraz P2P.

Zdaniem mutualistów wprowadzenie w życie tych postulatów zapewniłoby wszystkim pracownikom dostęp do nisko- lub nieoprocentowanego kredytu, a więc możliwość samozatrudnienia, pracy w spółdzielni lub otrzymania pełnej wartości ich pracy u kapitalisty (poprzez zwiększony popyt na pracę). Miałoby to też przeciwdziałać akumulacji kapitału i bogactwa przez część osób kosztem innych, w konsekwencji tworząc egalitarne społeczeństwo bez wyraźnych podziałów na klasy społeczne.

Podstawą teoretyczną mutualizmu jest i była laborystyczna teoria wartości, choć od początku była ona różnie interpretowana. Josiah Waren przyjmował, że wartość pracy włożonej w produkcję nie jest zależna od podaży i popytu na produkowane towary, zaś Greene i Tucker uważali, że praca o tyle nadaje wartość towarowi, na ile tworzy wartość użytkową. Kevin Carson, anarchista-indywidualista i mutualista, przeprowadził próbę zreformowania laborystycznej teorii wartości w swojej książce pt. Studies in Mutualist Political Economy.

Związek anarchizmu indywidualistycznego z mutualizmem trwa do dziś[30][31].

Rys liberalny

[edytuj | edytuj kod]

Drugim charakterystycznym elementem tej odmiany poglądu anarchistycznego były mocne wpływy klasycznego liberalizmu. Pierwotnie anarchiści indywidualiści wywodzili prawo nieagresji z naturalnego prawa do samostanownienia. Zresztą inspiracje były obopólne, ponieważ John Stuart Mill zaczerpnął termin i pomysł „suwerenności jednostki” od Josiah Warena, amerykańskiego anarchisty indywidualisty[32] Nawet po przyjęciu przez część środowiska wyznającego anarchizm indywidualistyczny tzw. egoizmu inspirowanego min. książką Maxa Stirnera „Jedyny i jego własność”, anarchiści indywidualiści pozostali wierni kompletnie wolnorynkowej koncepcji społeczeństwa. Stosunki międzyludzkie mają być regulowane przez wolne co do treści i dobrowolne umowy oraz nieograniczone prawa własności we wszystkim, co pochodzi z dobrowolnej wymiany lub pracy. Zniesione mają być cła i podatki, rozumiane jako przymusowe opłaty[33]. Banki mają funkcjonować tak samo, jak wszystkie inne przedsiębiorstwa na rynku[34]. Ochrona własności i osób miała być świadczona przez prywatne firmy[35][36]. Zarówno licencjonowana bankowość, jak i cła i podatki, a nawet prawa własności są rozumiane jako monopole[37] nadane pewnym ludziom (i narzucone innym) przez państwo i to właśnie sprzeciw wobec takiej interwencji państwa jest centralnym postulatem anarchizmu indywidualistycznego.

Prawa naturalne a egoizm

[edytuj | edytuj kod]
 Zobacz też: anarchizm egoistyczny.
Josiah Warren uznawany za pierwszego indywidualistycznego anarchistę w Stanach Zjednoczonych

Pierwotnie anarchizm indywidualistyczny, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych, wspierał się na teorii praw naturalnych czy naturalnego prawa[38]. Jednak wraz z upływem czasu część indywidualistów przyjęła za swój światopogląd amoralistyczny indywidualizm, czyli egoizm. Wpłynęła na to książka Maxa Stirnera.

Teoria prawa naturalnego wiąże się z uznaniem, że istnieją pewne przyrodzone prawa i obowiązki dotyczące ludzi, wynikające z ich natur lub natury. Egoizm natomiast jest postawą w której odrzuca się przyjęcie jakiegokolwiek obowiązku moralnego czy etycznego na siebie. Do pomyślenia jest to, że ktoś kogoś zmusza, możliwe jest też to, że ktoś robi co chce. Absurdalnym (lub fałszywym) dla egoisty jest jednak twierdzić, że ktoś dobrowolnie robi coś, co musi lub powinien zrobić[39].

