Veire la font de Clima

Sètz pas autorizat(ada) a modificar aquesta pagina, per la rason seguenta :
Votre adresse IP fait partie d’une plage qui a été bloquée sur tous les wikis de la Fondation Wikimédia.
Le blocage a été effectué par ‪AntiCompositeNumber‬. Le motif invoqué est Open proxy/Webhost: Visit the FAQ if you are affected .
Début du blocage : 20 setembre de 2022 a 05.38
Expiration du blocage : 20 decembre de 2024 a 05.38
Votre adresse IP actuelle est 98.80.176.55. La plage bloquée est 98.80.0.0/16.
Incloeu els detalls de dalt en totes les consultes que feu. Si penseu que heu estat blocat per error, trobareu més informació i instruccions al reglament global No proxys oberts.
Altrament, per a discutir sobre el blocatge, publiqueu una sol·licitud de revisió a Meta-Wiki. Vous pouvez également envoyer un courriel à la file des coordinateurs VRT à stewards@wikimedia.org, en incluant tous les détails ci-dessus.
Podètz veire e copiar lo contengut d'aquesta pagina.
{{1000 fondamentals}}
Lo '''clima'''{{Refn|group=nòta|La nòrma classica a establit l'unica forma de «clima»,<ref>{{Ref-web |autor=[[Conselh de la Lenga Occitana]] |títol=Preconizacions del Conselh de la Lenga Occitana |url=https://clo-occitan.com/wp-content/uploads/2021/08/CLO-preconizacions-2007.pdf |pagina=84}}</ref><ref>{{Ref-web|autor=[[Academia Occitana-Consistòri del Gai Saber]]|títol=Diccionari General de la Lenga Occitana|pagina=169|url=https://www.academiaoccitana.eu/diccionari/DGLO.pdf}}</ref><ref>{{Ref-web |autor=[[Institut d'Estudis Aranesi-Acadèmia Aranesa dera Lengua Occitana]] |títol=Diccionari der aranés |url=http://www.institutestudisaranesi.cat/wp-content/uploads/2021/04/DICCIONARI-DER-ARAN%C3%89S.pdf |pagina=92}}</ref> eissida del grèc ancian κλίμα, ''klíma'', malgrat que divèrses diccionaris ne divergisson e indican ''climat*.''}} es l'ensems dei fenomèns [[meteorologia|meteorologics]] ([[temperatura]], [[vent]]s, [[precipitacions]]...) que caracterizan l'estat mejan de l'[[atmosfèra]] dins un luòc donat. Son estudi es una [[sciéncia]], dicha [[climatologia]], qu'es basada sus l'analisi de paramètres [[empirisme|empirics]] (vegetacion...) e d'estatisticas (donadas meteorologicas...).

== Paramètres principaus a l'origina dau clima ==

{{veire|Sistèma climatic}}

Lei [[sistèma climatic|sistèmas climatics]] e sei caracteristicas son lo resultat de l'ensems deis interaccions entre l'[[atmosfèra]] ([[vent]]s, [[altitud]]...), l'[[aiga]] de superficia (preséncia d'estendudas d'[[aiga]], de [[corrent marin|corrents marins]]...), la [[criosfèra]] ([[banquisa]]s, [[glacièr|glaciers]], [[nèu]]...), la [[litosfèra]], la [[biosfèra]] e lo raionament [[Solelh|solar]]. Segon leis endrechs, aquelei paramètres an una influéncia diferenta mai totei son totjorn liats entre elei. Ansin, per exemple, un cambiament de [[vegetacion]] pòu modificar l'absorpcion dau raionament solar per lei [[ròca]]s de superficia e cambiar localament lo clima.

=== Lo raionament solar ===

Lo raionament solar representa la quantitat d'[[energia]] [[Solelh|solara]] recebuda. Es probable lo paramètre climatic pus important car a una influéncia sus totei lei paramètres majors. Premier, es liat a la [[temperatura]] car lei regions ben expausadas an generalament un clima pus caud que lei regions equivalentas que recebon mens de [[lutz]]. Aquò explica la preséncia preferenciala de regions de clima caud a l'entorn de l'eqüator e de sistèmas climatics glaciaus en [[Antartida]] e en [[Artic]]<ref>De segur, dins lei regions eqüatorialas, existís localament d'excepcions onte lo clima pòu èsser freg (cimas de montanha...).</ref>.

Pasmens, aqueu liame entre lo raionament [[Solelh|solar]] e la [[temperatura]] a d'implicacions pus importantas car agís sus la circulacion dei massas d'[[aiga]] e d'[[aire]]. D'efiech, l'[[aiga]], l'[[aire]] ò lei [[ròca]]s de superficia absorbisson una partida dei [[rai]]s solars. Òr, son desplaçament es en partida determinat per sa [[temperatura]]. L'[[ensorelhament]] a donc una influéncia indirècta considerabla car lei circulacions oceanicas e atmosfericas son de paramètres preponderants dei sistèmas climatics.

