Roman Szymański (generał)

Roman Władysław Szymański urodził się 26 lipca 1895 roku. Syn Józefa (1863–1925) oraz Marii z Buczyńskich (1862–1943). Jego ojciec był przedsiębiorcą^[1], właścicielem teatru i restauracji w Sosnowcu. W latach 1902–1906 uczył się w rosyjskiej szkole powszechnej w Sosnowcu. W 1913 roku ukończył siedmioklasową Szkołę Handlową w Będzinie, zdał maturę i rozpoczął studia na Wyższych Kursach Handlowych im. Zielińskiego w Warszawie^[2][3]. W okresie szkolnym działał w organizacjach zajmującymi się krzewieniem kultury fizycznej i patriotyzmu wśród młodzieży. Należał do towarzystwa „Piechur”, związał się z ruchem skautowym w Zagłębiu Dąbrowskim oraz wstąpił do oddziału Polskich Drużyn Strzeleckich w Sosnowcu^[2], w którym używał ps. Tewański. Równocześnie ze studiami ukończył szkołę podoficerską i w kwietniu 1914 roku konspiracyjną szkołę podchorążych Polskich Drużyn Strzeleckich w Warszawie^[2].

W czasie I wojny światowej walczył w Legionach Polskich^[2]. Wojnę rozpoczął jako żołnierz 2 plutonu 1 Kompanii Kadrowej, a następnie oficer 6 pułku piechoty Legionów^[2]. 11 listopada 1915 roku został awansowany na chorążego, a 1 kwietnia 1917 roku na podporucznika^[4]. W lipcu 1917 roku, po kryzysie przysięgowym, wstąpił do Polskiej Siły Zbrojnej i został przydzielony do 1 pułku piechoty w Ostrowi Mazowieckiej. W 1919 roku pełnił służbę w Szkole Podchorążych Piechoty^[2] w Ostrowi Mazowieckiej na stanowisku dowódcy 15. klasy, którą w okresie od 3 lipca do 1 listopada 1919 roku ukończyło 158 absolwentów^[5]. 19 sierpnia 1920 roku został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 roku w stopniu kapitana, w piechocie, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich^[6].

Po zakończeniu działań wojennych pełnił służbę w Wielkopolskiej Szkole Podchorążych Piechoty, która 1 sierpnia 1922 roku została przekształcona w Oficerską Szkołę dla Podoficerów w Bydgoszczy^[2]. Pełniąc służbę w szkolnictwie pozostawał oficerem 7 pułku piechoty Legionów^[7]. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 336. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[8]. 13 listopada 1923 roku został powołany do Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, w charakterze słuchacza IV Kursu Normalnego 1923–1925^[9]. 1 grudnia 1924 roku awansował na majora ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 roku i 102. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[10]. 1 października 1925 roku, po ukończeniu kursu i otrzymaniu dyplomu naukowego oficera Sztabu Generalnego, został przydzielony do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VI we Lwowie na stanowisko szefa Wydziału Wyszkolenia^[2]. 24 lipca 1928 roku został przeniesiony do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr X w Przemyślu na stanowisko szefa Oddziału Ogólnego^[11][12]. 6 lipca 1929 roku został przeniesiony do dowództwa 25 Dywizji Piechoty w Kaliszu na stanowisko szefa sztabu^[2][13]. 26 marca 1931 roku otrzymał przeniesienie do 48 pułku piechoty Strzelców Kresowych w Stanisławowie, w którym odbył praktykę liniową na stanowisku dowódcy batalionu^{[2][14][15][16]}. W grudniu 1932 roku otrzymał przeniesienie do składu osobowego inspektora armii generała dywizji Stefana Dąb-Biernackiego w Wilnie na stanowisko II oficera sztabu^[17][2]. W kwietniu 1937 roku został przeniesiony do 6 pułku piechoty Legionów w Wilnie na stanowisko zastępcy dowódcy pułku. Od 28 stycznia 1938 roku dowodził 39 pułkiem piechoty Strzelców Lwowskich w Jarosławiu. Na czele tego oddziału walczył w kampanii wrześniowej 1939 roku^[18].