Różnice między jedną a drugą „szkołą” anarchizmu indywidualistycznego są znaczne, choć prowadziły indywidualistów do podobnych wniosków. Zwolennicy prawa naturalnego uważali, że z racji określonej natury ludzkiej, do której da się dotrzeć za pomocą rozumnego badania, każdy człowiek jest zobowiązany szanować wolność drugiego człowieka. Egoiści natomiast poszanowanie wolności uważali za najkorzystniejsze dla wszystkich rozwiązanie i przyjmując utylitaryzm, promowali je[40].

Teoria prawa naturalnego jest najczęściej krytykowana za nienaukowość, negowanie zjawiska ewolucji społecznej, zamkniętość na zmiany oraz próbę uniknięcia krytyki[41].

Przedstawiciele

[edytuj | edytuj kod]

Nieporozumienia związane z nazewnictwem

[edytuj | edytuj kod]

Pewna część anarchistów o poglądach kolektywistycznych czy komunistycznych także inspirowała się książką Stirnera (m.in. Henry Sisly, Libertad, Alexandra David-Néel). W tym artykule nie przyznaje się im jednak nazwy anarchistów-indywidualistów.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Benjamin R. Tucker: Instead of a Book, rozdz. A Misinterpretation of Anarchism.
  2. ↑ Benjamin R. Tucker: Instead of a Book, rozd. A Misinterpretaction of Anarchism.
  3. ↑ Benjamin R. Tucker: Instead of a Book, rozdz. Where We Stand.
  4. ↑ Benjamin R. Tucker: Instead of a book, rozdz. Liberty and Agrresion.
  5. ↑ Benjamin R. Tucker: Instead od a book, rozd. Where We Stand. Cytat: We make war upon the State as the chief invader of person and property [...].
  6. ↑ Woodcock George, Anarchism: A History Of Libertarian Ideas And Movements, 2004.
  7. ↑ Britannica: Anarchism [online], dwardmac.pitzer.edu [dostęp 2020-04-13].
  8. ↑ William Godwin, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-09-30] (ang.).
  9. ↑ a b Paul McLaughlin, Anarchism and authority. A philosophical introduction to classical anarchism, Aldershot, Hants, England: Ashgate Pub. Co, 2007, ISBN 978-0-7546-8696-5, OCLC 318666557 [dostęp 2020-04-13].
  10. ↑ a b c William Godwin, G.G.J. and J. Robinson, Enquiry concerning political justice, and its influence on morals and happiness, London: Printed for G.G. and J. Robinson, Paternoster-Row, 1796, OCLC 2340417 [dostęp 2020-04-13] (ang.).
  11. ↑ a b Mark Philp, William Godwin, Edward N. Zalta (red.), wyd. Summer 2017, Metaphysics Research Lab, Stanford University, 2017 [dostęp 2020-04-13].
  12. ↑ „William Godwin, Shelly and Communism” by ALB, The Socialist Standard.
  13. ↑ The Conservative Anarchist – LewRockwell [online], LewRockwell.com [dostęp 2020-04-13] (ang.).
  14. ↑ Albert Weisbord, The conquest of power; liberalism, anarchism, syndicalism, socialism, fascism, and communism., New York: Covici-Friede, 1937, OCLC 1019295 [dostęp 2020-04-13] (ang.).
  15. ↑ Chapter Eight, LIBERTARIANISM [online], www.weisbord.org [dostęp 2020-04-13].
  16. ↑ Libertarianism: Bogus Anarchy [online], The Anarchist Library [dostęp 2020-04-13] (ang.).
  17. ↑ Joseph A. Labadie: Anarchism: What It Is and What It Is Not. Cytat: It is said that Anarchism is not socialism. This is a mistake. Anarchism is voluntary Socialism..
  18. ↑ John William Lloyd: Anarchist Socialism. Cytat: Indeed Anarchists still claim to be socialists, a name which the Social-Democrats have no right, they say, to monopolize. All men are socialists, they claim, who are working for the world as it should be, against those who are contented or are contending for the world as it is. They call themselves, sometimes, Free-Socialists, as opposed to what they call State-Socialists – that is, those who would create socialism thru political action..
  19. ↑ Kevin Carson: Studies in Mutualist Political Economy, 4. Primitive Accumulation and the Rise of Capitalism.
  20. ↑ Kevin Carson: Studies in Mutualist Political Economy, 5.B. Tucker‘s Big Four: The Money Monopoly..
  21. ↑ Kevin Carson: Studies in Mutualist Political Economy, 5.A. Tucker‘s Big Four: The Land Monopoly..
  22. ↑ Kevin Carson: Studies in Mutualist Political Economy, 5.C. Tucker‘s Big Four: Patents..
