Confuci

Confuci^[1] (551, Qufu - 479 avC, Qufu) es un filosòf chinés dau Periòde dei Primas e deis Autonas. Foncionari dins un principat d'aqueu periòde de fragmentacion de China, desvolopèt un ensenhament filosofic destinat a educar leis èssers umans e a lei dirigir vèrs un objectiu de vertut e de morala. Estructuradas per sei discípols, seis idèas venguèron la basa dau confucianisme, la doctrina filosofica de l'Estat durant tot lo periòde imperiau chinés. Confuci es ansin vengut un dei pensaires pus influents de l'istòria.

Leis Analèctas de Confusi, redigits per sei discípols, es l'obratge centrau de la filosofia de Confuci.

Se l'existéncia de Confuci es pas contestada per leis istorians, plusors elements de sa vida son actualament considerats coma legendaris. D'efiech, sa premiera biografia foguèt escricha solament quatre sègles après sa mòrt per Sima Qian (145-86 avC)^[2], çò que permet pas de destriar aisament lei fachs istorics e leis apondons ulteriors. Son nom personau èra Kong Qiu (孔丘) e son nom sociau Zhongni (仲尼). Pasmens, dins lei tèxtes ulteriors a sa vida, es sovent mencionat coma Kong Zi (孔夫子), es a dire « Mèstre Kong »^[3].

Confuci seriá nascut lo 28 de setembre de 551 avC dins la region de la vila de Qufu que fasiá d'aqueu temps partida de l'Estat de Lu. A aquela epòca, China èra fragmentada en reiaumes rivaus. Sa familha èra nobla e, a sa naissença, son paire, dich Shu Lianghe, èra governaire de la vila de Zu (陬)^[4]. Pasmens, moriguèt tres ans pus tard e Confuci foguèt educat, dins la pauretat, per sa maire, Zheng Zai.^[5].

Durant sa jovença, Confuci frequentèt l'escòla destinada ai roturiers e i estudièt lei Sièis Arts^[6]. Mostrèt un interès certan per lei libres e lei rites. Seriá ansin vengut preceptor. Se maridèt a 19 ans e aguèt rapidament plusors enfants. Per viure, trabalhèt probable per lo cap de l'administracion de la província. Sei competéncias foguèron pauc a pauc reconegudas e, vèrs 501 avC, foguèt nomat governaire d'un vilatge. Pus tard, foguèt nomat ministre au sen dau govèrn e participèt a divèrsei negociacions per assaiar d'amaisar lei tensions entre faccions rivalas. Pasmens, vèrs 497-496 avC, deguèt s'exiliar en causa d'intrigas a la cort. De mai, segon la legenda, Confuci èra decebut de la manca d'interès dau duc de Lu per leis afaires de l'Estat^[7].

Durant 13 ans, Confuci viatjèt dins lei principats chinés. I prepausèt sei servicis de conselhier mai aguèt pauc d'influéncia. En revènge, desvolopèt son ensenhament e venguèt una figura intellectuala majora gràcias a sei discípols. D'efiech, segon la legenda, auriá format 3 000 estudiants. Auriá tanben rescontrat d'autrei pensaires majors de la filosofia chinesa coma Laozi, lo fondator dau taoïsme. Puei, s'entornèt dins lo Reiaume de Lu ont ensenhèt fins a sa mòrt. Foguèt enterrat dins sa vila natala. Sa tomba es venguda un luòc de romavatge.

Après sa mòrt, de discípols organizèron sa pensada. Aqueu trabalh durèt fins au Periòde dei Reiaumes Combatents e la data de son acabament es pas coneguda d'un biais precís. Aquò menèt a la redaccion deis Analèctas de Confusi qu'es una compilacion de discussions entre lo mèstre e sei discípols. Forma la basa dau confucianisme.