{{veire|Albedo}}

Localament, l'efiech dau raionament solar pòu èsser modificat per la natura de la superficia terrèstre. Es fòrça important dins lei regions sornas ont la quantitat d'energia solara absorbida es maximala ([[ocean]]s, sòu sorn, vegetacion sorna...). En revènge, demenís rapidament se lo sòu es clar, especialament dins lei zònas polaras ont la [[nèu]] e lo [[glaç]] rebaton la màger part dei rais. D'ivèrn, per exemple, aqueu fenomèn explica la preséncia mens importanta de [[nèu]] sus lei rotas (sovent de color sorna).

=== La circulacion oceanica ===

La circulacion oceanica es un paramètre major de la formacion dau clima d'una region car lei [[corrent marin|corrents marins]] pòrtan d'[[aiga]] cauda vèrs lei [[pòl]]s e d'aiga freja vèrs lei regions tropicalas. Lòng d'aqueu camin, pòdon cambiar aquela [[calor]] ò aqueu freg ambé l'[[atmosfèra]]. Puei, lei [[vent]]s desplaçan lei massas d'aire ansin influenciadas. Un corrent maritim es donc capable de modificar lo clima sus una zòna estenduda. Per exemple, lòng de la còsta de [[Namibia]], lo [[Corrent de Benguela|corrent freg de Benguela]] favoriza lo mantenement d'un [[clima desertic]] dins lei tèrras e la formacion de nèblas litoralas.

=== La circulacion atmosferica ===

La circulacion atmosferica es un paramètre climatic important car lei [[vent]]s son susceptibles de portar de massas d'aire umid ò eissuch sus de distàncias lòngas (e donc d'entraïnar ò non de precipitacions) e de demenir la [[temperatura]] per sòu. Dins certanei cas, es responsabla de fenomèns extrèms coma lei [[ciclon tropical|ciclòns tropicaus]].

Se, localament, pòu semblar caotica ambé de [[vent]]s cambiadís e irregulars, lo [[patron (modèl)|patron]] de basa dau desplaçament dei massas d'aire es relativament estable. Despend de l'equilibri entre la [[pression]] atmosferica e la [[fòrça de Coriolis]] liada a la rotacion de la [[Tèrra]]. Tres zònas principalas resultan d'aquela interaccion :
* entre l'[[eqüator]] e lo 30{{e}} parallèl, se tròba la  zòna de Hadley. Es dominada per de [[vent]]s regulars, dichs [[alisi]]s, que bofan dau nòrd-èst dins l'emisfèri nòrd e dau sud-èst dins l'emisfèri sud.
* entre lei [[latitud]]s 30° e 60°, lei sistèmas pus frequents son de [[depression (météorologia)|depressions]] transitòrias bolegant segon una circulacion d'oèst. Aqueu sector es dich [[cellula de Ferrel]].
* en delà de 60°, s'establís la circulacion polara qu'es caracterizada per una circulacion de superficia generalament d'èst.
Lei limits d'aquelei zònas son marcats per de corrents atmosferics poderós que son dichs ''[[Jet Stream|jet streams]]''. Situats entre 7 e 16 km d'[[altitud]], lei [[vent]]s pòdon i agantar una velocitat superiora a 300 km/h.

=== L'altitud ===

L'[[altitud]] es un paramètre que pòu influenciar lo clima de divèrsei biais. Premier, demenís la [[temperatura]], çò que favoriza la formacion de [[nèu]] e son mantenement per sòu. Dins leis endrechs pus auts, aquela preséncia pòu venir permanenta e entraïnar l'aparicion de [[glacièr|glacier]]s.

D'autra part, l'altitud es susceptibla d'aumentar ò de demenir la quantitat de precipitacions recebudas per sei pendís e, de còps, per lei zònas vesinas. Lo mecanisme a l'origina d'aqueu fenomèn es simple. Una massa d'aire umid, que se desplaça generalament en causa dau [[vent]], arriba sus un relèu. L'aumentacion d'[[altitud]] la refreja entraïnant la formacion de [[pluèja|pluejas]] ò de [[nèu]] sus lo pendís expausat. Puei, lo corrent d'aire, vengut eissuch, contunia son camin de l'autre còsta. Pasmens, es desenant un vector de [[secaressa]] car a perdut tota son umiditat.

=== La continentalitat ===

{{veire|Continent}}

Au nivèu climatic, la continentalitat a d'efiechs sus la [[temperatura]] e sus la quantitat de precipitacions. Dins lei dos cas, aquò s'explica per l'alunchament deis [[ocean]]s que son la premiera fònt d'umiditat e que tènon un ròtle de regulator termic. En consequéncia, lei regions continentalas coneisson generalament d'amplituds termicas fòrça importantas (66°C en [[Siberia]] Centrala) e una demenicion significativa dei precipitacions.

== Classificacion ==

Divèrsei classificacions climaticas, desvolopadas dempuei l'[[Antiquitat]], existisson. Son basadas sus l'estudi estatistic dei paramètres mesurables dau clima coma l'umiditat, la [[velocitat]] dei [[vent]]s, l'insolacion, la [[temperatura]]. La pus coneguda es aquela de [[classificacion de Köppen|Köppen]].

=== Classificacion de Köppen ===

[[Fichièr:Climat de Köppen.jpg|thumb|450px|Clima terrèstre segon la classificacion de Köppen.]]

