Sonam Gjaco

Urodzony 25. dnia pierwszego wiosennego księżyca tybetańskiego roku Wody-Zająca (30 marca 1543), w wiosce Kangsar, w dolinie Tolung, niedaleko Lhasy^[1]. Jego rodzicami byli wywodzący się z zamożnej szlachty Namgjal Drakpa i Pelzom Bhuti^[2].

Odnaleziony niedługo po śmierci poprzednika i oficjalnie rozpoznany, został przyjęty do klasztoru Drepung. Od tego czasu praktykę odnajdowania kolejnej inkarnacji lamów gelugpa uznaje się za w pełni wykształconą. W dziewiątym roku życia Sonam Gjaco złożył śluby mnicha i kontynuował edukację pozostając pod opieką opata. Podobnie jak poprzednik w wyniku zaburzeń wewnętrznych i związanej z tym otwartej wrogości pomiędzy poszczególnymi buddyjskimi szkołami został zmuszony do przeniesienia się do klasztoru Czokorgjal, a w okresie późniejszym licznych podróży^[3].

Rosnący religijny autorytet gelugpów oraz szacunek jakim cieszyli się ich reinkarnujący lamowie zwróciły uwagę najsilniejszego z ówczesnych mongolskich przywódców Ałtan-chana. Odpowiadając na jego zaproszenie, Sonam Gjaco przybył do Qinghai w 1578^[3].

Podczas spotkania, które odbyło się 19 czerwca^[4] doszło do kurtuazyjnej wymiany uprzejmości. Sonam Gjaco określił władcę tybetańskim mianem Chos-kyi rgyal-po ha'i tshangs-pa (Król religii, Brahma pośród bogów)^[3], a Ałtan gościa mongolskim „Dalai” (ocean mądrości, de facto mongolskie tłumaczenie tybetańskiego imienia Gjaco^[5]). Sam tytuł, który pośmiertnie przyznano także dwóm poprzednikom Sonama Gjaco, jako jeden z wielu przynależnych reinkarnującym lamom gelugpa, zyskał na znaczeniu dopiero za życia V Dalajlamy^[4][5].

Spotkanie obfitowało w deklaracje mające dalekosiężne implikacje o charakterze religijnym i politycznym. Ałtan-chan wyraził zainteresowanie całkowitą konwersją swojego ludu na buddyzm (znany już wśród Mongołów), a także zaoferował opiekę. Dla gelugpów oznaczało to otwarcie nowych terenów misyjnych i szansę na szybkie powiększenie liczby wiernych, zorganizowane na sposób wojskowy społeczeństwo mongolskie wyjątkowo sprawnie i bez protestów przyjmowało bowiem dharmiczny przekaz III Dalajlamy^[5][6].

Zbliżenie Sonama Gjaco i Ałtan-chana nawiązywało także do słynnej XIII-wiecznej relacji „patron i jego kapłan”, która zawiązała się pomiędzy pierwszym cesarzem chińsko-mongolskiej dynastii Yuan Kubilaj-chanem i jago buddyjskim nauczycielem Pagpa-lamą. Zabieg ten miał uwiarygodnić Ałtan-chana w jego staraniach zmierzających do ponownego zjednoczenia wszystkich plemion mongolskich (w czym rywalizował z bezpośrednimi potomkami Czyngis-chana). Gelugpowie z kolei zyskiwali możnych protektorów w ogarniętym niepokojami Tybecie oraz ważne źródło finansowania^[3][4].

Ałtan-chan zmarł w 1583 roku, ale zainteresowanie jego następców sprawami Tybetu nie zmalało. Po śmierci III Dalajlamy (1588) jego inkarnację odnaleziono w pierwszej i jednocześnie jedynej w historii osobie spoza Tybetu, a był nim mongolski chłopiec, wnuk zmarłego Ałtan-chana znany później pod imieniem Jontena Gjaco^[3].