Wikipedia

Franz Schubert

austriacki kompozytor

Franz Peter Schubert (ur. 31 stycznia 1797 w Himmelpfortgrund, zm. 19 listopada 1828 w Wiedniu) – austriacki kompozytor, prekursor romantyzmu w muzyce.

Franz Schubert
Ilustracja
Imię i nazwisko

Franz Peter Schubert

Data i miejsce urodzenia

31 stycznia 1797
Himmelpfortgrund

Pochodzenie

austriackie

Data i miejsce śmierci

19 listopada 1828
Wiedeń

Gatunki

muzyka poważna, muzyka romantyczna

Zawód

kompozytor

podpis
Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys

edytuj

Schubert urodził się w Himmelpfortgrund – część 9. dzielnicy Wiednia (9. Wiener Gemeindebezirk Alsergrund) w wielodzietnej rodzinie. Jego ojciec był nauczycielem i dyrektorem szkoły[1]. To właśnie on rozpoczął edukację muzyczną syna. Mając sześć lat Schubert poszedł do szkoły w Lichtental pod Wiedniem. W wieku siedmiu lat został oddany pod opiekę Michaela Holzera, organisty z parafialnego kościoła, aby kontynuował naukę. W 1808 został stypendystą kapeli chłopięcej w Konwikcie Cesarsko-Królewskim w Wiedniu, gdzie śpiewał w sopranach przez pięć lat, aż do mutacji głosu. Studia kompozycji rozpoczął u Antonio Salieriego w 1812. Po odejściu z Konwiktu, pracował jako nauczyciel, na wyraźnie życzenie ojca, a także by uniknąć służby wojskowej. Praca ta nie sprawiała mu żadnej satysfakcji. Okres ten był najbardziej płodnym w życiu Schuberta. Twórczość J.W. Goethego była inspiracją wielu jego utworów.

W 1818 Schubert porzucił pracę w szkole, aby zająć się swoją pasją. Został bez źródeł dochodu i tylko dzięki oddanym przyjaciołom mógł komponować. Pracował codziennie przedpołudniami, od dziewiątej rano do pierwszej po południu. Do grona licznych przyjaciół Schuberta należeli pisarze Franz Grillparzer oraz Johann Mayrhofer(inne języki), kompozytorzy Franz Lachner i Anselm Hüttenbrenner, śpiewak Johann Michael Vogl, który był wykonawcą jego pieśni, Joseph von Spaun(inne języki), bracia Joseph(inne języki) i Leopold Kupelwieser(inne języki), poeci Franz von Schober(inne języki) i Theodor Körner. W okresie tym dawał również prywatne lekcje muzyki córkom księcia Esterházyego. W zasadzie Schubert poza kilkoma wyjątkami nie opuszczał Wiednia. Do historii przeszły wieczorki muzyczne, tak zwane Schubertiady, które odbywały się w kawiarniach i u przyjaciół, a także w domach zamożnych kupców i urzędników państwowych[1]. Utwory Schuberta zostały wykonane po raz pierwszy publicznie w 1820. Dwa lata później skomponował Symfonię h-moll Niedokończoną, która została odnaleziona około 40 lat po śmierci kompozytora i wykonana po raz pierwszy w 1865 pod dyrekcją Johanna Herbecka w Filharmonii Wiedeńskiej, gdzie została przyjęta z wielkim aplauzem. Późnym latem 1822 roku, podczas wyjścia z Franzem von Schoberem(inne języki) zaraził się chorobą weneryczną od prostytuującej się osoby o nieustalonej płci (mógł to być młody mężczyzna)[2]. Leczenie rtęcią osłabiło jego organizm, miało wpływ na nawrót ataków depresji i mogło przyczynić się do jego wczesnej śmierci.

26 marca 1828 roku, 2 dni po 1. rocznicy śmierci Ludwiga van Beethovena, Schubert dał jedyny w swym życiu koncert swoich utworów, podczas którego sam grał na fortepianie z towarzyszeniem innych muzyków[3].

Niedoceniony przez elity, umarł w Wiedniu, najprawdopodobniej na tyfus brzuszny lub gruźlicę (choć stwierdzono też obecność trującej rtęci). Pochowany na Cmentarzu Centralnym w Wiedniu. Zostaje w pamięci na długie lata jako król kawiarnianych i domowych spotkań muzycznych. Dopiero pierwsze wydanie jego dzieł przez Breitkopfa i Härtla, sześćdziesiąt lat po śmierci przyniosły mu należny rozgłos i uznanie.

Instrumenty

edytuj

Wśród fortepianów, do których Schubert miał dostęp, były fortepian Benignus Seidner (obecnie wystawiany w Schubert Geburtshaus w Wiedniu) oraz fortepian Anton Walter & Sohn (Kunsthistorisches Museum w Wiedniu). Schubert znał również instrumenty wiedeńskiego budowniczego fortepianów Conrada Grafa[4].

