Svati
| Svati siSwati | ||
| Klassifisering | Niger-kongo-språk Atlantisk-kongo-språk Benue-Kongo Bantoid Sør-bantoid Bantu Sør-bantu Nguni Tekela | |
| Bruk | ||
| Tala i | Eswatini, Sør-Afrika, Lesotho, Mozambique | |
| Svatitalande i alt | 2 034 000 (2006)[1] | |
| Skriftsystem | Latinsk | |
| Språkkodar | ||
| ISO 639-1 | ss | |
| ISO 639-2 | ssw | |
| ISO 639-3 | ssw | |
| Wikipedia på svati | ||
| ██ 0–20 % ██ 20–40 % ██ 40–60 % | ██ 60–80 % ██ 80–100 % |
| ██ <1 /km² ██ 1–3 /km² ██ 3–10 /km² ██ 10–30 /km² ██ 30–100 /km² | ██ 100–300 /km² ██ 300–1000 /km² ██ 1000–3000 /km² ██ >3000 /km² |
Svati er eit bantuspråk i nguni-gruppa som blir tala av swazifolket i Eswatini og Sør-Afrika. Nær ein million menneske i Eswatini og vel ein million i Sør-Afrika talar svati.[2] Språket er nærskyldt med nguni-språka phuthi, zulu, sør-ndebele, nord-ndebele og xhosa.
Bruk
[endre | endre wikiteksten]Det blir undervist i svati i skular i Eswatini og i nokre skular i Mpumalanga og KaNgwane-området i Sør-Afrika. Svat er offisielt språk i Eswatini, ved sida av engelsk, og er også eit av elleve offisielle språk i Sør-Afrika. Språkbrukarane kan i stor grad lese og skrive språket.
Dialektar
[endre | endre wikiteksten]Svati tala i Eswatini kan delast i tre dialektar: baca, hlubi og phuthi. Standard svati blir hovudsakleg brukt nord i språkområdet, og det er denne dialekten som skal ha størst prestisje.
Fonologi
[endre | endre wikiteksten]Konsonantar
[endre | endre wikiteksten]| Labial | Dental | Alveolar | Alveolar Lateral |
Palatal (-alveolar) |
Velar | Glottal | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nasal | m | n | ɲ | ŋ | |||
| Lukkelyd | pʰ pʼ b ɓ | tʰ tʼ d | kʰ kʼ g ɠ | ||||
| Affrikat | ts dz | tʃʼ dʒ | |||||
| Frikativ | f v | s z | ɬ ɮ | ʃ ʒ | h ɦ | ||
| Approksimant | l | j | w | ||||
| Klikkelydar | ǀ | ǃ |
Grammatikk
[endre | endre wikiteksten]Substantiv
[endre | endre wikiteksten]I svati er substantiva samansett av to delar, eit prefiks og ein ordstamme. Ut frå prefiksa kan ein gruppere substantiva i ulike klassar.
| Klasss | Eintal | Fleirtal |
|---|---|---|
| 1/2 | um(u)-1 | ba-, be- |
| 1a/2a | Ø- | bo- |
| 3/4 | um(u)-1 | imi- |
| 5/6 | li- | ema- |
| 7/8 | s(i)-2 | t(i)-2 |
| 9/10 | iN-3 | tiN-3 |
| 11/10 | lu-, lw- | |
| 14 | bu-, b-, tj- | |
| 15 | ku- |
1 umu- erstattar um- einstavingsstammar, som t.d. umuntfu (person).
2 s- og t- erstattar si- and ti- framfor stammar som begynner med vokal, som sandla/tandla (hand/hender).
3 N står i prefiksa iN- og tiN- for m, n eller ingen bokstav i det heile
Ord
[endre | endre wikiteksten]Nokre døme på ord og setningar:
| Norsk | Swazi |
|---|---|
| Velkommen | Sondzela |
| Takk | Siyabonga |
| Goddag / hallo | Sawubona |
| Røyking forbode | Akubhenywa |
| Ingen tilgang | Akungenwa |
| Pass opp! | Caphela! |
| Lykke til med fødselsdagen | Lusuku lwekutalwa loluhle |
| God jul og godt nyår | Khisimusi lomuhle kanye neMnyaka lomusha lonenjabulo |
Kjelder
[endre | endre wikiteksten]- Denne artikkelen bygger på «Swazi language» frå Wikipedia på engelsk, den 14. januar 2013.
- ↑ Ethnologue
- ↑ Tal frå Ethnologue
- ↑ Su-I Chen og Gloria Malambe, Palatalization in SiSwati: An Optimality Theoretic Approach, i Maddieson & Hinnebusch (red.), Language History and Linguistic Description in Africa (1998), s. 138