Confuci promoguèt un ensenhament destinat a educar l'èsser uman e a lo governar per la vertut. Segon eu, agir ansin sus l'individú eu meteis èra la solucion pus eficaça per permetre de mantenir l'òrdre dins l'Estat e per assegurar au pòble una vida prospèra e urosa. Parlèt pas deis esperits ò de la mòrt e lo « confucianisme » de Confuci èra donc pas una religion au sens occidentau dau tèrme. Sa filosofia èra ansin organizada a l'entorn de tres concèptes principaus^[8] :

• lo junzi (« gentilòme ») designava, avans eu, un noble de sang. Modifiguèt lo sens dau mot per designar una « noblesa de còr ». Lo mestritge dei Sièis Arts permetiá normalament d'agantar aquel estat d'esperit.
• lo ren es una fòrça interiora que permet d'avivar la vertut en l'òme. Confuci utilizèt fòrça aqueu tèrme mai o definiguèt pas. Pasmens, per eu, un possessor conscient dau ren aviá per desirança de se perfeccionar e d'ajudar leis autres a se perfeccionar. Per aquela rason, lo ren es donc sovent traduch per « benvolença ».
• lo li qu'es generalament presentat coma la morala associada a l'ensenhament de Confuci. Per son autor, permetiá de guidar l'òme dins totei leis aspèctes de sa vida per mantenir l'armonia generala entre eu e l'òrdre generau dau mond^[9]. Designa ansin l'ensemble dei convenéncias que regisson leis interaccions entre leis individús e lei règlas depintant lo debanament dei ceremònias. Dèu tanben permetre l'expression dau ren.

L'ensenhament de Confuci èra tanben portaire de doas innovacions importantas. La premiera es lo public visat. D'efiech, a aquela epòca, l'educacion filosofica èra principalament destinada a formar d'òmes d'Estat. Òr, Confuci prepausèt son ensenhament a cada individú desirós de lo seguir que que siegue son origina sociala. La segonda regarda lo deure d'obeïssença (de l'enfant vèrs lo paire, dau païsan vèrs lo senhor...) qu'es clarament presentat coma una basa de la coësion dei familhas e dau país. Pasmens, Confuci capitèt de mainatjar un drech de remostranças se lo paire ò lo prince èran a s'enganar dins una direccion marrida.

L'eiretatge e la posteritat de Confuci son considerables en China e, pus generalament, dins lei país vesins coma Vietnam, Corèa e Japon^[10]. D'efiech, après sa mòrt, son ensenhament foguèt estructurat per de discípols coma Menci (380-289 avC)^[11] e Xun Zi († 238 avC)^[12]. Durant lo periòde Han, lo confucianisme se transformèt en una mena de filosofia d'Estat qu'aguèt un ròtle fondamentau dins l'estabilitat dau modèl imperiau chinés^[13]. En particular, lo confucianisme inspirèt fòrça trachs dau foncionament de l'Estat coma la cèrca d'armonia dins la societat, l'obeïssança absoluda dau subordenat a son superior, lo drech de remostranças, leis examens imperiaus dubèrts a cada abitant de l'Empèri e lo sistèma educatiu fondat sus lei Quatre Libres e lei Cinc Classics dau còrpus confucianista.

Confuci a ansin en Asia Orientala una influéncia sus la societat modèrna similara a aquela d'Aristòtel, de Platon ò de Jèsus en Occident. De mai, se la fin de l'Empèri a entraïnat de transformacions importantas en China, especialament dins lo sistèma educatiu, lei principis confucianistas son totjorn ben vivaç au sen de la populacion. Aquela popularitat dau confucianisme s'explica en partida per la soplesa de l'ensenhament de Confuci que permetèt a sei discípols d'introdurre fòrça variacions susceptiblas de l'adaptar a una realitat novèla.

Dins lo rèsta dau mond, la filosofia de Confuci s'es difusada gràcias a la mission jesuista en China de 1582 a 1773. Mandats dins la region per l'evangelizar, aquelei missionaris adoptèron una estrategia d'integracion a la societat chinesa. Estudièron donc son foncionament, sa lenga e sa civilizacion e desvolopèron rapidament una importanta admiracion per China. Aquò suscitèt un interès viu per la cultura chinesa en Euròpa e, dins aqueu quadre, leis escrichs de Confuci foguèron traduchs. Pasmens, a la fin dau sègle XVIII, lei libertats presas amb lei rites crestians entraïnèron la sarradura de la mission e participèron a la dissolucion de l'òrdre jesuista per la papautat^[14][15]. Mai aquel enebiment empediguèt pas la difusion dei precèptes de Confuci en Occident dins lo quadre de l'orientalisme e de la sinofilia dei sègles XVIII e XIX.

• (fr) Anne Cheng, Histoire de la pensée chinoise, Seuil, 2002.
• (fr) René Étiemble, Confucius, Gallimard 1966.
• (zh) Sima Qian, « Kong zi », dins Shiji, sègle I avC.