La [[classificacion de Köppen]] es basat sus la vegetacion caracteristica, sus lei precipitacions, sus la [[temperatura]] mejana e sus lei varacions termicas<ref>McKnight, Tom L; Hess, Darrel (2000). "Climate Zones and Types: The Köppen System". Physical Geography: A Landscape Appreciation. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall. pp. 200–1. ISBN 0-13-020263-0.</ref>. Prepausada per lo premier còp en [[1900]] per [[Wladimir Peter Köppen]], foguèt modificada en [[1961]] per [[Rudolf Geiger]]. Dicha classificacion de Köppen-Geiger, aquela version es venguda la referéncia principala per depintar lei climas terrèstres<ref>Berger, Wolfgang H. (2002). "The Earth's Climate System". University of California, San Diego. [http://earthguide.ucsd.edu/virtualmuseum/climatechange1/cc1syllabus.shtml]</ref>.

Tèn tres nivèus per descriure lei climas diferents en foncion de la temperatura mejana, de la pluviositat e dei variacions de temperatura. Ansin, per la temperatura mejana, existís cinc categorias principalas :
* A per lei climas tropicaus. Son caracterizats per una temperatura mejana egala a {{unitat|18|°C}} cada mes, per una abséncia d'ivèrn e per de precipitacions fòrça importantas e superioras a l'evaporacion naturala.
* B per lei climas secs. Son caracterizats per l'abséncia de corrents d'aiga permanents e per una evaporacion naturala pus importanta que lei precipitacions.
* C per lei climas subtropicaus. Son caracterizats per una temperatura situada entre {{unitat|-3|°C}} e {{unitat|18|°C}}  per lei tres mes pus fregs, una temperatura mejana superiora a {{unitat|10|°C}} per lo mes pus caud e d'ivèrns e d'estius ben marcats.
* D per lei climas temperats. Son caracterizats per una temperatura mejana pus bassa que {{unitat|-3|°C}} que lo mes pus freg, una temperatura pus auta que {{unitat|10|°C}}  per lo mes pus caud e d'ivèrns e d'estius ben definits.
* E per lei climas polars. Son caracterizats per una temperatura mejana inferiora a {{unitat|10|°C}} per lo mes pus caud e d'estius quasi absents.
La pluviositat es devesida entre nòu nivèus :
* S per lei climas d'[[estèpa]]s ambé de precipitacions entre 380 e {{unitat|760|mm}}. S'aplica unicament ai climas dau tipe B.
* W per lei climas desertics ambé de precipitacions inferioras a {{unitat|250|mm}}. S'aplica unicament ai climas dau tipe B.
* f per lei climas umids ambé de precipitacions cada mes sensa sason seca. S'aplica ai climas dei tipes A, C e D.
* w per lei climas amb una sason seca ivernenca. S'aplica ai climas dei tipes A, C e D.
* s per lei climas amb una sason seca estivenca. S'aplica ai climas dei tipes A, C e D.
* m per lei climas de monson ambé de precipitacions annualas pus importantas que {{unitat|1500|mm}} e superioras a {{unitat|60|mm}} per lo mes pus sec. S'aplica unicament ai climas dau tipe A.
* T per lei climas amb una temperatura mejana entre {{unitat|0|°C}} e {{unitat|10|°C}} per lo mes pus caud. S'aplica unicament ai climas dau tipe E.
* F per lei climas amb una temperatura mejana inferiora a {{unitat|0|°C}}  per lo mes pus caud. S'aplica unicament ai climas dau tipe E.
* M per lei climas ambé de precipitacions importantas e una temperatura mejana dau mes pus freg superiora a {{unitat|-10|°C}}. S'aplica unicament ai climas dau tipe E.
Enfin, sièis nivèus depintan lei variacions de temperatura :
* a per lei climas amb un estiu caud, es a dire que la temperatura mejana dau mes pus caud es superiora a {{unitat|22|°C}}. S'aplica ai climas dei tipes C e D.
* b per lei climas amb un estiu temperat. Es a dire que la temperatura mejana dau mes pus caud es inferiora a {{unitat|22|°C}} mai que quatre mes an de mejanas superioras a {{unitat|10|°C}}. S'aplica ai climas dei tipes C e D.
* c per lei climas amb un estiu cort e freg. Es similara au tipe b aqueu clima tèn mens de quatre mes amb una temperatura superiora a {{unitat|10|°C}} e lo mes pus freg amb una mejana pus auta que {{unitat|-38|°C}}. S'aplica ai climas dei tipes C e D.
* d per lei climas amb un ivèrn fòrça freg. Es a dire que la temperatura mejana dau mes pus freg es pus bassa que {{unitat|-38|°C}}. S'aplica unicament ai climas dau tipe D.
* h per lei climas secs e cauds amb una temperatura mejana annuala pus auta que {{unitat|18|°C}}. S'aplica ai climas dau tipe D.
* k per lei climas secs e fregs amb una temperatura mejana annuala pus bassa que {{unitat|18|°C}}. S'aplica ai climas dau tipe D.