  23. ↑ Kevin Carson: Studies in Mutualist Political Economy, 5.D. Tucker’s Big Four: Tariffs.
  24. ↑ Joseph A. Labadie: Anarchism: What It Is and What It Is Not. Cytat: Anarchism would make occupancy and use the sole title to land, thereby abolishing rent for land..
  25. ↑ Joseph A. Labadie: Anarchism: What It Is and What It Is Not. Cytat: It would guarantee to each individual or association the right to issue money as a medium of exchange, thereby abolishing interest on money in so far as co-operation and competition can do it..
  26. ↑ Benjamin R. Tucker: Socjalizm państwowy i anarchizm. Cytat: Gdyby więc, mówią Proudhon i Warren, uczynić bankierstwo otwartym dla wszystkich, coraz więcej osób brałoby w nim udział, aż konkurencja na tyle by się zaostrzyła, by obniżyć koszt wypożyczania pieniędzy do kosztu włożonej pracy, który według statystyk wynosi poniżej trzech czwartych procenta..
  27. ↑ William B. Greene: Mutual banking.
  28. ↑ An Anarchist FAQ, J.5.8 What would a modern system of mutual banking look like?.
  29. ↑ Benjamin r. Tucker: Debates on Usury. Cytat: But, be that as it may, passing over the question concerning the detriment worked by usury laws, I proceed to the more important proposition, that to take interest is a crime: which it seems to me is capable of the most logical and convincing demonstration. I lay it down as a fundamental proposition, recognized by Adam Smith and all succeeding political economists of note, that labor is the creator of all artificial wealth, and that the performers of the labor are entitled to all they create. Consequently the owning by one man of more than he creates necessitates the owning by some other man of less than he creates. Therefore any man, owning property not the product or reward of his own labor nor a gift from some person who has honestly earned it, is guilty of theft, – in most cases unconsciously so, but none the less guilty. In all exchanges, either of labor or its products, the thing given must be exactly equivalent to the thing received; in other words, cost must govern price. Cost includes labor performed, sacrifices made, and risks incurred. Now, apply this principle to the transaction of lending money. What is the cost to the lender? Evidently the labor performed in conveying and receiving back the money lent, together with (in some cases) sacrifice and risk. Clearly these are the only elements in the transaction which may be legitimately considered. But interest, as ordinarily viewed, namely, as a sum of money paid to the lender in return for the benefit conferred upon the borrower, is based upon the false principle that value, in distinction from cost, is the limit of price; and it is therefore extortion. This principle that „a thing is worth what it will bring,” which lies at the bottom of interest, dividends, rents, and profit, is the whole cause of the present unjust and inequitable (not unequal) distribution of wealth. Make cost the limit of price, and you have taken a long step–yes, in my opinion, the final step towards the long-sought solution of the social problem..
  30. ↑ Joe Peacot: Reply to Wendy McElroy Individualist Anarchism v. Communist Anarchism and Libertarianism. Cytat: In her overview of anarchist history, McElroy criticizes the individualists of the past for their belief in the labor theory of value, because it fails to distinguish between profit and plunder. Some anarchist individualists still believe that profit is theft, and that living off the labor of others is immoral. And some individualists, both past and present, agree with the communist anarchists that present-day capitalism is based on economic coercion, not on voluntary contract. Rent and interest are mainstays of modern capitalism, and are protected and enforced by the state. Without these two unjust institutions, capitalism could not exist. These two institutions, and the money monopoly of the state, effectively prevent most people from being economically independent, and force them into wage labor. Saying that coercion does not exist is capitalist economic relations