BRDM-1

Po wprowadzeniu, na początku lat pięćdziesiątych, do uzbrojenia armii radzieckiej transporterów opancerzonych BTR-40 w toku ich użycia stwierdzono, że pomimo ich dobrych walorów taktyczno-technicznych nie spełniają jednak wymagań ówczesnego pola walki. Miały zwłaszcza trudności z pokonywaniem przeszkód wodnych. W związku z tym pod koniec 1954 roku, w biurze konstrukcyjnym W.A. Diedkowa, rozpoczęto opracowywania nowego samochodu opancerzonego. Jego głównym konstruktorem został W.K. Rubcow.

Początkowo miała to być wersja pływająca transportera BTR-40. Z tego powodu otrzymał on robocze oznaczenie BTR-40P. Do jego konstrukcji użyto wielu elementów i zespołów stosowanych w tym transporterze. Z uwagi jednak na szereg zmian jakie w nim wprowadzono, pojazd otrzymał ostatecznie nazwę BRDM (skrót od: Bronirowannaja Rozwiedywatielno-Dozornaja Maszyna, z ros. Opancerzony Pojazd Rozpoznawczo-Patrolowy). Miał on zdolność pływania i dodatkowe, chowane w kadłubie, koła nośne ułatwiające pokonywanie rowów i okopów. Zastosowano również centralny układ pompowania kół – co stało się później standardem w przypadku samochodów wojskowych.

Pierwszy prototyp nowego samochodu zbudowano w lutym 1956 roku, a już w roku następnym przystąpiono do ich produkcji seryjnej. Pierwsze serie nie miały opancerzenia góry przedziału bojowego, co zmieniono w późniejszym czasie.

Początkowo samochody BRDM uzbrojone były w jeden karabin maszynowy SGMB kal. 7,62 mm umieszczony na kadłubie. Później zmieniono go na wielkokalibrowy karabin maszynowy DSzK, a później KPWT.

Rozpoczęto również produkcję pojazdów uzbrojonych w wyrzutnie kierowanych pocisków przeciwpancernych. Zostały one wprowadzane do użycia na początku lat sześćdziesiątych.

Produkcję samochodów BRDM zakończono w 1966 roku po wprowadzeniu do produkcji nowego opancerzonego samochodu rozpoznawczego BRDM-2. Oprócz ZSRR samochód BRDM produkowany był na licencji, na Węgrzech. Zbudowano około 10 tysięcy tych pojazdów.

Budowane wersje opancerzonego samochodu rozpoznawczego BRDM

• BRDM – wersja podstawowa, przeznaczona do oddziałów rozpoznawczych uzbrojona w karabin maszynowy
• BRDM-W – wóz dowodzenia wyposażony w dodatkową radiostację
• BDRM-RCh – wóz rozpoznania chemicznego wyposażony w urządzenia do wykrywania skażenia terenu (chemicznego, radiologicznego)
• 2P27 – nosiciel wyrzutni przeciwpancernych pocisków kierowanych wyposażony w wyrzutnie 2K16 (trzyprowadnicową) – pociski 3M6 Trzmiel
• 2P32 – nosiciel wyrzutni przeciwpancernych pocisków kierowanych wyposażony w wyrzutnie 2K8 (czteroprowadnicową) – pociski 3M11 Falanga
• 2P110 – nosiciel wyrzutni przeciwpancernych pocisków kierowanych wyposażony w wyrzutnie 9К14М – pociski 9M14 Malutka

Pierwsze opancerzone samochody rozpoznawcze BRDM trafiły do jednostek armii radzieckiej w 1957 roku do jednostek rozpoznawczych. Następnie otrzymały je również niektóre armie państw Układu Warszawskiego.

W Polsce początkowo używano ich w jednostkach rozpoznawczych związków pancernych. W tym także oddziałach rozpoznania chemicznego.

Duża ich liczba została sprzedana do państw afrykańskich i na Bliski Wschód, gdzie były używane w licznych lokalnych konfliktach.

Aktualni użytkownicy

•   Afganistan – 50 BRDM-1 zostało zamówionych w 1970 roku, a dostarczone zostały w latach 1970-1971 (wcześniej pojazdy te służyły w Armii Radzieckiej).
•   Angola – 120^[1]
•   Benin
•   Czad – 122^[2]
•   Demokratyczna Republika Konga – 20^[3]
•   Dżibuti
•   Egipt – 200
•   Erytrea
•   Etiopia – 65^[4]
•   Gwinea – 10 BRDM-1 zostało zamówionych w 1968 roku, a dostarczone zostały rok później (pojazdy były prawdopodobnie używane, z drugiej ręki)
•   Gwinea Bissau
•   Indie
•   Jemen
•   Libia
•   Madagaskar
•   Malawi
•   Mali
•   Mauretania
•   Mongolia – 9P110
•   Maroko
•   Mozambik
•   Naddniestrze^[5]
•   Nikaragua
•   Peru
•   Republika Środkowoafrykańska
•   Republika Zielonego Przylądka
•   Seszele
•   Tanzania – 30 pojazdów zostało zamówionych w 1964 roku, a rok później zostały dostarczone.
•   Uganda
•   Wietnam
•   Zambia
•   Zimbabwe

Byli użytkownicy

•   Albania
•   Białoruś
•   Bułgaria
•   Czechosłowacja – zastąpione przez BRDM-2
•   Indonezja
•   Irak – wszystkie zniszczone lub pocięte na złom.
•   Jugosławia
•   Kuba
•   NRD – zastąpione przez BRDM-2
•   Polska – 800 BRDM-1 zostało zamówionych w 1961, a dostarczone zostały w latach 1961-1964. W późniejszym czasie zostały zastąpione przez BRDM-2.
•   Rumunia – 9P110
•   Serbia – 30
•   Somalia – wycofane
•   Ukraina
•   Węgry
•   Wietnam Północny
•   ZSRR

•  
  2P27 wyposażony w wyrzutnie z pociskami 3M6 Trzmiel
•  
  BRDM-1

• Janusz Magnuski: Wozy bojowe LWP 1943-1983. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1985. ISBN 83-11-06990-5. Brak numerów stron w książce
• Siergiej Suworow: BMP 1 (BWP-1). Warszawa: Wydawnictwo Militaria, 2009. ISBN 978-83-7219-312-4. Brak numerów stron w książce

• Zdjęcia i plan