=== Classificacion de Thornthwaite ===

La classificacion de Thornthwaite es principalament basada sus de paramètres liats au desvolopament de la vegetacion coma l'evapotranspiracion e l'indici d'ariditat. Lei climas i son classats segon sièis categorias principalas que gropan lei climas arids, semiarids, subarids, subumids, umids e iperumids. Per lei completar, son definits un indici d'eficacitat dei precipitacions e un paramètre termic. Lo premier es utilizat per estudiar la vegetacion, leis animaus vivent dins una region e lei transformacions climaticas. Lo segond permet de definir tres regims de temperatura que son :
* lei regims microtermaus ambé de temperaturas feblas, generalament entre 0 e {{unitat|14|°C}}, un estiu cort e una evaporacion potenciala entre 140 e {{unitat|430|mm}}.
* lei regims mesotermaus que tènon de temperaturas frejas persistentas e una evaporacion potenciala entre 570 e {{unitat|1140|mm}}.
* lei regims megatermaus onte lei temperaturas son autas e lei precipitacions fòrça importantas amb una evaporacion potenciala superiora a {{unitat|1140|mm}}.

=== Classificacion dei massas d'aire de Bergeron ===

La màger part dei classificacions modèrnas considèran lei movements dei massas d'aire coma un paramètre. La classificacion de Bergeron es la mai utilizada per la [[meteorologia]]. Dins aqueu modèl, s'utiliza tres letras per descriure una massa d'aire :
* la premiera designa l'umiditat : "c" per lei massas continentalas e "m" per lei massas marinas.
* la segonda permet de definir la region d'origina de la massa : "T" per una zona tropicala, "P" per lei regions polaras, A per l'Arctic o l'Antarctic, M per la mosson, E per l'eqüator e S per una massa d'aire sec formada per una baissa significativa dau movement de l'atmosfèra.
* la tresena, "w" o "k", designa l'estabilitat de la massa d'aire.
Aqueu sistèma permet de definir plsuors climas diferents que son lo clima polar sec, lo clima temperat sec, lo clima tropicau sec, lo clima tropicau umid e lo clima temperat umid.

== Classas diferentas de climas ==

=== Climas tropicaus ===

==== Clima eqüatoriau ====

Lo [[clima eqüatoriau]] es un clima caud e fòrça umid de la zòna intertropicala. Es generalament associat amb una vegetacion luxurianta ([[selva pluviala|seuva pluviala]]). Es caracterizat per una temperatura mejana de 28°C, de [[vent]]s rars e de pressions bassas quasi permanentas. Lo temps es donc relativament constant amb una sason unica qu'es cauda e umida. Lei [[pluèja|pluejas]] son quasi jornadieras e relativament violentas car son generadas per de [[chavana]]s. Lo cumul anuau de precipitacions mejan es de {{formatnum:1780}} mm mai pòu passar {{formatnum:12000}} mm.

<gallery>
File:Koppen World Map Af.png|Reparticion mondiala dau clima eqüatoriau (Af)
File:Diagrama climatic - Clima eqüatoriau - Iquitos (Peró).png|Diagrama climatic eqüatoriau d'Iquitos en [[Peró]]
File:Guyane fr savane-roche virginie.jpg|[[Selva pluviala|Seuva pluviala]], [[biòma]] caracteristic dau clima eqüatoriau
</gallery>

==== Clima tropicau de monson ====

Lo clima tropicau de monson (ò clima tropicau umid) presenta una [[sason eissucha]] e una [[sason umida]]. La segonda es marcada per de [[pluèja|plueja]]s fòrça importantas entraïnadas per de vents maritims que pòrtan d'importantei quantitats d'umiditat que precipitan en massa au dessüs dau [[continent]]. Pasmens, au contrari dau clima tropicau de savana, la sason eissucha es rarament totalament seca. Au mens 4% dei precipitacions anualas an luòc durant aqueu periòde. La [[temperatura]] mejana demòra superiora a 18°C tota l'annada. La vegetacion associada a aquel clima es sovent luxurianta e es formada de [[selva pluviala|seuva pluviala]] ò de [[seuva tropicala sasoniera|seuvas tropicalas sasonieras]] (ò seuvas de monson).

<gallery>
File:Koppen World Map Am.png|Reparticion mondiala dau clima tropicau de [[monson]].
File:BenCu forest structure 23Dec08.jpg|Seuva tropicala de monson.
</gallery>

==== Clima tropicau de savana ====

Lo clima tropicau de savana es un clima tropicau marcat per una alternància clara entre la [[sason eissucha]] e la [[sason umida]]. Lei precipitacions son ansin concentradas durant un periòde de quauquei mes onte lei nivèus de pluejas pòdon agantar de valors fòrça importantas, especialament dins lei regions tocadas per lei vents de [[monson]]. La [[temperatura]] mejana demòra au dessüs de 18°C tota l'annada. Segon la quantitat d'[[aiga]] recebuda, lo [[biòma]] principau es la [[seuva tropicala sasoniera]] ò la [[savana]].

<gallery>
File:Koppen World Map Aw.png|Reparticion mondiala dau clima tropicau de [[savana]]
File:Diagrama climatic - Clima tropicau de monson - Bombai (Índia).png|Diagrama climatic tropicau de savana de Bombai (Índia)
File:Australian savanna.jpg|[[Savana]] en [[Austràlia]]
File:Tarangire-Natpark800600.jpg|[[Savana]] en [[Tanzania]]
</gallery>

=== Climas desertics ===

==== Clima desertic caud ====

Lo clima desertic caud s'observa principalament dins la zòna subtropicala dins d'endrechs onte de pressions autas son entretengudas per la preséncia quasi permanenta d'[[anticiclòn]]s. Lei precipitacions i son donc fòrça feblas ambé mens de 250 mm anuaus. E mai, certanei territòris coneisson una [[ariditat]] extrèma e de cumuls de plueja inferiors a 10 mm. Dins aquelei condicions, lo raionament solar es maximom e l'ivèrn dura gaire. L'estiu es en revènge lòng e torrid. La [[temperatura]] passa generalament 40°C dins lo corrent de la sason cauda (e pòu passar 50°C) e demòra totjorn superiora a 10°C pendent lo mes pus freg.

