Zygmunt Konieczny (kompozytor)

Urodził się 3 stycznia 1937 w Krakowie^[2]. Spędził dzieciństwo w Szczyrzycu^[3]. W latach 1956–1962 studiował kompozycję u Stanisława Wiechowicza w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Krakowie^[4][2].

Zadebiutował w 1959 w krakowskim kabarecie Piwnica pod Baranami, z którym silnie związany był do 1967. Skomponował wiele piosenek dla wykonawców Piwnicy, zwłaszcza dla Ewy Demarczyk, z którą współpracował od 1962^[2]. Jako kompozytor muzyki teatralnej zadebiutował w 1959 muzyką do sztuki Arthura Millera Widok z mostu (w reżyserii Jerzego Grzegorzewskiego)^[2]. Od 1963 nieformalnie związany z Teatrem Starym w Krakowie, dla którego napisał sporo partytur, m.in. Noc listopadową (1977)^[2].

Komponuje również muzykę do filmów fabularnych, krótkometrażowych i animacji^[2]. Jest m.in. autorem ścieżki dźwiękowej do filmów Jana Jakuba Kolskiego, np. Pornografia i Jasminum^[2].

Prowadzi seminarium z muzyki teatralnej i filmowej w PWST w Krakowie^[2].

Obfita i różnorodna twórczość Koniecznego odzwierciedla trzy obszary jego kompozytorskich zainteresowań. Są to: piosenka literacka (nazywana także aktorską lub poetycką), muzyka teatralna i muzyka filmowa. Najbliższa naturze kompozytora wydaje się jednak twórczość wokalno-instrumentalna, określana przez niego mianem piosenki literackiej. W powojennej historii polskiej piosenki kabaretowej Konieczny był jednym z pierwszych kompozytorów, który próbował przełamać istniejące w niej konwencje, a tym samym nadać utworom pisanym dla kabaretu walor twórczości artystycznej^[1] .

Punktem wyjścia dla jego kompozytorskich działań jest tekst literacki (najczęściej utwory wybitnych poetów, m.in. Leśmiana, Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, Baczyńskiego, Białoszewskiego), wraz z jego strukturą formalną, warstwą symboliczną i znaczeniową. Poprzez muzykę Konieczny stara się jak najdokładniej wydobyć wszystkie niuanse tekstu; tak więc muzyka w jego utworach jest rodzajem interpretacji tekstu literackiego. Ostatnim etapem działania Koniecznego jest praca z wykonawcą, któremu kompozytor stawia cały szereg wymagań wokalno-aktorskich. Komponuje najczęściej z myślą o konkretnym wykonawcy, wytyczając tym samym niewielki margines odchyleń od zaplanowanego wzoru^[1] .

W muzyce teatralnej i filmowej kompozytor często przenosi swoje doświadczenia z pracy nad utworami wokalno-instrumentalnymi. Specyfika form filmowych i teatralnych stwarza dodatkowe możliwości penetracji kompozytorskiej, zwłaszcza w zakresie formy muzycznej, brzmienia i harmoniki. Jego muzyka ma charakterystyczny, łatwo rozpoznawalny styl, którego oryginalność tkwi w sposobie doboru i syntezie różnych elementów muzycznych, takich jak skala dur-moll i skale modalne, swobodne zestawienia akordów, metrorytmiczne ostinata oraz krótkie, urywane motywy melodyczne^[1] .

Syn Bronisława Koniecznego^[5] i Marii z Gębików^[6].

Miał czworo rodzeństwa, siostry: Janinę, zmarłą w dzieciństwie, Jadwigę, iberystkę i Annę, orientalistkę, oraz brata Leszka, biochemika^[6].

(na podstawie materiałów źródłowych^[1] [7])

• Czarne anioły (sł. Wiesław Dymny^[8], 1967)
• Grande valse brillant (sł. Julian Tuwim^[9], 1967)
• Groszki i róże (sł. Julian Kacper i Henryk Rostworowski^[10], 1967)
• Karuzela z madonnami (sł. Miron Białoszewski^[11], 1967)
• Tomaszów (sł. Julian Tuwim^[12], 1967)
• Wiersze wojenne (sł. Krzysztof Kamil Baczyński, 1967)

• Słońce wschodzi raz na dzień (1967)
• Jak daleko stąd, jak blisko (1971)
• Lawa (1989)
• Prymas. Trzy lata z tysiąca (2000)
• Pornografia (2003)
• Jasminum (2006)
• Istnienie (2007)
• 1920. Wojna i miłość (2010) – muzyka do serialu^[13]
• Święty interes (2010)
• Kontrapunkt (2014)
• Lekcja polskiego (2017)
• Figurant (2023)

• Wyzwolenie (1976)
• Noc listopadowa (1977)
• Śnieżyca (1992)

• Serce moje gram (2001) - oratorium
• Muzyka baletowa (2016)
• Kwartet smyczkowy (2016), w wersji orkiestrowej: Intermezzo (2022)^[14]
• Glissando (2022)

• 1967 – Ewa Demarczyk śpiewa piosenki Zygmunta Koniecznego (Polskie Nagrania Muza)
• 1974 – Dziady Adama Mickiewicza w inscenizacji Konrada Swinarskiego z muzyką Zygmunta Koniecznego (Polskie Nagrania Muza)
• 1974 – Stanisław Wyspiański. Noc listopadowa z muzyką Zygmunta Koniecznego. Inscenizacja: Andrzej Wajda (Polskie Nagrania Muza)
• 1994 – Jańcio Wodnik (Woycek)
• 2000 – Prymas (Columbia)
• 2007 – Wyspiański według Koniecznego (Rozstaje)
• 2009 – Wielcy kompozytorzy filmowi, nr 10 (Agora)
• 2022 – Zygmunt Konieczny. Muzyka teatralna i filmowa (Krakowskie Forum Kultury / DUX)

Konieczny jest laureatem wielu nagród za piosenki, muzykę sceniczną i filmową^[2].

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2012)^[15][16]
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2005)^[17]
• Złoty Krzyż Zasługi (1979)^[18]
• Nagroda Miasta Krakowa (1974)^[19]

• Bogdan Chmura: Konieczny Zygmunt. W: Elżbieta Dziębowska: Encyklopedia muzyczna PWM. Wyd. I. T. 5: KLŁ część biograficzna. Kraków: PWM, 1997, s. 159–160. ISBN 83-224-3303-4. OCLC 164821167. (pol.).
• Wciąż szukam tamtej trąbki. Rozmowy z Zygmuntem Koniecznym przeprowadzili Leszek Polony i Witold Turdza. Kraków: PWM, 2007
• Spotkanie z Zygmuntem Koniecznym w ramach "Kompozytorów nieprowincjonalnych"
• Koncert z muzyką teatralną i filmową w 85. rocznicę urodzin

• Oficjalna strona kompozytora
• Rozmowy i artykuły na Teatr.pl
• Krótka biografia i dwa zdjęcia. ewa-demarczyk.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-06-04)].
• Zygmunt Konieczny w bazie Filmweb
• Zygmunt Konieczny na Musiq.pl
• Zygmunt Konieczny, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy) [dostęp 2023-03-10] .
• Zygmunt Konieczny w bazie Filmu Polskiego
• Zygmunt Konieczny w portalu "Muzyczny ślad Krakowa"