Wosk pszczeli
Wosk pszczeli (wosk żółty, łac. Cera flava[1], Cera apium[2]) – wydzielina gruczołów woskowych pszczół służąca im do budowania plastrów w ulu.
Gruczoły woskowe pszczół znajdują się na spodniej części odwłoka pszczoły robotnicy. Produkcja wosku zależy od jej wieku. Największa jest w trzecim tygodniu życia pszczoły.
W temperaturze pokojowej jest ciałem stałym. Topi się przy 62–72 °C (w zależności od składu). Jego ciężar właściwy wynosi 0,954–0,969 g /cm³[3]. Wydzielony na powierzchni odwłoka pszczoły ma barwę białawą i jest nieco przezroczysty. Ciemniejsze zabarwienie wosku plastra spowodowane jest domieszką kitu pszczelego oraz zanieczyszczeniami. W miarę upływu czasu wosk w plastrze zmienia barwę na ciemnożółtą, a nawet ciemnobrązową.
W przemyśle spożywczym posiada oznaczenie E-901.
Syntetyczny wosk pszczeli jest wysoce rafinowanym produktem ropy naftowej.
Skład chemiczny
edytujJest to mieszanina kwasów organicznych, hydroksykwasów, alkoholi jednohydroksylowych i dwuhydroksylowych, estrów i węglowodorów (alkan hentriakontan stanowi ok. 8–9% wosku pszczelego). W zależności od uwarunkowań genetycznych rodziny pszczelej oraz czynników środowiskowych skład może się nieco zmieniać. W wosku występują między innymi kwas palmitynowy, cerotynowy, melisowy, cerylowy, mirycylowy oraz estry kwasu octowego i walerianowego.
W niektórych krajach szczególnie ceniony jest wosk z zasklepin komórek plastrów (ros. i ukr. забрус, „zabrus”), któremu przypisuje się właściwości antyseptyczne[4].
Historia
edytujPytanie o pochodzenie wosku w siedzibach pszczoły miodnej zajmowało filozofów i naukowców od tysiącleci. Arystoteles przypuszczał, że wosk pochodzi z kwiatów. To przekonanie przetrwało aż do renesansu. W roku 1744 pojawiła się wzmianka o tym, że pszczoły same produkują wosk (H. C. Hornbostel). Dopiero po upływie prawie 50 lat informacje te zostały potwierdzone (J. Hinter), a w roku 1812 szwajcarski pszczelarz François Huber opublikował swoje spostrzeżenia na ten temat.
Sposób, w jaki pszczoły wydzielają wosk, został dokładniej opisany w roku 1912 (L. Dreyling).
Zastosowanie
edytujWosk pszczeli stosowany jest:
- do produkcji węzy pszczelej,
- do produkcji świec, które zapalone pachną miodem; świece woskowe są ważnym elementem liturgii kościołów wielu wyznań,
- do produkcji środków czystości typu pasty, nabłyszczacze, jako środek polerski w produkcji cukierniczej i farmaceutycznej,
- wybielony na słońcu lub za pomocą substancji chemicznych wosk pszczeli nosi nazwę wosku białego (łac. Cera alba) i jest stosowany np. do produkcji kosmetyków.
- do produkcji różnych leków
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Wosk żółty – Cera flava [online], receptura.edu.pl, 10 sierpnia 2019 [dostęp 2021-03-13].
- ↑ Wosk pszczeli – skład, działanie [online], medonet.pl, 9 października 2018 [dostęp 2021-03-13].
- ↑ Daniel Pociecha, Wosk [online], Akademia Górniczo-Hutnicza.
- ↑ Ch.N. Abrikosow i inni, Sprawocznik Pczełowoda, Sielchozgiz, 1955 [dostęp 2021-03-13] (ros.).
Bibliografia
edytuj- L. Bornus (red.), Encyklopedia pszczelarska, Warszawa: PWRiL, 1989.