Un tau mitan es pauc favorable au desvolopament de la [[vida]]. La vegetacion i es donc quasi inexistenta. Lo [[biòma]] pus caracteristic dei regions de clima desertic caud es donc lo [[desèrt]].

<gallery>
File:Koppen World Map BWh.png|Reparticion mondiala dau clima desertic caud (BWh)
File:Diagrama climatic - Clima desertic caud - Lo Caire (Egipte).png|Diagrama climatic desertic caud dau Caire (Egipte)
Fichièr:Namib desert dunes.jpg|Desèrt caud d'arena, biòme tipic dei climas desertics cauds
File:Baja California Desert.jpg|Vegetacion adaptada a l'ariditat ([[cactus]]) dins un desèrt de [[Mexic]]
</gallery>

==== Clima desertic freg ====

Lo clima desertic freg es rar en fòra dei [[desèrt]]s d'[[Asia]] Centrala. D'efiech, lei desèrts fregs se tròban generalament dins de regions d'altitud ò dins de regions temperadas onte lei precipitacions son fòrça demenidas per la preséncia d'una cadena de [[montanha]]s. Lo prototip d'aqueu [[biòma]] es lo [[desèrt de Gòbi]].

Lo clima desertic freg es sovent pus eissuch que sa varianta cauda en causa deis efiechs de l'altitud sus l'umiditat de l'aire. Leis estius i son cauds mai l'ivèrn es ben marcat ambé de temperaturas negativas. Lo sòu pòu donc èsser cubèrt per un jaç de [[nèu]] durant tota la sason freja.

<gallery>
File:Koppen World Map BWk.png|Reparticion mondiala dau clima desertic freg
File:Diagrama climatic - Clima desertic freg - Leh (Ladakh).png|Diagrama climatic desertic freg de Leh (Ladakh)
File:Skardu Katpana Desert.jpg|Desèrt freg d'altitud en [[Paquistan]]
</gallery>

==== Clima desertic doç ====

Lo clima desertic doç es un clima rar<ref>Aparéis pas dins totei lei classificacions.</ref>. Regarda principalement de regions deserticas temperadas situadas a proximitat d'un ocean. La massa d'aiga i a un ròtle regulator e la temperatura demòra moderada durant tota l'annada ambé, de còps, de temperaturas ivernencas negativas. Enfin, a respèct dei desèrts cauds ò fregs, lei nèblas i son frequentas.

=== Climas semiarids ===

==== Clima semiarid caud ====

Lo clima semiarid caud s'observa generalament entre lei 20{{e}} e 30{{e}} parallèls entre lei regions onte lo clima es de tipe tropicau de savana ò subtropicau umid e lei [[desèrt]]s cauds. Se tròban principalament en [[Africa]], en [[Asia]] e en [[Austràlia]]. Dins aqueleis endrechs, leis [[estiu]]s son cauds, de còps fòrça cauds, e leis [[ivèrn]]s son cauds ò doç. Lei precipitacions, entre 200 e 700 mm, son generalament concentradas durant un periòde umid de quauquei mes. Lo rèsta de l'annada es marcat per l'[[ariditat]]. Lo [[biòma]] caracteristic dau clima semiarid caud es la [[brossa]] (''[[Outback]]'', ''[[bush]]''...). 

Es una [[savana]] rasa dau tipe . 

<gallery>
File:Koppen World Map BSh.png|Reparticion mondiala dau clima semiarid caud
File:Diagrama climatic - Clima semiarid caud - Niamey (Nigèr).png|Diagrama climatic semiarid caud de Niamey (Nigèr)
File:Brousse Mali.jpg|[[Brossa]] en [[Mali]]
File:Mount Conner, August 2003.jpg|''[[Outback]]'' australian
</gallery>

==== Clima semiarid freg ====

Lo clima semiarid freg se tròba principalament a l'entorn dei regions de clima mediterranèu, dei zònas de clima continentau umid e dei [[desèrt]]s fregs. Es sovent marcat per la continentalitat que limita lei precipitacions. Lei caracteristicas dei sasons evolucionan segon la latitud. Quand aumenta, leis estius vènon pus umids e leis ivèrns pus secs. Dins lei regions d'ivèrns umids, la [[nèu]] es la principala fònt de precipitacions. Lo [[biòma]] caracteristic d'aqueu clima es l'[[estèpa]]. 