Po przegranej kampanii przedostał się do Francji. Od czerwca 1940 roku do grudnia 1941 roku pełnił służbę w sztabie 7 Brygady Kadrowej Strzelców na stanowisku szefa Oddziału III Operacyjnego. Następnie został skierowany do Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR. W marcu 1942 roku został zastępcą komendanta Ośrodka Organizacyjnego Armii, a w styczniu 1943 roku komendantem Ośrodka Wyszkolenia Piechoty, wchodzącego w skład Centrum Wyszkolenia Armii. W grudniu 1943 roku został mianowany dowódcą 2 Brygady Strzelców Karpackich. 1 marca 1944 roku awansował na pułkownika w korpusie oficerów piechoty. W maju 1944 roku na czele 2 BSK walczył w bitwie pod Monte Cassino. To właśnie on był faktycznym dowódcą w tej bitwie, ale ze względu na swój osobisty konflikt z Melchiorem Wańkowiczem, został prawie całkowicie pominięty w słynnej książce Wańkowicza o Monte Cassino, co wyjaśnił dopiero dr Kirszak w swojej monografii^[19]. We wrześniu 1944 roku objął stanowisko komendanta Wyższej Szkoły Wojennej w Eddleston, w Szkocji. Obowiązki komendanta WSWoj. wykonywał do października 1946 roku. W latach 50. XX wieku sprawował obowiązki szefa Sztabu Głównego. 19 marca 1963 roku Prezydent RP na uchodźstwie August Zaleski awansował go na generała brygady w korpusie generałów^[20][21] . W latach 60. XX wieku pełnił funkcję kanclerza Kapituły Krzyża Orderu Wojennego Virtuti Militari^{[22][23][24][25][26]}. Zmarł 22 grudnia 1974 roku w Londynie^[27]. Został pochowany 3 stycznia 1975 roku na cmentarzu North Sheen^[28].

W 1921 ożenił się z Marią Honoratą z d. Komorra (1897–1974), z którą miał synów: Tadeusza Romana (1922–62) i Romana Władysława (ur. 1923)^[29].

• Krzyż Złoty Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 41
• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 4777
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (3 maja 1958)^[30]
• Krzyż Niepodległości (6 czerwca 1931)^[31]
• Krzyż Walecznych (dwukrotnie - za walkę w 6 pp Leg.)
• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami
• Złoty Krzyż Zasługi (17 marca 1930)^[32]
• Krzyż Pamiątkowy Monte Cassino (1944)
• Odznaka Pamiątkowa „Pierwszej Kadrowej”^[33]
• Odznaka Pamiątkowa Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych
• Krzyż Pamiątkowy 6 pp Leg. (Krzyż Wytrwałości)

• Krzyż Wojenny za Męstwo Wojskowe (Włochy, 1946)

Uchwałą nr 56/IX/2015 Rady Miasta Jarosławia z dnia 25 maja 2015 r. rondo położone w Jarosławiu przy wjeździe na obwodnicę miejską, u zbiegu ulic Krakowskiej i Lotników, otrzymało nazwę gen. Romana Władysława Szymańskiego^[34].

• Generałowie i admirałowie II Rzeczypospolitej

• Szymański Roman. [w:] Kolekcja Generałów i Osobistości sygn. I.480.706 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-09-23].
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Stefan Dembiński: Lista Oficerów Polskich Sił Zbrojnych na uchodźstwie według awansów dokonanych zarządzeniami Prezydenta Rzeczypospolitej, z uwzględnieniem rodzajów broni i służb. [w:] Dziennik Ustaw RP na Uchodźstwie [on-line]. 1969-06-30. [dostęp 2016-11-29].
• Jerzy Kirszak: Szymański Roman Władysław. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 50. Warszawa – Kraków: Polska Akademia Nauk – Polska Akademia Umiejętności, 2015, s. 195–199. ISBN 978-83-63352-37-0.
• Jerzy Kirszak: Generał Roman Szymański. Żołnierz Pierwszej Kompanii Kadrowej, zdobywca Monte Cassino. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2019, s. 536. ISBN 978-83-8098-599-5.
• Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski niepodległej. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.
• Generał brygady Roman Władysław Szymański (1895-1974) – zarys biografii. W: Jerzy Kirszak: Wojsko, polityka, społeczeństwo : studia z historii społecznej od antyku do współczesności. Wrocław: Wydawnictwo Gajt 1991, 2013, seria: Wrocławskie studia z historią wojskowości. Nr 2. ISBN 978-83-62584-41-3. OCLC 867953408.