Dardanele

Ten artykuł od 2021-03 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Dardanele

Çanakkale Boğazı
Hellespont

Zdjęcie satelitarne cieśniny Dardanele
Państwo	Turcja
Akweny • Łączy wody • Z wodami	Morza Egejskiego Morza Marmara
Lądy • Oddziela • Od	Europę Azji
Wymiary • długość • szerokość	61 km 1,3–18,5 km
Miejscowości nadbrzeżne	Çanakkale Gallipoli
Mapa cieśniny Dardanele
Położenie na mapie Turcji Dardanele
Położenie na mapie Çanakkale Dardanele
40°16′00″N 26°31′00″E/40,266667 26,516667
Multimedia w Wikimedia Commons

Dardanele (tur. Çanakkale Boğazı) – cieśnina między Półwyspem Bałkańskim w Europie a Azją Mniejszą, łącząca Morze Egejskie z morzem Marmara. Długość 61 km, szerokość 1,3–18,5 km. Głównymi portami są Gallipoli i Çanakkale. W starożytności znana jako Hellespont.

Przez cieśninę przepływa silny prąd z morza Marmara do Morza Egejskiego. Jest pierwszym wąskim gardłem na drodze do Morza Czarnego (wraz z położonym na północ Bosforem).

Zasady transportu morskiego w obrębie Dardaneli i Bosforu reguluje konwencja z Montreux z roku 1936.

Cieśnina stanowiła część szlaku wodnego między Europą i Anatolią. Nazwa wywodzi się od imienia mitycznej Helle, która zginęła w wodach cieśniny. Greckie Hellespontos oznacza „Morze Helle”. Tłumaczono ją także jako „szlak Hellenów”.

Wąska cieśnina była dogodnym miejscem kontroli przepływających statków, źródło bogactwa okolicznych miast. Najwcześniejszym z nich była Troja, której zniszczenie było spowodowane najprawdopodobniej chęcią zapewnienia sobie swobodnego importu metali przez Greków. W pierwszej połowie I tysiąclecia p.n.e. Grecy założyli nad Hellespontem liczne kolonie.

Wojska perskie pod koniec VI w. p.n.e. oraz w 480 r. p.n.e. przekroczyły cieśninę po moście łyżwowym^[1].

Hellespont był newralgicznym punktem dla Aten, które były uzależnione od importu zboża z portów Morza Czarnego. Od V w. p.n.e. Ateny pobierały 10% cło od wszystkich nieateńskich statków dzięki utrzymywanej w Sestos flocie wojennej.

W roku 405 p.n.e. flota spartańska pod dowództwem Lizandra zwyciężyła flotę Aten pod Ajgospotamoj. Po tym Spartanie zablokowali import zboża, co przyczyniło się do przegranej Aten w wojnie peloponeskiej.

Podczas I wojny światowej o Dardanele toczyły się ciężkie walki.

Od 2022 roku brzegi cieśniny w pobliżu Gallipoli łączy Most Çanakkale 1915 o długości 4608 m, w chwili otwarcia najdłuższy most wiszący na świecie^[2].

• Cieśniny tureckie

Zobacz multimedia związane z tematem: Dardanele

Zobacz hasło Dardanele w Wikisłowniku