<gallery>
File:Koppen World Map BSk.png|Reparticion mondiala dau clima semiarid freg
File:Diagrama climatic - Clima semiarid freg - Ulan Bator (Mongolia).png|Diagrama climatic semiarid freg d'[[Ulan Bator]] ([[Mongolia]])
File:Steppe of western Kazakhstan in the early spring.jpg|Estèpa en [[Cazacstan]]
File:Patagonian plains argentina.jpg|[[Estèpa]] en [[Argentina]]
</gallery>

=== Climas temperats ===

==== Climas subtropicaus umids ====

Lei regions de clima subtropicau umid son principalament situadas sus una fàcia sud, ò expausada a de [[vent]]s venent d'aquela direccion, d'un blòt [[continent]]au important coma lo sud de [[China]], lo quart sud-èst dau territòri [[USA|estatsunidenc]], [[Bengala]], lo nòrd-oèst d'[[Argentina]], lo sud de [[Brasil]] e lo nórd de l'[[Africa Australa]]. An d'[[estiu]]s cauds e umids e d'[[ivèrn]]s doç amb una temperatura mejana positiva tota l'annada e un maximom superior a 22°C. Lei precipitacions son regularas mai pòdon presentar un pic estivenc, especialament dins lei regions influenciadas per la [[monson]].

La vegetacion associada a aquelei climas es variada. Dins leis endrechs, domina generalament la [[selva temperada|seuva temperada]] coma en [[Republica Populara de China|China]], en [[Japon]] e dins certanei regions [[Estats Units d'America|estatsunidencas]]. Dins lei zònas pus caudas e pus umidas, son susceptiblas de se desvolopar de seuvas tropicalas (onte lo [[bambó]] es frequent en [[Asia]]) e de [[mangròva]]s. Enfin, en [[Argentina]] e en [[Tèxas]], se tròban de plans de tipe [[pampa]].

<gallery>
File:Koppen World Map Cwa Cfa.png|Reparticion dei climas subtropicaus umids : normau (Cfa) e de monson (Cwa)
File:Pampa humeda.jpg|[[Pampa]], biòma subtropicau frequent en [[Argentina]]
File:Bamboo forest, Taiwan.jpg|Seuva de [[bambó]]s, biòma subtropicau ben espandit en [[Asia]]
File:Bayou.jpg|[[Mangròva]] en [[Loïsiana]]
</gallery>

==== Climas oceanics ====

Lei climas oceanics (ò climas maritims) s'observan principalament en [[Euròpa Occidentala]], lòng dau [[litorau]] sud-èst d'[[Austràlia]] e en [[Nòva Zelanda]]. Pasmens, d'illòts exisitisson lòng d'[[Imalaia]], deis [[Andes]] e dau [[Grand Rift African]]. Son definits per una amplitud termica febla amb una temperatura mejana situada entre 0°C e 22°C durant tota l'annada. Lei precipitacions son pereu regularas ambé mai de 40 mm cada mes. Son entraïnadas per l'intrada de vents oceanics umids dins lei tèrras. Dins certanei regions, pòdon èsser influenciadas per lei fenomèns de [[monson]].

La seuva temperada es lo [[biòma]] principau associat amb aquelei climas. Pasmens, lòng dau [[litorau]], especialament dins leis endrechs somés a de vents importants, pòu èsser remplaçada per la [[landa]].

<gallery>
File:Koppen World Map Cfb Cfc Cwb Cwc.png|Reparticion mondialas dei climas oceanics : subtropicau freg ò de monson (Cwb), temperat (Cfb), subpolar (Cfc) e subpolar freg ò de monson (Cwc).
File:Diagrama climatic - Clima oceanic temperat - Merinhac (Occitània).png|Diagrama climatic oceanic temperat (Cfb) de [[Merinhac]] (Occitània).
File:Diagrama climatic - Clima oceanic subpolar Cfc - Tórshavn (Illas Feròe).png|Diagrama climatic oceanic subpolar Cfc de Tórshavn (Illas Feròe)
</gallery>

==== Climas mediterranèus ====

Lei climas mediterranèus son subretot presents a l'entorn de la [[Mar Mediterranèa]]. Pasmens, existís quauquei regions amb un clima similar en [[Califòrnia]], en [[Anatolia]], en [[Chile]], en [[Sud-Africa]] e en [[Austràlia]]. Son caracterizats per d'estius cauds e eissuchs e per d'ivèrns doç e umids. Un destriament existís entre lo clima mediterranèu d'estiu caud, onte la temperatura mejana dau mes pus caud passa 22°C, e aqueu d'estiu doç onte la temperatura mejana maximala demòra inferiora a 22°C. Dins certanei versions revisadas de la classificacion de Köppen, existís pereu lo clima mediterranèu d'estiu freg que se tròba dins de pichonei zònas d'altitud auta en Califòrnia e en Chile.

Lei precipitacions anualas mejanas son compresas entre 300 e {{formatnum:1000}} mm amb un periòde de secaressa de tres a sièis mes. Lei periòdes eissuchs pus lòng s'observan principalament au sud de la [[Mar Mediterranèa]] onte lei pluejas son egalament mens importantas. Lo biòma caracteristic dau clima mediterranèu es lo [[maquís]] qu'es de còps remplaçat per la [[garriga]].

