Hans Bellmer

Urodził się w Katowicach w domu przy ul. A. Mickiewicza 10 (dawnej August-Schneider-Straße)^[1], a mieszkał w kamienicy przy obecnej ul. T. Kościuszki 47 (Beatestraße).

Był synem inżyniera Hansa Johanna Bellmera i Marii Donnerstag; w 1923 roku rozpoczął naukę w berlińskiej Wyższej Szkole Technicznej.

Bellmer znany jest głównie z serii rzeźbiarskich instalacji „Lalka”, przedstawiające lalki, naturalnej (ludzkiej) wielkości, ledwo-co dojrzale seksualnie, często zmutowane i w niekonwencjonalnych pozach. Interpretowane były one jako odpowiedź na kult „perfekcyjnego ciała”, który panował wtedy w Niemczech. Pierwsza seria „Lalek” ukazała się w 1935 roku jako cykl fotografii 'Wariacje na temat montowania rozczłonkowanej małolatki’ zamieszczonych w czasopiśmie surrealistów „Minotaure” (nr 6) i wywołała wielkie poruszenie. Druga seria w 1938 – pełniła funkcję ilustracji do wierszy Paula Eluarda w magazynie „Messages”. W 1938 w Berlinie anonimowo wydał własnym nakładem książkę „Lalka” („Die Puppe”), zawierającą 10 czarno-białych fotografii lalki zaaranżowanych w serie „tableaux vivants” („żywych obrazów”).

Po dojściu do władzy w Niemczech nazistów sztuka Bellmera uznana została za zdegenerowaną. W 1938 ostatecznie Bellmer opuścił Berlin i przeniósł się do Paryża, gdzie przyłączył się do surrealistów.

W czasie II wojny światowej pomagał ruchowi oporu, produkując fałszywe paszporty. Został uwięziony w więzieniu Camp des Milles w (Aix-en-Provence) i spędził tam większość wojny. Po wojnie pozostał w Paryżu, porzuciwszy tworzenie lalek, zajął się tworzeniem erotycznych rysunków i fotografii. W 1954 spotkał Unicę Zürn, która była jego partnerką aż do jej samobójstwa w 1970. Hans Bellmer był aktywny zawodowo aż do lat sześćdziesiątych dwudziestego wieku.

Został pochowany na cmentarzu Père-Lachaise.

W budynku, w którym mieszkał w dzieciństwie (ul. T. Kościuszki 47), od 2012 do 2021 r. mieścił się Dział Grafiki im. Pawła Stellera Muzeum Historii Katowic. Na fasadzie tej kamienicy (od strony ul. Józefa Rymera) w 2008 r. umieszczono pamiątkową tablicę, poświęconą Bellmerowi.

W 1996 roku w ramach Ⅴ Festiwalu Ars Cameralis w Katowicach odbyła się pierwsza w Polsce wystawa prac Bellmera, zrealizowana przez Marka Zielińskiego^[2][3]

Na przełomie 2002 i 2003 roku w Muzeum Śląskim w Katowicach odbyła się wystawa fotografii i grafik Hansa Bellmera, zorganizowana w setną rocznicę urodzin artysty - Hans Bellmer. Fotografie i grafiki z kolekcji Państwa Jean-Marie i Doriane Bihl-Bellmer^[4]

W 2015 w gmachu głównym Muzeum Historii Katowic przy ul. ks. J. Szafranka 9 odbyła się wystawa czasowa Bellmer/Visat, której kuratorką była Natalia Kruszyna^[5].

W Katowicach najpierw przy ulicy Warszawskiej 2, później przy Placu Wolności 9, działała (do 2017 roku) kawiarnia Bellmer Cafe^[6]

W 2009 roku w Teatrze Śląskim w Katowicach wystawiono biograficzną sztukę Tomasza Mana pt. Świat jest skandalem (premiera 25 września 2009 roku)^[7]

W 2011 roku Teatr A Part w Katowicach wystawił sztukę inspirowaną twórczością Bellmera pt. Cyrk Bellmer^[8]

Na fasadzie budynku przy Ehrenfelsstraße 8a w Berlinie umieszczono tablicę, upamiętniającą Bellmera, który mieszkał w tym domu.

• Lalka, przeł. J. St. Buras, w: Konstanty A. Jeleński, Bellmer albo anatomia nieświadomości fizycznej i miłości, słowo/obraz terytoria 2013, s. 41-52.

• Ojciec. Striptiz, przeł. J. Dąbrowski, "Pole. Dwumiesięcznik literacki" nr 3/2023^[9].

• Michael Semff/Anthony Spira (Hrsg.): Hans Bellmer. Hatje Cantz Verlag, Ostfildern 2006, ISBN 978-3-7757-1793-9.
• Marvin Altner: Hans Bellmer, die Spiele der Puppe. Zu den Puppendarstellungen in der bildenden Kunst von 1914-1938. VDG-Verlag, Weimar 2005, ISBN 3-89739-467-7 (zugl. FU Dissertation, Berlin 2002).
• Pierre Dourthe: Hans Bellmer. Le principe de perversion. Faur, Paryż 1999, ISBN 2-909882-32-2.
• Alex Grall (Hrsg.): Die Zeichnungen von Hans Bellmer. Propyläen-Verlag, Berlin 1969.
• Therese Lichtenstein: Behind Closed Doors. The Art of Hans Bellmer. University of California Press, Nowy Jork 2001, ISBN 0-520-20984-2.
• Sue Taylor: Hans Bellmer. The Anatomy of Anxiety. MIT Press, Cambridge, Mass. 2002, ISBN 0-262-20130-5.
• Malcolm Green: Introduction, in The Doll, Hans Bellmer, trans. Malcolm Green. Atlas Press, Londyn, 2006, ISBN 1-900565-14-5.
• Robert C. Morgan. „Hans Bellmer: The Infestation of Eros”, in A Hans Bellmer Miscellany, Anders Malmburg, Malmo and Timothy Baum, Nowy Jork, 1993.
• Mateusz Palka: Halucynacje Hansa Bellmera, Fototekstura.pl, 2014.

• Bellmer w galeriach świata (ArtCyklopedia)
• „Hans Bellmer i jego kukły” (rosyjski). artpages.org.ua. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-06-12)].
• Tate Collection
• MoMA Collection
• Hans Bellmer in The Art Institute of Chicago: The Wandering Libido and the Hysterical Body
• Towarzystwo Bellmer – stowarzyszenie zajmujące się twórczością Hansa Bellmera. hansbellmer.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-02-02)].