Powstanie Ostranicy

Powstanie Ostranicy, powstanie Ostranicy i Huni
	; Jakub Ostrzanin
Czas	1638
Miejsce	Ukraina
Terytorium	Rzeczpospolita
Przyczyna	ustawa sejmowa o likwidacji kozaczyzny i zamianie Kozaków w chłopów, ucisk feudalny
Wynik	stłumienie powstania
Strony konfliktu
wojska polskie	kozacy i chłopi
Dowódcy
Mikołaj Potocki,; Jeremi Wiśniowiecki	Jakub Ostrzanin,; Dymitr Hunia
Siły
nieznane	nieznane
Straty
nieznane	nieznane
brak współrzędnych

Powstanie Ostranicy, znane także jako powstanie Ostranicy i Huni – powstanie kozackie o charakterze antyfeudalnym i narodowowyzwoleńczym wywołane w 1638 przez Jakuba Ostranicę i Dymitra Hunię^[1].

Po stłumionym w grudniu rok wcześniej powstaniu Pawluka, wiosną 1638 roku wybuchł kolejny bunt. Przyczyną jego wybuchu była decyzja sejmu o ograniczeniu rejestru, likwidacji kozaczyzny i obróceniu Kozaków w chłopów^[2]. Powstanie pod wodzą hetmana kozaków nierejestrowych Jakuba Ostrzanina objęło tereny środkowego Dniepru, okolice Czerkas i Łubniów.

Po klęsce wojsk Jakuba Ostrzanina w bitwie pod Żowninem w dniach 13–14 czerwca nowym hetmanem i przywódcą powstania został obrany Dymitr Hunia. Kozacy byli w stanie utworzyć jedynie tabor i wkrótce otoczeni skapitulowali 8 sierpnia 1638 roku w oblężeniu nad rzeką Starzec.

Wśród polskich dowódców w tłumieniu powstania wyróżnili się hetman polny koronny Mikołaj Potocki i Jeremi Wiśniowiecki oraz wojewoda podolski, przyszły hetman wielki koronny Stanisław Rewera Potocki.

Najważniejszymi starciami w rebelii były:

Stłumienie tego lokalnego powstania kozackiego toczonego w okolicy Czerkasów, Łubnia i Połtawy przyniosło spokój na Ukrainie na 10 lat. Jednak w roku 1648 wybuchnie ze zdwojoną siłą powstanie, które obejmie swoim zakresem już całą Ukrainę – powstanie Chmielnickiego.

Przypisy

↑ Zbigniew Łotys, Kwestia chłopska w świadomości społecznej polskiego Oświecenia, Olsztyn 2001, s. 50.
↑ Tamże. Ordynacja wojska zaporoskiego regestrowego w służbie Rzeczypospolitej będącego uznawała „wszelkie ich [Kozaków] dawne iurisdykcye, starszeństwa, prerogatywy, dochody y insze decora [zaszczyty] przez wierne posługi ich od Przodkow naszych nabyte; a teraz przez tę rebelią stracone, perpetuis temporibus [na wieczne czasy] im odejmujemy, chcąc mieć tych, ktorych fortuna belli [losy wojny] żywych servavit [zachowały], za chłopy obrocone w pospólstwo” (Volumina Legum t. 3, s. 440).

Bibliografia

Natalia Jakowenko, Historia Ukrainy od czasów najdawniejszych do końca XVIII wieku Lublin 2000 Wyd. Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, ISBN 83-85854-54-1, Wyd. II rozszerzone: Historia Ukrainy do 1795 roku, Warszawa 2011, Wydawnictwo Naukowe PWN, ISBN 978-83-01-16763-9.
Władysław Konopczyński, Dzieje Polski nowożytnej, t. I, wyd. I Warszawa 1936, wiele wznowień.
Władysław Serczyk, Na dalekiej Ukrainie: Dzieje Kozaczyzny do 1648 roku, Kraków 1984, Wydawnictwo Literackie, ISBN 83-08-01214-0.
Zbigniew Łotys, Kwestia chłopska w świadomości społecznej polskiego Oświecenia, Olsztyn 2001, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, ISBN 83-7299-047-6.

[1] Zbigniew Łotys, Kwestia chłopska w świadomości społecznej polskiego Oświecenia, Olsztyn 2001, s. 50.

[2] Tamże. Ordynacja wojska zaporoskiego regestrowego w służbie Rzeczypospolitej będącego uznawała „wszelkie ich [Kozaków] dawne iurisdykcye, starszeństwa, prerogatywy, dochody y insze decora [zaszczyty] przez wierne posługi ich od Przodkow naszych nabyte; a teraz przez tę rebelią stracone, perpetuis temporibus [na wieczne czasy] im odejmujemy, chcąc mieć tych, ktorych fortuna belli [losy wojny] żywych servavit [zachowały], za chłopy obrocone w pospólstwo” (Volumina Legum t. 3, s. 440).

[1]