<gallery>
File:Koppen World Map C.png|Reparticion mondiala dei dos tipes de clima mediterranèu : d'estiu caud (CSa) e d'estiu freg (CSb).
File:Diagrama climatic - Clima mediterranèu - Marinhana (Occitània).png|Diagrama climatic mediterranèu d'estiu caud de [[Marinhana]] en [[Occitània]].
Fichièr:Gutturu mannu g4.jpg|[[Maquís]], biòma caracteristic dei regions mediterranèas.
Fichièr:Garrigue herault.jpg|[[Garriga]], autre biòma frequent dins lei regions mediterranèas.
</gallery>

=== Climas continentaus ===

==== Climas continentaus umids ====

Lei climas continentaus umids son presents ai latituds mejanas, principalament dins la mitat nòrd deis [[Estats Units d'America]], dins la mitat sud de [[Canadà]], en [[China]] Septentrionala e dins una larga zòna que va de l'[[Euròpa Centrala]] a la [[Siberia]] Centrala. D'illòts isolats se tròban tanben en [[Anatolia]], en [[Asia Centrala]] e en China Centrala. La temperatura mejana i es negativa durant lo mes pus freg e superiora a 10°C pendent au mens quatre mes. Lei precipitacions i son regularas e i a ges de [[sason eissucha]].

La vegetacion associada amb aquelei climas es la [[seuva temperada]]. Dins aquò, presenta de variacions importantas segon lei regions car la temperatura e lo nivèu de precipitacions pòdon èsser fòrça diferents segon lei tipes de climas continentaus umids. D'efiech, segon la classificacion de Köppen, se pòdon destriar de climas d'estiu caud (amb un mes superior a 22°C de temperatura mejana), d'ivèrn freg (mens de -3°C durant tres a cinc mes) ò marcats per l'influéncia de la [[Mar Mediterranèa]] (ò d'una estenduda d'aiga similara) ò de la [[monson]].

<gallery>
File:Koppen World Map Dfa Dwa Dsa Dfb Dwb Dsb.png|Reparticion mondiala dei climas continentaus umids : mediterranèu d'estiu caud (Dsa), mediterranèu d'estiu doç (Dsb), d'estiu doç de monson (Dwb), d'estiu caud (Dfa) e d'estiu doç (Dfb).
</gallery>

==== Climas subartics ====

Lei climas subartics son un ensems de climas intermediaris entre lo clima temperat e lo clima polar. Dins totei lei classificacions, n'i a plusors que sa definicion despend generalament de l'intensitat de l'ivèrn. Pasmens, totei presentan un [[estiu cort]] e freg, ambé de temperaturas mejanas entre 10°C e 22°C dins la classificacion de Köppen, e d'ivèrns fregs ambé de temperaturas mejanas negativas. L'amplitud termic anuala i es sovent fòrça importanta (fins a 105°C enregistrat en [[1892]] a [[Verkhoiansk]]) e lei temperaturas ivernencas pòdon passar en dessota dei -40°C.

Lei precipitacions son fòrça variablas en foncion de l'influéncia de l'[[ocean]] ò dei [[monson]]s. Certaneis endrechs, coma [[Verkhoiansk]], son fòrça eissuchs ambé mens de 200 mm anuaus. D'autrei, coma [[Tromsø]] en Norvègia, son ben umids ambé mai de {{formatnum:1000}} mm. Lo [[biòma]] tipic dei regions subarticas es la [[taiga]] que cuerb la màger part de la [[Siberia]] Septentrionala e dei partidas nòrd dau continent [[america]]n.

<gallery>
File:Koppen World Map Dfc Dwc Dsc Dfd Dwd Dsd.png|Reparticion mondiala dei climas subartics : d'ivèrn umid (Dsc), fòrça freg d'ivèrn umid (Dsd), de monson (Dwc), fòrça freg de monson (Dwd), normau (Dfc) e freg (Dfd)
Fichièr:Larix gmelinii0.jpg|[[Taiga]] de Siberia, [[biòma]] caracteristic dei regions subarticas
</gallery>

=== Climas polars ===

==== Clima de tondra ====

Lei climas de tondra fòrman un ensems de climas que s'observan a l'entorn dei regions polaras (nòrd dei continents american, europèu e asiatic, litorau antartic). En despiech d'una relativa diversitat, son totei gropats au sen d'una meteis appelacion dins la màger part dei classificacions. Son caracterizats per un [[ivèrn]] lòng ambé de [[temperatura]]s mejanas negativas e un [[estiu]] cort amb una temperatura mejana que passa pas 10°C. Lei precipitacions son fòrça variablas segon lo nivèu d'influéncia deis intradas oceanicas. Son sovent inferioras a 250 mm mai pòdon agantar de valors pus autas coma 727 mm dins leis [[Illas Kerguelen]]. Lo regime de vents es sovent violent ambé de [[blizard]]s frequents.

La fauna e la flòra son ben adaptadas a aquelei condicions. La [[biomassa]] es subretot concentrada dins lei racinas, çò que permet ai plantas de subreviure au lòng periòde ivernenc. De mai, es generalament rasa per demenir son expausicion ai vents e au freg.