Największe dzieła

edytuj

Austriacki muzykolog dr Otto Erich Deutsch skatalogował dzieła Franza Schuberta (1951) i od jego nazwiska pochodzą oznaczenia D nadawane poszczególnym utworom kompozytora. Katalog obejmuje ponad 900 utworów.

  • Symfonie:

Symfonie Franza Schuberta w kolejności chronologicznej[5]

Numer Tonacja Numer w katalogu Deutscha Części utworu Data kompozycji Rok publikacji Uwagi
– Symfonia D-dur 2b (997) ? 1811 –
I Symfonia D-dur 82 I Adagio – Allegro vivace, II Andante, III Menuetto e Trio: Allegro, IV Allegro vivace Ukończona 28 października 1813 1884 Wykonana na imieniny dyrektora konwiktu Innocenza Langa.
II Symfonia B-dur 125 I Largo – Allegro vivace, II Andante, III Menuetto e Trio: Allegro vivace, IV Presto vivace 10 grudnia 1814 – 24 marca 1815 1884
III Symfonia D-dur 200 I Adagio maestoso – Allegro con brio, II Allegretto, III Menuetto e Trio: Vivace, IV Presto vivace 24 maja 1815 – 19 lipca 1815 1884
IV Symfonia c-moll „Tragiczna” 417 I Adagio molto – Allegro vivace, II Andante, III Menuetto e Trio: Allegro vivace, IV Allegro Ukończona 27 kwietnia 1816 1884
V Symfonia B-dur 485 I Allegro, II Andante con moto, III Menuet, IV Allegro vivace wrzesień-3 października 1816 1885
VI Symfonia C-dur „Mała” 589 I Adagio – Allegro, II Andante, III Scherzo: Presto, IV Allegro moderato październik 1817-luty 1818 1885
– Symfonia D-dur 615 I Adagio – Allegro moderato, II Allegretto maj 1818 Szkice fortepianowe dwóch części. Aranżacja Brian Newbould.
– Symfonia D-dur 708a I Allegro vivace, II Andante con moto, III Scherzo e Trio: Allegro vivace, IV Presto Po 1820 – Szkice. Aranżacja Brian Newbould.
VII Symfonia E-dur 729 I Adagio-Allegro, II Andante, III Scherzo e Trio, IV Allegro giusto sierpień 1821 1934 Część I ukończona, pozostałe części w szkicach.
VIII (VII) Symfonia h-moll „Niedokończona” 759 I Allegro moderato, II Andante con moto październik 1822 1867 Odnaleziona przez J.R von Herbecka w 1865 roku u Anselma Hüttenbrennera. Szkice cz. III. Rekonstrukcja cz.III i IV – Brian Newbould i Mario Venzago[6].
– Symfonia „Gmunden-Gastein” lub „Gasteiner” Sinfonie 849 czerwiec 1825-wrzesień 1825 Być może chodzi o Symfonię C-dur D 944
(X)[7] Symfonia D-dur 936a I Allegro maestoso, II Andante, III Allegro moderato ? połowa 1828 1978 Aranżacja Brian Newbould.
IX (VIII) Symfonia C-dur „Wielka” 944 I Andante. Allegro ma non troppo, II Andante, III Scherzo: Allegro vivace, IV Finale: Allegro vivace ? 1825-1828 1840 Odkryta w 1838 roku przez R. Schumanna. Po raz pierwszy wykonana 22 marca 1839 roku pod dyr. F. Mendelssohna
  • Muzyka religijna

Schubert skomponował wiele utworów muzyki religijnej. Najbardziej cenione są jego wielkie formy wokalne, zwłaszcza msze. Schubert skomponował 8 mszy, w tym jedno Requiem (drugie zachowało się tylko we fragmentach) oraz kilka osobnych części mszy. Najbardziej wartościowe[8] są: Msza Nr 5 As-dur oraz Msza Nr 6 Es-dur. Warto nadmienić, że Schubert w sześciu mszach (Nr 1 – Nr 6) opuścił słowa[9]: Credo in unam sanctam catholicam et apostolicam ecclesiam[10].

Msze Franza Schuberta w kolejności chronologicznej[11]

