Olbrzymka z Ostrowa Lednickiego
Olbrzymka z Ostrowa Lednickiego – współczesna nazwa nadana szkieletowi kobiety o cechach gigantyzmu, znalezionemu na średniowiecznym cmentarzu na terenie Ostrowa Lednickiego.
W trakcie badań archeologicznych dużego cmentarza średniowiecznego przy pozostałościach kościoła grodowego na Ostrowie Lednickim odkryto w roku 1977 grób oznaczony przez badaczy numerem 23/77, w którym zachował się w prawie kompletny szkielet kobiecy[1]. Czas pochówku określa się na koniec XII–początek XIV w.[2] W jamie grobowej nie znaleziono żadnych artefaktów ani pozostałości trumny[3]. Szkielet ten cechuje się wyjątkowo dużą wysokością, wynoszącą 208 cm, co pozwala określić wzrost żyjącej kobiety na 215 cm[4], a masę szacuje się na 120 kg[5]. Miała ponadprzeciętnie pogrubioną kość czołową oraz kości twarzoczaszki, rozrośnięte wały nadoczodołowe i masywną żuchwę[6].
Analiza czaszki wykazała kilkukrotne w stosunku do normy powiększenie siodła tureckiego, co świadczy o dużym powiększeniu przysadki mózgowej. To, wraz z badaniami innych kości dowodzi, że osoba ta chorowała w dzieciństwie na gigantyzm, a w okresie dorosłości na akromegalię[7][8]. Ponadto cierpiała na patologie będące wynikiem gigantyzmu: podatność na złamania kości, skoliozę, skostnienie wiązadeł i zwyrodnienia stawów[9]. Stwierdzono również guzki Schmorla[10], nowotwory łagodne (kostniak) i niedorozwój lewego ucha oraz częściowe zarośnięcie prawego otworu słuchowego, co wskazuje na zaburzenia słuchu[11][12]. Ponadto zachowały się w kościach ślady okresowego niedożywienia[13]. Natomiast badanie kształtu i wnętrza puszki mózgowej i wnioskowanie na tej podstawie o anatomii mózgu wykazało prawidłową budowę mózgu, nie odbiegającą od innych z tego samego cmentarzyska (przebadano ponad 30 czaszek). Świadczy to zdaniem badaczy o tym, że olbrzymka przypuszczalnie nie miała upośledzonych zdolności poznawczych[14]. Jej wiek w chwili śmierci oszacowano na 25 do 30 lat[15].
Szkielet znajduje się w zbiorach Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy[16]. W roku 2000 opublikowano rekonstrukcję głowy (bez owłosienia) olbrzymki, stwierdzając że miała masywną głowę, o grubych, męskich rysach twarzy i dużym nosie[17].
Znalezisko z grobu 23/77 ma duże znaczenie naukowe, ze względu na to, iż szczątki ludzi z cechami gigantyzmu i akromegalii znajdywane są skrajnie rzadko na całym świecie, ponadto jest ono najstarsze w swojej kategorii w Europie (wg stanu na 2023 r.)[18].
Przypisy
edytuj- ↑ Gładykowska-Rzeczycka i in. 2000, s. 239
- ↑ Kubicka 2024, s. 56
- ↑ Wrzesiński J., 2000: Odkrycie i stratygrafia w rejonie grobu 23/77 na Ostrowie Lednickim. Studia Lednickie, 6, s. 234
- ↑ Gładykowska-Rzeczycka i in. 2000, s. 239, 264
- ↑ Wrzesińska A., Wrzesiński J., 2010: Wyjątkowe kobiety–choroby w przeszłości. Wybrane przykłady. Nowiny Lekarskie, 2, strona 93
- ↑ Kubicka 2024, s. 56
- ↑ Gładykowska-Rzeczycka i in. 2000
- ↑ Kubicka 2024, s. 56, 57
- ↑ Gładykowska-Rzeczycka i in. 2000, s. 265, 272
- ↑ Gładykowska-Rzeczycka i in. 2000, s. 249, 250, 265, 272
- ↑ Gładykowska-Rzeczycka i in. 2000, s. 244, 267, 272
- ↑ Wrzesińska A., Wrzesiński J. 2010, s. 93
- ↑ Gładykowska-Rzeczycka i in. 2000, s. 257
- ↑ Kubicka A. M., Charlier P. & Balzeau A., 2022: The Internal Cranial Anatomy of a Female With Endocrine Disorders From a Mediaeval Population. Frontiers in Endocrinology, 13, 862047.
- ↑ Gładykowska-Rzeczycka i in. 2000, s. 264
- ↑ Kubicka 2024, s. 57
- ↑ Łubocka Z., 2000: Rekonstrukcja głowy "gigantki" z Ostrowa Lednickiego. Studia Lednickie, 6, s. 277-285
- ↑ Kubicka 2024, s. 55
Bibliografia
edytuj- Gładykowska-Rzeczycka J.J., Wrzesińska A. & Sokół A., 2000: Morfologiczne i radiologiczne badanie szkieletu olbrzymki z wczesnośredniowiecznego cmentarzyska na Ostrowiu Lednickim. Studia Lednickie, 6, str. 239–276.
- Kubicka A.M., 2024: Olbrzymka z Ostrowa Lednickiego. Archeologia Żywa, 1 (91), str. 55-58.