Filhellenizm

Filhellenizm w najszerszym znaczeniu jest postawą wyrażającą sympatię wobec Grecji i Greków.

Zazwyczaj jednak używa się tego terminu w odniesieniu do ruchu kulturalnego, literackiego i politycznego w XIX wiecznej Europie. Celem filhellenów było wsparcie Greków w ich "wybijaniu się na niepodległość", czyli w wojnie narodowowyzwoleńczej przeciwko Imperium Osmańskiemu, którą toczyli w latach 1821-1830.

Zwraca się uwagę, że termin ten funkcjonował już w starożytności. Oznaczał wtedy bądź Greka, który kocha ojczyznę, bądź był tytułem przyznawanym tym, którzy w swoich działaniach sprzyjali Grekom. Miłośników greckiej kultury nazywano filhellenami także w renesansie

Dziś terminu filhellenizm używa się najczęściej w jego węższym znaczeniu, w przeciwieństwie do terminu "hellenizm", oznaczającego fascynację grecką kulturą w ogóle, głównie antyczną, ale także współczesną.

Filhellenizm jest więc poparciem Greckich dążeń niepodległościowych, często realizowanym w literaturze (utwory filhelleńskie), publicystyce lub w osobistym poświęceniu na rzecz Greków (zbieranie datków, osobisty udział w wojnie).

Za najważniejszego filhellena uważa się Lorda Byrona, który na wieść o wybuchu powstania pojechał do Grecji by brać udział w walkach. Nie służył mu jednak malaryczny klimat Mesolongi, gdzie zaangażował się w pomoc w organizacji walk i zmarł w niecały rok po przybyciu. Wątki filhelleńskie obecne są m.in. w "Wędrówkach Childe Harolda" oraz w powieściach poetyckich Byrona w "Giaurze" oraz w "Korsarzu".

Ze względu na podobieństwo sytuacji politycznej Polski i Grecji, Polski filhellenizm przybrał szczególną postać. Wątki filhelleńskie obecne są m.in. w utworach wielu polskich romantyków, m.in.

• W poemacie dygresyjnym "Podróż do Ziemi Świętej" oraz w powieści poetyckiej "Lambro" Juliusza Słowackiego,
• We wczesnych utworach Zygmunta Krasińskiego
• W poemacie "Epimenides" oraz lirykach Cypriana Norwida ("Marmur biały", "Z listu (do Włodzimierza Lubieńskiego)"

M. Kalinowska (red.), Filhellenizm w Polsce - Rekonensans, wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007.