Numer w katalogu Deutscha Tytuł, Tonacja Data kompozycji Uwagi
24e Msza? F-dur ?1812 Zachowane fragmenty.
105 Msza Nr 1 F-dur 17 maja 1814 – 22 lipca 1814 Alternatywne zakończenie stanowi Dona nobis pacem F-dur, D 185 (kwiecień 1815). Po olbrzymim sukcesie wykonania mszy ojciec Schuberta podarował mu pięciooktawowy fortepian[12].
167 Msza Nr 2 G-dur 2 marca 1815 – 7 marca 1815 Czeski kapelmistrz Robert Führer wydał mszę w 1846 roku w Pradze jako własną kompozycję[13].
324 Msza Nr 3 B-dur rozpoczęta 11 listopada 1815
452 Msza Nr 4 C-dur czerwiec 1816 – lipiec 1816 Alternatywną częścią mszy jest Benedictus a-moll, D 961 (październik 1828)
453 Requiem c-moll lipiec 1816 Zachowane fragmenty.
621 Deutsches Requiem (Niemieckie Requiem) lub Deutsche Trauermesse (Niemiecka Msza za zmarłych) g-moll sierpień 1818
678 Msza Nr 5 As-dur Missa solemnis listopad 1819 – wrzesień 1822 2 wersje (I opubl. 1875, II opubl. 1887).
872 Deutsche Messe (Niemiecka msza) lato 1827 Msza do tekstu prof. Johanna Philippa Neumanna. Pisana na zamówienie, honorarium wyniosło 100 guldenów[9].
950 Msza Nr 6 Es-dur 1828
  • Inne utwory religijne
    • Stabat Mater g-moll, D 175
    • Stabat Mater f-moll – oratorium, D 383
    • Lazarus (Łazarz) – oratorium, D 689 (niedokończone)
    • antyfony
    • ofertoria
    • graduały
  • Utwory fortepianowe:
    • 6 Moments Musicaux, D 780
    • 4 Impromptus, D 899
    • 4 Impromptus, D 935
    • Fantazja C-dur Wędrowiec, D 760
    • Sonaty: a-moll Op. 42, D-dur Op. 53, A-dur Op. 120, Es-dur Op. 122, a-moll Op. 143,

H-dur Op. 147, a-moll Op. 164, c-moll Op. Pośm., A-dur Op. Pośm., B-dur Op. Pośm.

  • Muzyka kameralna:
  • Pieśni (napisał ich ponad 600):
    • Małgorzata przy kołowrotku, D 118
    • Polna różyczka, D 257
    • Król olch (tłumaczony również jako Król elfów, niem. Der Erlkönig), D 328
    • Pstrąg, D 550
    • Karzeł, D 771

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Franz Schubert, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2020-09-06] (ang.).
  2. ↑ Robert Greenberg, Music History Monday: Schubert's Death [online], robertgreenbergmusic.com [dostęp 2024-08-17] (ang.).
  3. ↑ 26 March 1828: Schubert's first and last concert [online], figures-of-speech.com [dostęp 2024-08-17] (ang.).
  4. ↑ Jeffrey Dane – The Composers’ Pianos. www.collectionscanada.gc.ca. Retrieved 5 February2021.
  5. ↑ Tabelę opracowano na podstawie: The New Grove Dictionary of Music and Musician, Macmillan Publisher Limited, 1980, tom 16, s. 783–784; T. Chylińska, S. Haraschin, B. Schaeffer – Przewodnik koncertowy, PWM, Kraków, 1991, s. 830–838; Tadeusz Marek – Schubert, PWM, Kraków, 1988, s. 23. Numerację symfonii zawartą w tabeli można znaleźć na stronach Brytyjskiego Instytutu Franza Schuberta https://web.archive.org/web/20101130195532/http://franzschubert.org.uk/works/orch.html.
  6. ↑ Zrekonstruowaną przez B. Newboulda i M. Venzago VIII Symfonię Schuberta zarejestrowano dla wytwórni Naxos https://www.naxos.com/CatalogueDetail/?id=8.572051.
  7. ↑ Symfonia D-dur, D 936a, w drugiej edycji katalogu Deutscha otrzymała numer X. Taką numerację podtrzymuje znawca twórczości Schuberta oraz autor rekonstrukcji innych jego dzieł Brian Newbould. http://www.hyperion-records.co.uk/al.asp?al=CDA67000&f=schubert.
  8. ↑ Taki pogląd wyraża m.in. Dorota Krawczyk – Mała historia muzyki kościelnej, Wydawnictwo „M”, Kraków, 2003, s. 146–148.
  9. ↑ a b Tadeusz Marek – Schubert, PWM, Kraków, 1988, s. 165.
  10. ↑ Wierzę w jeden święty, powszechny i apostolski Kościół.
  11. ↑ Tabelę opracowano na podstawie: The New Grove Dictionary of Music and Musician, Macmillan Publisher Limited, 1980, tom 16, s. 779–780; Tadeusz Marek – Schubert, PWM, Kraków, 1988, s. 223.
  12. ↑ Tadeusz Marek – Schubert, PWM, Kraków, 1988, s. 29.
  13. ↑ Tadeusz Marek – Schubert, PWM, Kraków, 1988, s. 42.

Bibliografia

edytuj
  • T. Marek Schubert, Kraków PWM 1969, wyd.II 1988.
  • A. Einstein Muzyka w epoce romantyzmu. Kraków(PWM) 1983, s. 94–11
  • D. Gwizdalanka Historia muzyki 2, Kraków (PWM) 2006, s. 199–204

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Franz_Schubert&oldid=75113298”