because workers aren’t forced to work by armed capitalists ignores the very real economic coercion caused by this alliance of capitalism and the state. People don’t voluntarily work for wages or pay rent, except in the sense that most people „voluntarily” pay taxes, Because one recognizes when she or he is up against superior force, and chooses to compromise in order to survive, does not make these activities voluntary; at least, not in the way I envision voluntary relations in an anarchist society. Benjamin Tucker, when he spoke of his ideal „society of contract,” was certainly not speaking of anything remotely resembling contemporary capitalist society..
  31. ↑ Joe Peacot: Reply to Wendy McElroy Individualist Anarchism v. Communist Anarchism and Libertarianism. Cytat: I do not quarrel with McElroy’s definition of herself as an individualist anarchist. However, I dislike the fact that she tries to equate the term with anarchist capitalism. This is simply not true. I am an individualist anarchist and I am opposed to capitalist economic relations, voluntary or otherwise. I do, however, support the freedom of people to live in voluntary capitalist communities if they so choose, although I think few people would if they had a real choice. I would prefer to live in a community based on principles like those of the communities in which Josiah Warren participated. Such principles, neither capitalist nor communist, are what individual anarchism means to me..
  32. ↑ William Bailie: JOSIAH WARREN The First American Anarchist A Sociological Study. Cytat: This doctrine was crystalized in the phrase, Sovereignty of the Individual, coined by Warren, and borrowed with due acknowledgment by John Stuart Mill in his famous essay on „Liberty.” In his „Autobiography” (page 256), Mill speaks appreciatively of „a remarkable American, Mr. Warren,” who „had formed a System of Society on the foundation of the 'Sovereignty of the Individual.'”.
  33. ↑ Joseph A. Labadie: Anarchism: What It Is and What It Is Not. Cytat: Anarchism [...] It denies the right of any body of people to tax the individual for anything he does not want, but that taxation should be voluntary, such as is now done by churches, trade unions, insurance societies and all other voluntary associations..
  34. ↑ Joseph A. Labadie: Anarchism: What It Is and What It Is Not. Cytat: It would guarantee to each individual or association the right to issue money as a medium of exchange.
  35. ↑ Francis D. Tandy: Voluntary Socialism, rozdz. V Defence of Person and Property.. Cytat: VS-5.16.
  36. ↑ Benjamin R. Tucker: Instead of A Book, rozdz Relation of the State to the Individual. Cytat: The Anarchists answer that the abolition of the State will leave in existence a defensive association, resting no longer on a compulsory but on a voluntary basis, which will restrain invaders by any means that may prove necessary.
  37. ↑ Benjamin R. Tucker: Instead of A Book, rozdz Wo is the Somebody?.
  38. ↑ Prawnoanturalny charakter miały poglądy zarówno Josiah Warrena, jak i Lysandra Spoonera. Dowodem niech będą te fragmenty ich tekstów: Warrena można wyczytać, że oto tekscie Josiah: (True Civilization, rozdz. GOVERNMENT AND ITS TRUE FUNCTION). Cytat: 2. Every individual of mankind has an „INALIENABLE right to Life, Liberty, and the pursuit of Happiness;” „and it is solely to protect and secure the enjoyment of these rights unmolested that governments can properly be instituted among men.” In other terms, SELF-SOVEREIGNTY is an instinct of every living organism; and it being an instinct, cannot be alienated or separated from that organism. It is the instinct of Self-Preservation; the votes of ten thousand men cannot alienate it from a single individual, nor could the bayonets of twenty thousand men neutralize it in any one person any more than they could put a stop to the instinctive desire for food in a hungry man. 3. The action of this instinct being INVOLUNTARY, every one has the same absolute right to its exercise that he has to his complexion or the forms of