Xiphos

Xiphos, ksifos (stgr. ξίφος) – prosty obosieczny miecz używany przez starożytnych Greków.

Pierwotnie wykonywany z brązu, o głowni długości ok. 50–60 cm, z trzonem. Rozszerzenie głowni osiągało największą szerokość pośrodku sztychu^[1]. W okresie klasycznym miecz ten wykonywano z żelaza, lecz jego podstawowa forma, o lekko przewężonej dwusiecznej głowni liściastego kształtu (najszerszej w ok. 2/3 długości), zazwyczaj nie przekraczającej 60 cm, nie uległa istotnej zmianie. Miecz cechowała poza tym wrzecionowata rękojeść z walcowatą głowicą, ostry sztych (w istocie była to broń kłująca) i nieco rozszerzona u nasady klinga z zaobleniem. Z biegiem czasu w jego konstrukcji uwidoczniała się w proporcjach tendencja do skracania długości (nawet do ok. 30 cm) wraz z powiększaniem szerokości. U Greków renomę najlepszych producentów tej broni zyskały warsztaty w Chalkis na Eubei^[2].

Xiphos był zasadniczą bronią boczną hoplitów, nadającą się zarówno do cięcia, jak i (głównie) do kłucia. Podstawową bronią greckiego piechura była jednak włócznia, dla której miecz stanowił uzupełnienie, używane po jej utracie bądź też w bliskim zwarciu^[3]. Skuteczność tego miecza przejawiała się zwłaszcza w bitewnej taktyce Spartan preferujących walkę wręcz. Noszono go zazwyczaj u lewego boku (co nie było regułą) w pochwie (koleos) z drewnianych łupków (później coraz częściej skórzanej)^[2]. Zawieszony na pendencie, noszony był na biodrze. Od V wieku p.n.e. częściowo wypierany był przez jednosieczną machairę^[4].

Podobni hoplitom hypaspiści z czasów Aleksandra Wielkiego także używali włóczni oraz xiphosów jako broni bocznej (dodatkowej)^[5].

Przypisy

↑ Włodzimierz Kwaśniewicz: 1000 słów o broni białej i uzbrojeniu ochronym. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1981, s. 212. ISBN 83-11-06559-4.
↑ ^a ^b Bronisław Szubelak: Hoplita grecki VII–V w. p.n.e. Studium bronioznawcze. Zabrze: Wydawnictwo Inforteditions, 2007, s. 60-64. ISBN 978-83-89943-19-4.
↑ Por. Peter Connolly: Grecja i Rzym w wojnie. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2021, s. 14, 50, 75. ISBN 978-83-8178-708-6.
↑ Victor Hanson: Hoplites: the classical Greek battle experience. London – New York: Routledge, 1991, s. 26. ISBN 0-415-09816-5. (ang.).
↑ J.B. Campbell: The Oxford handbook of warfare in the classical world. Oxford – New York: Oxford University Press, 2013, s. 168. ISBN 978-0-19-530465-7. (ang.).

[1000slow-1] Włodzimierz Kwaśniewicz: 1000 słów o broni białej i uzbrojeniu ochronym. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1981, s. 212. ISBN 83-11-06559-4.

[hop-2] Bronisław Szubelak: Hoplita grecki VII–V w. p.n.e. Studium bronioznawcze. Zabrze: Wydawnictwo Inforteditions, 2007, s. 60-64. ISBN 978-83-89943-19-4.

[3] Por. Peter Connolly: Grecja i Rzym w wojnie. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2021, s. 14, 50, 75. ISBN 978-83-8178-708-6.

[hansen-4] Victor Hanson: Hoplites: the classical Greek battle experience. London – New York: Routledge, 1991, s. 26. ISBN 0-415-09816-5. (ang.).

[oxford-5] J.B. Campbell: The Oxford handbook of warfare in the classical world. Oxford – New York: Oxford University Press, 2013, s. 168. ISBN 978-0-19-530465-7. (ang.).

[1]