<gallery>
File:800px-Map-Tundra.png|Reparticion mondiala de la tondra
File:Diagrama climatic - Clima de tondra - Nuuk (Groenlàndia).png|Diagrama climatic de tondra de Nuuk en Groenlàndia
File:Tundra coastal vegetation Alaska.jpg|Tondra litorala en [[Alaska]]
File:Tundra in Siberia.jpg|Tondra en [[Siberia]]
</gallery>

==== Inlandsis ====

Lo clima d'[[indlandsis]] (ò de [[calòta polara]]) se tròba dins leis endrechs pus fregs dau glòbe, es a dire dins lei regions polaras e a la cima dei [[montanha]]s pus autas. Es un clima eissuch caracterizat per una [[temperatura]] mejana totjorn inferiora a 0°C. Pòu agantar de valors pròchas de -90°C a la cima de la calòta polara d'[[Antartida]]. Lo sòu es donc sistematicament cubèrt d'un jaç de [[nèu]] ò de [[glaç]] que pòu mesurar plusors quilomètres d'espessor (4 km en [[Antartida Orientala]]). En aquelei condicions, la [[vegetacion]] es fòrça rara e limitada a d'espècias capablas de resistir a de condicions extrèmas ([[liquèn]]s...). Lei precipitacions son tanben fòrça raras e lei regions polaras son lei luòcs pus eissuchs de la planeta.

<gallery>
fichièr:Diagrama climatic - Clima polar - Estacion Vostok (Antartida).png|Diagrama climatic polar de l'Estacion Vostok en [[Antartida]]
File:Fryxellsee Opt.jpg|Lac cubèrt de [[glaç]] en [[Antartida]].
File:Himalayas.jpg|[[Glacièr|Glaciers]] d'Imalaia.
File:Chlamydomonas2 (Antarctique).jpg|[[Chlamydomonas nivalis|Auga dei nèus]] (''[[Chlamydomonas nivalis]]''), exemple de fauna capabla de subreviure dins una region polara.
</gallery>

=== Clima montanhard ===

Lo [[clima montanhard]] es un clima particular qu'es pròpri ai regions de [[montanha]]s. Fòrça influenciat per l'[[altitud]], a de cicles termics e pluviometrics similars a aquelei dei territòris vesins. Pasmens, lei [[temperatura]]s mejanas i son pus feblas e lei precipitacions son pus importantas. D'un biais generau, lo clima montanhard es sovent caracterizat per d'[[estiu]]s fregs e umids e d'[[ivèrn]]s fregs. En causa d'aquela demenicion de [[temperatura]], la vegetacion subís de transformacions rapidas e evoluciona pauc a pauc vèrs de biòmas adaptats ai condicions frejas.

== Variacions localas dau clima ==

=== Climas regionaus ===

La nocion de clima regionau, ò mesoclima, s'aplica a de regions d'una superficia de plusors miliers de [[quilomètre carrat|quilomètres carrats]] somesas a l'influéncia de fenomèns meteorologics particulars ([[vent]]s, secaressa ò umiditat renfòrçada...). Aquò entraïna de modificacions dau clima que desvolopa de trachs pròpris. Per exemple, en causa d'interaccions particularas entre lei massas d'aire oceanic e lo relèu dei Vosges, lo clima d'[[Alsàcia]] es pus eissuch qu'aqueu dei regions vesinas.

=== Climas locaus ===

La nocion de clima s'aplica a de region d'un desenau de quilomètres carrats. Consistís en una modificacion generau entraïnada per la preséncia d'un element geografic important ([[montanha]]s, estenduda d'[[aiga]]...) qu'es capabla d'influenciar lo [[vent]], l'umiditat e la [[temperatura]]. Per exemple, dins lei vaus aupencas, lo clima pòu aisament variar en foncion de l'orientacion dei pendís a respèct dau [[Solelh|Soleu]]. Per exemple, en [[Auvèrnhe]], es lo cas de [[Limanha (parçan)|Limanha]] onte de cadenas de [[montanha]]s blocan en partida leis intradas de [[nívol]]s. Ansin, en plaça d'un clima oceanic relativament umid, aqueu parçan a un clima quasi mediterranèu ambé 530 mm de precipitacions.

=== Microclimas ===

La nocion de microclima pertoca de zònas pauc estendudas, generalament de quauquei centenaus de [[mètre carrat|mètres carrats]]. Son generalament liats a la preséncia d'un element locau particular dins la topografia ò dins la vegetacion. Per exemple, es lo cas de la preséncia de pèiras capablas de restituir de [[nuech]] la [[calor]] acumulada durant la jornada, çò que permet d'aumentar lei temperaturas minimalas. Son influéncia pòu de còps modificar d'un biais fòrça important lo clima supausat s'aplicar dins la zòna.

== Liames intèrnes ==

== Bibliografia ==

== Nòtas == 
<references group="nòta"/>

== Referéncias ==
<references/>

[[Categoria:Ecologia]]
[[Categoria:Meteorologia]]
Modèls utilizats sus aquesta pagina :
Modèl:1000 fondamentals (modificar)
Modèl:Article detalhat (modificar)
Modèl:E (modificar)
Modèl:Exp (veire la font) (semiprotegit)
Modèl:Icòna de títol (veire la font) (semiprotegit)
Modèl:Ligam web/styles.css (modificar)
Modèl:Multiparamètres-Ligam (modificar)
Modèl:Ref-web (modificar)
Modèl:Refn (modificar)
Modèl:Unitat (modificar)
Modèl:Veire (modificar)
Mòdul:Multiparamètres (modificar)
Tornar a la pagina Clima.
Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/wiki/Clima »