his features, to any extent, not disturbing another; and it is solely to prevent or restrain such disturbances or encroachments, that governments are properly instituted. In still shorter terms, the legitimate and appropriate mission of governments is the defence and protection of the inalienable right of Sovereignty in every individual within his or her own sphere.. Lysander Spooner natomiast ujmował to tak: (NATURAL LAW or THE SCIENCE OF JUSTICE). Cytat: The science of mine and thine – the science of justice – is the science of all human rights: of all a man’s rights of person and property; of all his rights to life, liberty, and the pursuit of happiness. It is the science which alone can tell any man what he can, and cannot, do; what he can, and cannot, have; what he can, and cannot, say, without infringing the rights of any other person..
  39. ↑ Max(wł.Joahann Caspar) Stirner(wł.Schmidt): Stirner Critics. Cytat: The interest of any spirit, as that of society, of man, of the human essence, as humanity in its entirety, its „essential interests,” is an alien and would be your interest. The interest of the beloved is your interest and only so long as it is interesting to you. It is when it ceases to be your interest that it can turn into a holy interest, into an interest namely that ought to be, although it is not yours. The relationship which was interesting until then now becomes uninteresting and disinterested.In social and personal affairs your interest is the primary thing, and all sacrifice is only for the sake of your own interest. In religious affairs, by contrast, the religious interest of the Absolute or of the Spirit, i.e. an interest which is alien to you, is the primary thing, and your interests have to be sacrificed to this alien interest.Fraudulent egoism consists therefore in the belief in an absolute interest, in an interest that does not spring from the egoist, i.e. from one who is self interested, but from (358) an „eternal interest” which is imperious against the interest of the egoist and which firmly maintains itself. The egoist is „fraudulent” because his own interests, „private interests,” are not just ignored, but even damned, but it remains nonetheless „egoism” because he takes up this alien or absolute interest only in the hope that it will make him happy.
  40. ↑ Benjamin R. Tucker: Instead of a Book, rozdz. Relation of the State to the Individual.
  41. ↑ Anarchistyczne FAQ, Sekcja F.7 – Czym jest mit „prawa naturalnego”?.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
  • Manifest – manifest anarchoindywidualistyczny napisany przez J. Warrena.
  • Mutualist.org – strona Kevina Carsona zawierająca jego książki i artykuły.
  • Zamiast książki – książka, utworzona z artykułów, które Benjamin R. Tucker napisał i umieścił w swojej gazecie „Liberty”.
  • Memory Hole – „dziura pamięci”. Strona z materiałami dotyczącymi anarchizmu indywidualistycznego i libertarianizmu.
  • artykuł o Josiah Warrenie – o amerykańskim prekursorze anarchizmu indywidualistycznego.
  • The Ego and Its Own (Jedyne i jego własność) – pełny tekst po angielsku, poprawione tłumaczenie Stevena T. Byingtona, np. z racji przyjęcia rodzaju nijakiego, powinno się pisać po polsku, żeby zachować wierność przekładu, „jedyne”, a nie „jedyny”.
  • Stirner Critics. nonserviam.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-11)]. – artykuł Maxa Stirnera, w którym odpowiada on na krytykę „Jedynego”, którą wyrazili Ludwig Feuerbach, Szeliga i Moses Hess. W języku angielskim.
  • Biografia i teksty Emila Armanda – XX wiecznego anarchisty indywidualisty.
  • Bostońska Pijacka Brygada Anarchistyczna. world.std.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-08-09)]. – strona nieaktywnej już, współczesnej grupy publicystów będących anarchistami indywidualistycznymi.
Anarchizm
Nurty
Anarchizm w historii
Teoretycy i działacze
Organizacje
historyczne
współczesne
Tematy powiązane

Symbolika anarchistyczna

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Anarchizm_indywidualistyczny&oldid=75214814”